Wikipedia

Lotopałanka hebanowa

gatunek ssaka

Lotopałanka hebanowa[4] (Petaurus gracilis) – gatunek torbacza z podrodziny Petaurinae w obrębie rodziny lotopałankowatych (Petauridae). Występuje w Australii, w północnym regionie stanu Queensland w zawsze zielonych lasach twardolistnych. Jest największym przedstawicielem rodzaju lotopałanka, średnia masa wynosi 405 g dla samców i 365 g dla samic, a średnia długość ciała odpowiednio 254 mm oraz 248 mm. Najbardziej charakterystyczne cechy lotopałanki hebanowej to długi, silnie owłosiony i chwytny ogon oraz fałdy skórne po obu stronach ciała, które umożliwiają lot ślizgowy[5].

Lotopałanka hebanowa
Petaurus gracilis
(de Vis, 1883)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Gromada

ssaki

Rząd

dwuprzodozębowce

Rodzina

lotopałankowate

Podrodzina

Petaurinae

Rodzaj

lotopałanka

Gatunek

lotopałanka hebanowa

Synonimy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Odżywia się głównie nektarem i pyłkiem kwiatowym, jak również drobnymi bezkręgowcami. Charakteryzuje go monogamia, lecz samica i samiec często zajmują osobne legowiska[6].

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1883 roku brytyjski zoolog Charles Walter De Vis nadając mu nazwę Belideus gracilis[1]. Miejsce typowe to region Cardwell, Queensland, Australia[1][7][8].

Historycznie P. gracilis był uważany za podgatunek lub synonim P. norfolcensis[9]. Po jego ponownym odkryciu w 1989 roku, po braku obserwacji od 1886 roku, dokonano przeglądu jego taksonomii i uznano go za odrębny gatunek[10][11]. Gatunek monotypowy[12][11].

Etymologia edytuj

  • Petaurus: gr. πεταυρον petauron „trampolina, skakać”, od πεταυριστης petauristēs „akrobata, balansista”[13][14].
  • gracilis: łac. gracilis lub gracilus „smukły, szczupły, cienki”[15].

Zasięg występowania edytuj

Lotopałanka hebanowa występuje w region przybrzeżnym północno-wschodniego Queensland od Hull River w pobliżu Tully na południe do Ollera Creek, około 40 km na południe od Ingham w północno-wschodniej Australii[12][11], w zawsze zielonych lasach twardolistnych, gdzie różnorodność roślin okrytonasiennych zapewnia dostępność pokarmu przez cały rok. Zamieszkuje obszar o powierzchni 141 122 hektary (1411,22 km2)[16].

Budowa edytuj

Długość ciała (bez ogona) 22–27 cm, długość ogona 30–39 cm; masa ciała samic 310–454 g, samców 337–500 g[12][17]. Lotopałanka hebanowa jest największym przedstawicielem rodzaju lotopałanka. Posiada długi, silnie owłosiony i chwytny ogon. Posiada także fałdy skórne (ang. patagium) po obu stronach ciała od piątego palca przedniej kończyny aż do stawu skokowego[5]. Palce zakończone są haczykowatymi pazurami, które służą do chwytania owadów obecnych pod korą drzew[18]. Torba lęgowa otwiera się do przodu, zawiera dwa gruczoły mlekowe. Układ rozrodczy nie został dokładnie opisany[5].

Wzór zębowy I C P M
40 = 3 1 3 4
1 1 3 4


Zachowanie edytuj

Lotopałanka hebanowa jest zwierzęciem prowadzącym nocny tryb życia. Jej aktywność trwa od ośmiu do dziesięciu godzin każdej nocy; czas ten jest zbliżony w porach deszczowej i suchej[19].

Odżywianie edytuj

Lotopałanka hebanowa żywi się przede wszystkim nektarem i pyłkiem kwiatowym, jak i bezkręgowcami[20]. Pyłek stanowi jej główne źródło białka, według obserwacji trawione jest do 80% pyłku. Źródłem pokarmu roślinnego są drzewa z rodzajów eukaliptus, Corymbia oraz Melaleuca z rodziny mirtowatych. Ponadto w skład diety zwierzęcia wchodzą soki drzew Albizia procera oraz akacji wyniosłej. Z całego zajmowanego przez ten gatunek terytorium jedynie ok. 37% tego terenu obfituje w gatunki drzew, które stanowią główne źródło pokarmu roślinnego lotopałanki hebanowej[16].

Rozmnażanie i cykl życiowy edytuj

Lotopałanki hebanowe żyją od 5 do 6 lat. Okres rozrodczy trwa od maja do października, co sprawia, że młode odzwyczajane są od pokarmu matki w porze deszczowej, kiedy to jest więcej pożywienia w postaci insektów. Samice rodzą raz do roku, wydając średnio 1,55 młodych na miot. Są w stanie mieć drugi miot w ciągu roku, jeżeli pierwszy straciły przed opuszczeniem torby lęgowej przez młode lub rozmnożyły się wcześnie w ciągu danego roku. Młode przestają żywić się mlekiem matki, gdy osiągają wiek 4–5 miesięcy, dojrzałość płciową osiągają w 12–18 miesiącu życia[21].

Terytorium i struktura społeczna edytuj

 
Rycina przedstawiająca lotopałankę hebanową w locie ślizgowym, pochodząca z atlasu zwierząt wydanego w końcu XIX wieku

Lotopałankę hebanową charakteryzuje monogamia. Najprawdopodobniej wynika ona z faktu, że samiec jest w stanie obronić tyle zasobów, aby przyciągnąć tylko jedną samicę bez zmniejszenia swojego sukcesu reprodukcyjnego. Samica i samiec często żyją w osobnych legowiskach, ponieważ ułatwia to obronę ich terytorium. Jedna para zajmuje terytorium o średniej wielkości 23,15 ha[22].

Ekologia edytuj

Lotopałanka hebanowa najczęściej przemieszcza się lotem ślizgowym między drzewami. Gdy jest zmuszona do zejścia na ziemię, stanowi łatwy cel dla drapieżników. Polują na nią takie gatunki jak pyton ametystowy, kot domowy i kilka gatunków sów z rodzin płomykówkowatych i puszczykowatych[23]. Zaobserwowano, że lotopałanka hebanowa i lotopałanka karłowata to gatunki sympatryczne, mogą konkurować o pokarm. Lotopałanka hebanowa jest znacznie większa, wobec czego wygrywa konkurencję o przestrzeń i ściga lotopałankę karłowatą, gdy ta zajmuje to samo drzewo[5].

Ochrona edytuj

 
W naturalny habitat lotopałanki uderzył w 2011 roku cyklon Yasi

Lotopałanka hebanowa jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Główne zagrożenie to ograniczanie jej terytorium występowania poprzez wycinkę lasów. Zagrożenia spotęgował cyklon Yasi, który 3 lutego 2011 roku uderzył w północną część stanu Queensland, gdzie ten gatunek występuje[24][25][16]. W ostatnich latach habitat lotopałanki zmniejszył się o niemal połowę (z 276 880 hektarów do 141 122 hektarów)[16].

Obecnie przeprowadzane badania nad tym gatunkiem ukierunkowane są na przywrócenie stanu populacji do optimum. Ze względu na to, że lotopałanka hebanowa bardzo rzadko porusza się po ziemi, bada się, czy stawianie drewnianych pali pomiędzy odseparowanymi od siebie częściami jej terytorium umożliwi jej przemieszczanie się między nimi[26].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Pierwsze użycie obecnej kombinacji nazw.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Ch.W. De Vis. [Belideus gracilis]. „Abstract of Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 20, s. ii, 1882. (ang.). 
  2. ↑ O. Thomas: Catalogue of the Marsupialia and Monotremata in the collection of the British Museum (Natural History). London: Printed by order of the Trustees, 1888, s. 273. (ang.).
  3. ↑ S. Burnett, J. Winter, R. Martin, Petaurus gracilis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-06-11] (ang.).
  4. ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 14. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  5. ↑ a b c d Stephen M. Jackson, Petaurus gracilis (Diprotodontia: Petauridae), „Mammalian Species”, 43 (882), 2011, s. 141–148, DOI: 10.1644/882.1, ISSN 0076-3519 [dostęp 2017-05-02].
  6. ↑ S.M Van Dyck, The taxonomy and distribution of Petaurus gracilis (Marsupialia, Petauridae) with notes on its ecology and conservation status., „Memoirs of the Queensland Museum”, 33, 1993, s. 77–122.
  7. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Species Petaurus gracilis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-11].
  8. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Petaurus gracilis (De Vis, 1883). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-06]. (ang.).
  9. ↑ T. Troughton & E.L.G. Troughton. A check-list of the mammals recorded from Australia. „Australian Museum Memoir”. 6, s. 24, 1934. (ang.). 
  10. ↑ S.M. Van Dyck. The taxonomy and distribution of Petaurus gracilis (Marsupialia: Petauridae), with notes on its ecology and conservation status. „Memoirs of the Queensland Museum”. 33, s. 77–122, 1993. (ang.). 
  11. ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 88. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  12. ↑ a b c S. Jackson: Family Petauridae (Striped Possums, Leadbeater’s Possum and Lesser Gliders). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 563–564. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  13. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 526, 1904. (ang.). 
  14. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 168.
  15. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 99.
  16. ↑ a b c d Stephen M. Jackson i inni, An accurate assessment of habitat loss and current threats to the mahogany glider (Petaurus gracilis), „Australian Mammalogy”, 33 (1), 2011, s. 82–92, DOI: 10.1071/AM10021, ISSN 1836-7402 [dostęp 2017-05-02] (ang.).
  17. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 60. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  18. ↑ R.M. Nowak, Walker’s mammals of the world. Vol.1., Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1991, s. 73–76.
  19. ↑ Stephen M. Jackson, Christopher N. Johnson, Time allocation to foraging in the mahogany glider Petaurus gracilis (Marsupialia, Petauridae) and a comparison of activity times in exudivorous and folivorous possums and gliders, „Journal of Zoology”, 256 (2), 2002, s. 271–277, DOI: 10.1017/S0952836902000304, ISSN 1469-7998 [dostęp 2017-05-02] (ang.).
  20. ↑ R.L. Goldingay, S.M. Jackson, The biology of Australian possums and gliders., Surrey Beatty & Sons Pty. Ltd., 2004, s. 376–400.
  21. ↑ S.M. Jackson, Population dynamics and life history of the mahogany glider Petaurus gracilis and sugar glider Petaurus breviceps., „Wildlife research”, 27, 2000, s. 21–37.
  22. ↑ S.M. Jackson, Home range and den use of the mahogany glider Petaurus gracilis., „Wildlife research”, 27, 2000, s. 49–60.
  23. ↑ Stephen Matthew Jackson, Foraging ecology, behaviour and management of the mahogany glider Petaurus gracilis. Chris Johnson, John Winter (red.), Praca doktorska, James Cook University 1998, s. 212.
  24. ↑ Department of Environment and Heritage Protection, Mahogany Glider [online], www.ehp.qld.gov.au, 13 grudnia 2012 [dostęp 2017-05-02] (ang.).
  25. ↑ Commonwealth of Australia Department of the Environment (autor korporatywny), Petaurus gracilis – Mahogany Glider [online], Species Profile and Threats Database, Department of the Environment, Canberra, 2017 [dostęp 2017-05-02] (ang.).
  26. ↑ Tina M. Ball, Ross L. Goldingay, Can wooden poles be used to reconnect habitat for a gliding mammal?, „Landscape and Urban Planning”, 87 (2), 2008, s. 140–146, DOI: 10.1016/j.landurbplan.2008.05.007 [dostęp 2017-05-02].

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lotopałanka_hebanowa&oldid=72437903”