Lwowska Izba Rolnicza

Lwowska Izba Rolnicza – jednostka samorządu gospodarczego rolnictwa a jednocześnie osoba publiczno-prawna, ustanowiona w celu zorganizowania zawodu rolniczego oraz w dziedzinie działalności rolnictwa. Pojęcie rolnictwo obejmowało – oprócz właściwego rolnictwa - również leśnictwo, ogrodnictwo, hodowlę zwierząt i ryb oraz inne gałęzie wytwórcze związane z gospodarstwem rolnym.

Powołanie Izby

Na podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z 1933 r. o utworzeniu izb rolniczych z siedzibami w Białymstoku, Kielcach, Lublinie, Lwowie, Łodzi, Łucku i Wilnie oraz o ustaleniu okręgów działalności tych izb ustanowiono Lwowską Izbę Rolniczą. Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z 1933 r. o nadano jej statut. Powołanie izby pozostawało w ścisłym związku z rozporządzenie Prezydenta RP z 1928 r. o izbach rolniczych, które zostało znowelizowane w 1932 r. Obwieszczeniem Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z 1932 r. ogłoszono jednolity tekst rozporządzenia Prezydenta RP o izbach rolniczych.

W okresie międzywojennym przez okres dziesięciu lat (1918-1928) na terenie kraju funkcjonowały trzy izby rolnicze, wyłącznie na terenie byłego zaboru pruskiego, w tym Wielkopolska Izba Rolnicza powołana w 1919 r., Pomorska Izba Rolnicza w 1922 r. oraz Śląska Izba Rolnicza w 1923 r. Przy nadawaniu statutów izbom wzorowano się na przykładzie pruskiej izby rolniczej z 1894 r.

Na podstawie rozporządzenia Prezydenta RP mającego moc ustawy o izbach rolniczych z 1928 r. rozpoczęto proces powoływanie izb rolniczych w pozostałych województwach. W 1929 r. zorganizowano jedną Izbę rolnicza – Warszawską Izbę Rolniczą. Dopiero niezbędne regulacje prawne z 1932 r.pozwoliły na poszerzenie liczby izb rolniczych. O utworzeniu izby rolniczej, o jej siedzibie i granicach okręgu decydowało rozporządzenie Rada Ministrów na wniosek Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych. Każda izba rolnicza posiadała odrębnego postanowienia prawne rangi rozporządzenia Rady Ministrów, natomiast statuty nadawał Minister Rolnictwa i Reform Rolnych.

Na terenach Polski wschodniej nie wszystkie środowiska rolnicze były przekonane do idei izb rolniczych. Były to województwa o charakterze wielonarodowym, w których najpóźniej nastąpiło uwłaszczenie chłopów a przy tym funkcjonujących w pewnej izolacji etnicznej i religijnej. Izby wymagały współpracy i wyłonienia przedstawicieli, co w środowiskach zantagonizowanym nastręczało trudności.

W regulacjach prawnych z 1932 r. przyjęto, że okręgiem działalności izby rolniczej był obszar jednego województwa. Jednocześnie w przypadkach uzasadnionych szczególnymi względami gospodarczymi okrąg izby rolniczej mógł być mniejszy albo większy od obszaru jednego województwa. Korzystając z możliwości rozszerzenia obszaru działania zawartych w ustawie z 1932 r. powołano Lwowską Izbę Rolnicza, która oprócz woj. lwowskiego, dodatkowo obejmowała dwa województwa tj. stanisławowski i tarnopolski.

Zadania Izby

Do zadań izb rolniczych należało:

• przedstawicielstwo i obrona interesów rolnictwa,
• samodzielne przedsiębranie - w granicach obowiązujących przepisów prawa - środków w zakresie wszechstronnego popierania rolnictwa,
• wykonywanie czynności powierzanych izbom rolniczym przez ustawy ł rozporządzenia oraz współdziałanie z władzami rządowymi i samorządowymi we wszelkich sprawach dotyczących rolnictwa, w szczególności zaś przy wykonywaniu przez te władze nadzoru nad działalnością powiatowych samorządów terytorialnych i zapewnianiu jednolitości prowadzonej przez te samorządy akcji w dziedzinie rolnictwa.

W urzeczywistnianiu przedstawicielstwa i obrony interesów rolnictwa izby rolnicze miały na celu:

• występowanie do władz rządowych i samorządowych z wnioskami o ogólnych potrzebach rolnictwa oraz o potrzebach rolnictwa ich okręgów,
• wydawanie opinie w sprawach dotyczących rolnictwa, w szczególności zaś opinie o projektach ustaw i rozporządzeń z zakresu rolnictwa oraz innych dziedzin, mających znaczenie dla rolnictwa,
• delegowania swoich przedstawicieli do istniejących przy władzach rządowych organów doradczych,
• wyznaczania na żądanie właściwych władz lub osób zainteresowanych rzeczoznawców do wydawania opinii, stwierdzania stanu faktycznego oraz innych działań, wymagających wiarogodności i znajomości rzeczy w sprawach dotyczących rolnictwa,
• składania Ministrowi Rolnictwa i Reform Rolnych sprawozdania o stanie rolnictwa w ich okręgach.

Samodzielne popieranie rolnictwa

W zakresie samodzielnego popierania rolnictwa do zadań izb rolniczych w szczególności należało:

• zakładanie i utrzymywanie szkół rolniczych oraz szerzenie oświaty rolniczej pozaszkolnej,
• organizowanie doświadczalnictwa we wszystkich gałęziach produkcji rolnej,
• organizowanie wystaw i pokazów rolniczych,
• udzielanie porad i pomocy fachowej w sprawach rolnictwa,
• organizowanie rachunkowości gospodarstw rolnych,
• organizowanie melioracji rolnych,
• organizowanie hodowli, w szczególności kwalifikowanie gospodarskich zwierząt zarodowych i prowadzenie ksiąg tych zwierząt, wykonywanie kontroli gospodarstw hodowlanych oraz produktów hodowli,
• kwalifikowanie nasion i ziemiopłodów wprowadzanych do obrotu handlowego jako materiał uszlachetniony,
• organizowanie akcji ochrony roślin przed chorobami roślin i ich szkodnikami oraz akcji tępienia chwastów,
• współdziałanie w zaspakajaniu potrzeb rolnictwa w zakresie nawozów sztucznych, nasion, pasz, maszyn rolniczych, inwentarza żywego i innych środków produkcji rolnej,
• organizowanie lecznictwa zwierząt domowych,
• organizowanie gospodarstw leśnych w lasach niestanowiących własności Państwa oraz zalesień nieużytków,
• organizowanie ochrony rolnictwa przed klęskami elementarnymi oraz pomocy dla gospodarstw przez klęski te nawiedzonych,
• badanie opłacalności poszczególnych gałęzi produkcji rolnej i określanie istotnych kosztów produkcji,
• współdziałanie w zaspakajaniu potrzeb rolnictwa w zakresie kredytu,
• współdziałanie w sprawie organizacji zbytu produktów rolnych oraz przy ustalaniu cen tych produktów, w szczególności na giełdach i targach,
• zbieranie danych statystycznych, dotyczących rolnictwa,
• opieka nad gospodarstwami, powstałem z przebudowy ustroju rolnego,
• współdziałanie w organizowaniu ubezpieczeń w rolnictwie,
• opieka nad spółkami wodnymi, pastwiskowymi i leśnymi.

Organy Izby

Organami izby rolniczej były:

• rada izby,
• zarząd izby,
• prezes izby.

Wybór radców w okręgach wyborczych

Do rady izby wybierano osoby przez zgromadzenia wyborcze, bez różnicy płci, które przy braku przeszkód, czyniących zadość następującym warunkom:

• ukończyły 30 lat,
• byli właścicielami, dzierżawcami (użytkownikami) lub kierownikami założonych w okręgu izby gospodarstw rolnych,
• pracowali w okręgu izby w dziedzinie rolnictwa i posiadali wykształcenie wyższe lub wykształcanie rolnicze co najmniej średnie.

Okręgi wyborcze z 1933 r.

Dla przeprowadzenia wyborów radców ustanowiono 17 następujących okręgów wyborczych:

• I – rzeszowski, kolbuszowski, krośnieński, brzozowski,
• II – łańcucki, przeworski, niżański, tarnobrzeski,
• III – przemyski, dobromilski, liski, sanocki,
• IV – jarosławski, lubaczowski,
• V – gródecki, mościski, jaworowski, rudecki,
• VI – samborski, turczański, drohobycki,
• VII – rawski, sokalski, żółkiewski,
• VIII – lwowski, bobrecki, Lwów,
• IX – tarnopolski, skałacki, zbaraski,
• X – kamionecki, brodzki, radziechowski,
• XI – złoczowski, przemyślański, zborowski,
• XII – podhajecki, brzeżański, buczacki,
• XIII – kopyczyniecki, czortkowski, trembowelski,
• XIV – zaleszczycki, borszczowski,
• XV – kołomyjski, horodeński, śniałyński, koszowski,
• XVI – stanisławowski, tłumacki, nadwórniaski, kałuski,
• XVII – stryjski, rohatyński, doliński, żydaczowski.

Zmiany w Izbie z 1939 r.

Na podstawie zarządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z 1939 r. o zmianie statutu Lwowskiej Izby Rolniczej obszarem działalności Izby uczyniono woj. lwowskie. Ustalono następujące 13 okręgów wyborczych:

• I – lwowski, bóbrecki, Lwów,
• II – sokalski, żółkiewski,
• III – jarosławski, jaworowski,
• IV – rawski, lubaczowski,
• V – mościski, gródecki,
• VI – dobromilski, przemyski, Przemyśl,
• VII – drohobycki, turczański, Drohobycz, Borysław,
• VIII – leski, sanocki,
• IX – brzozowski, krośnieński,
• X – rzeszowski, Rzeszów, kolbuszowski,
• XI – rudecki, samborski,
• XII – łańcucki, przeworski,
• XIII – tarnobrzeski, niżański.

Powołanie izb w Stanisławowie i Tarnopolu w 1939 r.

Na podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z 1939 r. o utworzeniu izb rolniczych z siedzibami w Stanisławowie i Tarnopolu oraz o ustaleniu okręgów działalności tych izb powołano dwie odrębne izby obejmujących obszar woj. stanisławowskiego i woj. tarnopolskiego.

Nadanie statuty izbie w Tarnopolu w 1939 r.

Na podstawie zarządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z 1939 r. o nadaniu statutu izbie rolniczej z siedzibą w Tarnopolu ustanowiono statut.

Ustalono następujące 12 okręgów wyborczych:

• I – kamionecki, radziechowski,
• II – złoczowski,
• III – zborowski, brodzki,
• IV – brzeżański, przemyślański,
• V – podhajecki,
• VI – tarnopolski, Tarnopol,
• VII – skałacki, zbaraski,
• VIII – trembowalski,
• IX – kopyczyniecki, czortkowski,
• X – borszczowski,
• XI – buczacki,
• XII – zaleszczycki.