Lodowiec Szelfowy Wilkinsa
Lodowiec Szelfowy Wilkinsa[1] (ang. Wilkins Ice Shelf[1]) – lodowiec szelfowy w Antarktydzie Zachodniej na Morzu Bellingshausena wypełniający cieśninę Wilkins Sound między Wyspą Aleksandra a wyspami Charcota i Latady Island; od lat 90. XX w. ulegający stopniowemu rozpadowi pod wpływem zmian klimatycznych.
.jpg) Rozpad lodowca między Wyspą Charcota i Latady Island (2009) | |
| Terytorium | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Klasa lodowca | |
| Trend fluktuacji |
dezintegracja |
Położenie na mapie Półwyspu Antarktycznego  | |
Położenie na mapie Antarktyki  | |
 70°15′00″S 73°00′00″W/-70,250000 -73,000000
| |
Nazwa edytuj
Lodowiec bierze swoją nazwę od nazwy cieśniny Wilkins Sound, którą wypełnia[2]. Sama cieśnina została nazwana na cześć australijskiego polarnika Huberta Wilkinsa (1888–1958), który w 1929 roku jako pierwszy udowodnił, że Wyspa Charcota to wyspa[3].
Geografia edytuj
Lodowiec Szelfowy Wilkinsa leży w Antarktydzie Zachodniej na Morzu Bellingshausena wypełniając cieśninę Wilkins Sound między Wyspą Aleksandra a wyspami Charcota i Latady Island[3].
Rozpad lodowca edytuj
Do lat 90. XX w. Lodowiec Szelfowy Wilkinsa zajmował powierzchnię ok. 16 tys. km², po czym zaczął ulegać rozpadowi[4]. Północna część lodowca zaczęła pękać, ale nie dochodziło jeszcze do odrywania się fragmentów[5].
Dezintegracja lodowca przyspieszyła na początku XXI wieku wskutek ocieplenia klimatu i działalności fal oceanicznych[4]. Doszło do szybkiego procesu topnienia lodu na powierzchni oraz do topnienia lodowca od dołu pod wpływem ocieplonej wody oceanicznej[5]. Na początku XXI wieku maksymalna grubość lodowca dochodziła do 200–240 m[5].
Jego powierzchnia zmalała do ok. 13700 km² w styczniu 2008 roku[4]. W marcu 2008 roku odłamał się fragment o powierzchni 405 km², pozostawiając niewielki „most” (ang. ice bridge) o maksymalnej szerokości 6 km łączący lodowiec z Wyspą Charcota[4]. Cały proces trwał około siedmiu godzin[5]. W czerwcu i lipcu tego samego roku – w okresie zimowym – kolejne części uległy dezintegracji[5]. Powierzchnia lodowca zmniejszyła się do 10 300 km²[5].
W październiku i listopadzie 2008 roku pojawiły się szczeliny na odcinku „mostu”[5]. W kwietniu 2009 roku rozpadowi uległa również ta część, pozostawiając lodowiec narażony na działalność fal morskich i zwiększając prawdopodobieństwo jego szybkiej dezintegracji[4]. W marcu 2013 roku zaobserwowano na zdjęciach satelitarnych kolejne sygnały rozpadu[5].
Historia edytuj
Lodowiec Szelfowy Ronne i Lodowiec Szelfowy Filchnera
Lodowiec Szelfowy Riiser-Larsena
Lodowiec Szelfowy Wilkinsa
Lodowiec Szelfowy Wilkinsa został sfotografowany z powietrza przez ekspedycję badawczą Finna Ronnego (1899–1980) (ang. Ronne Antarctic Research Expedition, RARE) w 1947 roku[6]. W 1959 roku został zmapowany na podstawie zdjęć lotniczych przez Falkland Islands Dependencies Survey (FIDS)[6].
Przypisy edytuj
Bibliografia edytuj
- Antarktyka. „Nazewnictwo geograficzne Świata”. 8, 2006. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG). [dostęp 2022-01-19].
- National Snow and Ice Centre (NSIDC): What broke up the Wilkins Ice Shelf?. 2021-10-22. [dostęp 2022-01-19]. (ang.).
- Wilkins Ice Shelf, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-01-19] (ang.).
- SCAR Composite Gazetteer of Antarctica – Gazetteer of the British Antarctic Territory: Wilkins Ice Shelf. [dostęp 2022-01-19]. (ang.).
- SCAR Composite Gazetteer of Antarctica – United States Gazetteer: Wilkins Ice Shelf. [dostęp 2022-01-19]. (ang.).
- SCAR Composite Gazetteer of Antarctica – United States Gazetteer: Wilkins Sound. [dostęp 2022-01-19]. (ang.).