Męczennica olbrzymia

Męczennica olbrzymia
	; Owoc męczennicy olbrzymiej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	męczennicowate
Rodzaj	męczennica
Gatunek	męczennica olbrzymia
	Nazwa systematyczna
	Passiflora quadrangularis L.; Syst. nat. ed. 10, 2:1248. 1759
Synonimy
	Passiflora macrocarpa Mast..;
	Passiflora macrocarpa Mast..;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Męczennica olbrzymia (Passiflora quadrangularis) – gatunek rośliny z rodziny męczennicowatych. Występuje w Ameryce podzwrotnikowej (południowej), głównie w Brazylii. Ze względu na swoje dekoracyjne kwiaty, pnącze to często uprawiane jest w cieplejszych krajach jako roślina doniczkowa.

Nazewnictwo edytuj

Nazwa łacińska pochodzi od słowa passio, oznaczającego cierpienie oraz flos – kwiat. Roślinę nazwali tak w początkach XVIII misjonarze Ameryki Południowej. 5 pręcików ma symbolizować pięć ran Chrystusa; trójdzielne znamię słupka – gwoździe, którymi został przybity do krzyża, a szyjka słupka oznacza ramię krzyża. 5 działek i 5 płatków kielicha to 10 apostołów obecnych przy ukrzyżowaniu Chrystusa, zaś postrzępiony przykoronek to korona cierniowa. Analogie na ten temat szły jednak jeszcze dalej: kształt liści przypomina grot włóczni, którą przebito bok Jezusa. Ciemne plamki na spodzie liści to trzydzieści srebrników, jakie otrzymał Judasz za zdradzenie Jezusa.

Morfologia edytuj

Ogonek liściowy męczennicy olbrzymiej z miodnikami

Pokrój: Pnącze o długości dochodzącej do 40 m w swoim naturalnym środowisku^[4]. Uprawiana jako roślina doniczkowa osiąga długość 3 m. Pędy 4-kanciaste, stąd nazwa łacińska gatunku – quadrangularis.
Liście: Naprzemianległe, szerokosercowate do eliptycznych. Na ogonkach znajdują się pozakwiatowe miodniki, wydzielające nektar wabiący mrówki, które z kolei przyczyniają się do ochrony rośliny przed roślinożercami^[5].
Kwiaty: Wyrastają pojedynczo w kątach liści i otoczone są od dołu 3-listkową okrywą. Korona czerwona o średnicy 6-8 cm. Mają silnie rozwinięte dno kwiatowe, 5-działkowy kielich, 5-płatkową koronę i składający się z 3 okółków przykoronek. Najbardziej zewnętrzny z tych okółków ma postać nitek, wewnętrzny zaś przylega do androgyneforu, na szczycie którego znajduje się 5 pręcików otaczających 1 słupek z trójdzielnym znamieniem.
Owoce: Duża, soczysta, aromatyczna jagoda o długości 12-35 cm^[4]. Owoce są jadalne, miąższ biały, kwaskowaty. Liczne szare nasiona ze szklistobiałą osnówką^[4].

Obecność w kulturze edytuj

Filatelistyka edytuj

Poczta Polska wyemitowała 15 maja 1968 r. znaczek pocztowy przedstawiający męczennicę olbrzymią o nominale 20 gr, w serii Kwiaty. Druk w technice offsetowej na papierze kredowym. Autorem projektu znaczka był Tadeusz Michaluk. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.^[6].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-09] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-01].
↑ ^a ^b ^c Jens G. Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Wyd. 1. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 196. ISBN 83-7311-378-9.
↑ John Smiley. Ant Constancy at Passiflora Extrafloral Nectaries: Effects on Caterpillar Survival. „Ecology”. 67, 2, s. 516-521, 1986. (ang.).
↑ Marek Jedziniak: Kwiaty. www.kzp.pl. [dostęp 2018-07-01]. (pol.).

Bibliografia edytuj

GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
Dawid Longman: Pielęgnowanie roślin pokojowych. Warszawa: PWR i L, 1997. ISBN 83-09-01559-3.
Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-09] (ang.).

[3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-01].

[rohwer-4] Jens G. Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Wyd. 1. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 196. ISBN 83-7311-378-9.

[5] John Smiley. Ant Constancy at Passiflora Extrafloral Nectaries: Effects on Caterpillar Survival. „Ecology”. 67, 2, s. 516-521, 1986. (ang.).

[6] Marek Jedziniak: Kwiaty. www.kzp.pl. [dostęp 2018-07-01]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]