Wikipedia

Kukang większy

(Przekierowano z Lori kukang)

Kukang większy[10], lori kukang[11] (Nycticebus coucang) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny Lorisinae w obrębie rodziny lorisowatych (Lorisidae). Występuje w Azji Południowo-Wschodniej. Jest zagrożony wyginięciem.

Kukang większy
Nycticebus coucang[1]
(Boddaert, 1785)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Nadgromada

żuchwowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

lemurowe

Rodzina

lorisowate

Podrodzina

Lorisinae

Rodzaj

kukang

Gatunek

kukang większy

Synonimy
Podgatunki
  • N. c. coucang Boddaert, 1785
  • N. c. insularis H.C. Robinson, 1917[7]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[9]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1785 roku holenderski przyrodnik Pieter Boddaert, nadając mu nazwę Tardigradus Coucang[2]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Bengal” (łac. Habitat in Bengala)[2], tj. Malakka, Malezja[12][13]. Boddaert swój opis oparł na „The tailles Maucaco” Thomasa Pennanta[14] i „Paresseux pentadactyle de Bengale” Arnouta Vosmaera[15]. Podgatunek insularis formalnie opisał 1917 roku brytyjski zoolog Herbert Christopher Robinson, nadając mu nazwę Nycticebus coucang insularis[7]. Miejsce typowe to zatoka Juara lub Sungai Nipah, Tioman, Pahang, Malezja[16]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura BMNH 1921.11.8.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany 19 lipca 1915 roku przez autora opisu[7][16].

Wstępne badania wydają się wskazywać, że na Sumatrze mogą istnieć dwie różne formy (jedna jest obecnie uznawana za odrębny gatunek N. hilleri) oraz że populacje z Singapuru, Malezji, półwyspowej części Tajlandii i wyspy Bangka bardzo się od siebie różnią i może być uzasadnione uznanie ich za odrębne taksony[17].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki[17].

Etymologia edytuj

  • Nycticebus: gr. νυκτι- nukti- „nocny”, od νυξ nux, νυκτος nuktos „noc”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[18].
  • coucang: rodzima, indonezyjska nazwa kukang dla kukanga większego[19].
  • insularis: łac. insularis „z wyspy, wyspowy”, od insula, insulae „wyspa”[20].

Zasięg występowania edytuj

Kukang większy występuje w zależności od podgatunku[17]:

Wygląd edytuj

Długość ciała (bez ogona) 30–34 cm, ogon szczątkowy; masa ciała 635–850 g[21][22].

Tryb życia edytuj

Kukang większy prowadzi nocny tryb życia. Jest zwierzęciem uważanym za samotnicze, choć obserwowane były grupy składające się z dorosłego samca, dorosłej samicy oraz pewnej liczby młodych. Samotniczy tryb życia może być związany z monogamicznym systemem zapłodnień u tego gatunku. Między osobnikami w grupie zasiedlającej dany obszar występują przyjazne relacje[23].

Kukang większy w wewnętrznej stronie łokcia wytwarza toksynę, którą po połączeniu ze śliną przy pomocy specjalnych grzebieni pokrywa skórę swoją oraz swojego potomstwa. W przypadku zagrożenia gryzie lub zwija się w kulkę, wystawiając do drapieżnika pokryte toksyną futro. Tak jak inne gatunki z rodziny lorisowatych, Nycticebus coucang do komunikacji używa silnie pachnącej wydzieliny spod pach oraz okrzyków[potrzebny przypis].

Kukang większy jest zasadniczo owocożerny, choć spożywa też liście, owady i jaja ptaków. Główny pokarm stanowi jednak nektar z kwiatów palmy burtram (Eugeissona trismus)[23]. Lori kukang ze względu na toksynę pokrywającą futro nie mają zbyt wielu naturalnych wrogów. Jednym z nielicznych zaobserwowanych jest pyton siatkowy (Malayopython reticulatus)[24].

Rozmnażanie edytuj

W porównaniu do innych ssaków podobnych rozmiarów, Nycticebus coucang mają niskie wskaźniki rozrodcze – ich ciąża jest pojedyncza, a czas pomiędzy ciążami długi. Ciąża trwa 190 dni, a młode dorasta po około 9 miesiącach[25].

Status zagrożenia i ochrona edytuj

Czerwona księga gatunków zagrożonych IUCN wymienia kukanga większego jako gatunek zagrożony (EN – ang. endangered). Poważnym zagrożeniem jest nielegalne odłapywanie i sprzedawanie jako zwierzęta domowe w całej Azji Południowo-Wschodniej. Po złapaniu zwierzętom często wyrywane są zęby, co nawet w wypadku odebrania zwierzęta kłusownikom uniemożliwia ponowne wypuszczenie ssaka. Głównym powodem spadku liczebności populacji jest jednak ograniczanie niszy ekologicznej, czyli wycinanie lasów. Ograniczenie środowiska występowania spowodowało konieczność migracji Nycticebus coucang na obszary wykorzystywane jako tereny uprawne, gdzie gatunek ten uznawany jest za szkodnika[9].

Jak wszyscy przedstawiciele rodzaju Nycticebus, jest on ujęty w I załączniku konwencji waszyngtońskiej (CITES)[9].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Nie Lemur tardigradus Linnaeus, 1758.
  2. ↑ Nie Semnopithecus buku W. Martin, 1838.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Nycticebus coucang, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c P. Boddaert: Elenchus animalium, volumen I: sistens quadrupedia huc usque nota, eorumque varietates: ad ductum naturae, quantum fieri potuit disposita. Roterodami: Apud C.R. Hake, 1784, s. 67. (łac.).
  3. ↑ T.S. Raffles. Descriptive Catalogue of a Zoological Collection, made on account of the Honourable East India Company, in the Island of Sumatra and its Vicinity, under the Direction of Sir Thomas Stamford Raffles, Lieutenant-Governor of Fort Marlborough; with additional Notices illustrative of the Natural History of those Countries. „Transactions of the Linnean Society of London”. 13, s. 247, 1822. (ang.). 
  4. ↑ E.W.A. Ludeking. „Natuurkundig tijdschrift voor Nederlandsch Indië”. 29, s. 41, 1867. (niderl.). 
  5. ↑ J. Anderson: Catalogue of Mammalia in the Indian Museum, Calcutta. Cz. 1: Primates, Frosimiæ, Chiroptera, and Insectivora. Calcutta: The Trustees, 1881, s. 95. (ang.).
  6. ↑ W. Stone & J.A.G. Rehn. A collection of mammals from Sumatra, with a review of the genera Nycticebus and Tragulus. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 54, s. 140, 1902. (ang.). 
  7. ↑ a b c d H.Ch. Robinson. On three new races of Malayan mammals. „Journal of the Federated Malay States Museums”. 7, s. 101, 1917. (ang.). 
  8. ↑ H.J.V. Sody. Notes on some Primates, Carnivora, and the babirusa from the Indo-Malayan and Indo-Australian regions. „Treubia”. 20 (2), s. 145 (przypis), 1949. (ang.). 
  9. ↑ a b c K.A.I. Nekaris, S. Poindexter & U. Streicher, Nycticebus coucang, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-08] (ang.).
  10. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 34. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  11. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 172, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  12. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Nycticebus coucang. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-08].
  13. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Nycticebus coucang (Boddaert, 1785). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-09]. (ang.).
  14. ↑ T. Pennant: History of Quadrupeds. Wyd. 3. T. 1. London: B. & J. White, 1781, s. 212, ryc. xxvi. (ang.).
  15. ↑ A. Vosmaer: Description d'une espèce de paresseux pentadactyle, jusqu’ici inconnu, qui se trouve au Bengale, et qui en a été apporté vivant dans la ménagerie de son altesse sérénissime Monseigneur le Prince d’Orange et de Nassau, Stadhouder Hereditaire, Gouverneur, Capitaine General et Amiral des provinces-unies des Pais-bas, &c. &c. &c.. Amsterdam: Pierre Meijer, 1770, s. 1–19, ryc. vi. (fr.).
  16. ↑ a b 1921.11.8.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-09]. (ang.).
  17. ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 168. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  18. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 465, 1904. (ang.). 
  19. ↑ Notification to Parties: Consideration of Proposals for Amendment of Appendices I and II. CITES. [dostęp 2021-08-08]. (ang.).
  20. ↑ insularis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-09] (ang.).
  21. ↑ K.A.-I. Nekaris: Family Lorisidae (Angwantibos, Pottos and Lorises). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 233–234. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  22. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 108. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  23. ↑ a b Wiens F., Zitzmann A., Social structure of the solitary slow loris Nycticebus coucang (Lorisidae), „Journal of Zoology”, 261 (1), 2003, s. 35–46.
  24. ↑ F. Wiens, A. Zitzmann, Predation on a Wild Slow Lories (Nycticebus coucang) by Reticulated Python (Python reticulates)., „Folia Primatologica”, 70, 1999, s. 262–264.
  25. ↑ Frank Wiens, Behavior and Ecology of Wild Slow Lorises (Nycticebus coucang): Social Organization, Infant Care System, and Diet., 2002, s. 78–79.

Bibliografia edytuj

  • K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 172, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  • Ballenger, L: Nycticebus coucang. (On-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-12-26]. (ang.).
  • Nekaris i inni, Nycticebus coucang, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-11-22] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kukang_większy&oldid=72333493”