Wikipedia

Maślak sitarz

Maślak sitarz (Suillus bovinus (L.) Roussel) – gatunek grzybów z rodziny maślakowatych (Suillaceae)[2].

Maślak sitarz
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

borowikowce

Rodzina

maślakowate

Rodzaj

maślak

Gatunek

maślak sitarz

Nazwa systematyczna
Suillus bovinus (L.) Roussel
Roussel, H.F.A., 1806, Flore du Calvados et terrains adjacents, composée suivant la méthode de Jussieu: 34
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]

Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Systematyka i nazewnictwo edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Suillus, Suillaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].

Po raz pierwszy takson ten opisał w roku 1753 Karol Linneusz, uznając go za borowika szlachetnego Boletus bovinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1806 Henri François Anne de Roussel, przenosząc go do rodzaju Suillus[2][2].

Synonimy[3]:

  • Agaricus bovinus (L.) Lam. 1783
  • Boletus bovinus L. 1753
  • Boletus bovinus Pers. 1825
  • Boletus bovinus var. viridocaerulescens A. Pearson 1951
  • Ixocomus bovinus (L.) Quél. 1888
  • Mariaella bovina (L.) Sutara 1987

Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1960 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym ma też inne nazwy: grzyb wolak, sitacz, sitek, sitka, sitnik, sitosz, grzyb sitarz, rzeszotnik[4], borowik sitarz, sitorz, sitak, sitarek, krowiak[5].

Morfologia edytuj

Kapelusz

Średnicy 4–12 cm, początkowo półkulisty z lekko pofalowanym brzegiem, później płaski, u starszych owocników staje się powyginany. Skóra kapelusza w młodości pokryta delikatnym, jasnym, filcowatym nalotem, później śluzowata (szczególnie gdy jest mokra) i błyszcząca, gładka, bardzo trudno ją obrać. Kolor kapelusza kremowy, kremowoochrowy, pomarańczowoochrowy, pomarańczowobrązowy, przeważnie z jaśniejszą obwódką na brzegu[6][7].

Rurki

Dojrzałe o długości 4–10 mm. Przyrośnięte do trzonu, a nawet zbiegające po nim. u młodych owocników szarożółtawe, później żółte, szaroochrowe, w końcu brązowawe. Od miąższu kapelusza oddzielają się trudno[6][7]. Pory rurek bardzo duże i przypominają swoim wyglądem oczka sita. Stąd też pochodzi nazwa gatunkowa[8]. Uciśnięte brązowieją[6].

Trzon

Wysokości 2–10 cm i szerokości 0,8–2 cm. Cylindryczny, pełny, włóknisty, bez pierścienia. Koloru kapelusza lub nieznacznie jaśniejszy, niekiedy u podstawy czerwonobrązowy[9]. Grzybnia u podstawy trzonu w kolorze od białawego do fioletoworóżowego[6][7].

Miąższ

Elastyczny, gumowaty, barwy kremowej, ochrowopomarańczowej do brązowawej, w trzonie czasami różowy lub czerwonawy, przecięty nie zmienia koloru, ale robi się zazwyczaj różowoczerwonawy po wysuszeniu. Zapach delikatny, przyjemny, lekko owocowy. Smak lekko kwaskowaty[6][7].

Wysyp zarodników

Żółtooliwkowy[10]. Zarodniki o wymiarach 6,5–11 × 3–4 µm, wrzecionowato – elipsoidalne, o gładkiej powierzchni[6].

Gatunki podobne”
  • maślak ziarnisty (Suillus variegatus). Ma jednak drobniejsze pory, a górna część jego trzonu jest punktowano nakrapiana[9]
  • maślak błotny (Suillus flavidus). Jest bardzo rzadki. Posiada na trzonie pierścień, a na kapeluszu grube i wrośnięte włókienka[11]
  • lejkoporek olszowy (Gyrodon lividus). Jego cienkie rurki daleko zbiegają na trzon i są silnie zrośnięte z miąższem kapelusza[11]
  •  
    Młode owocniki
  •  
  •  
    Hymenofor bardzo młodego owocnika
  •  
    Hymenofor starszego owocnika
  •  

Występowanie i siedlisko edytuj

Na półkuli północnej jest szeroko rozprzestrzeniony, na półkuli południowej występuje tylko w Nowej Zelandii[12]. W Polsce jest gatunkiem pospolitym, najczęściej występującym wśród wszystkich maślaków[11]

Występuje na suchych, piaszczystych glebach towarzyszącym sośnie zwyczajnej, z którą współżyje w mikoryzie. Owocniki pojawiają się od lipca do października[8]. Często rośnie wśród wrzosów[11].

Znaczenie edytuj

Grzyb jadalny o średniej wartości smakowej i odżywczej. Smakowo gorszy niż inne gatunki maślaków. Nadaje się do suszenia i marynowania z innymi, smaczniejszymi grzybami. Często bywa też silnie zaczerwiony[8]. Po ugotowaniu zmienia kolor na czerwonofioletowy, co niektórych odstrasza od jego spożywania[11].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Suillus bovinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  2. ↑ a b c d Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
  3. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
  4. ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polisch Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Scienceas, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  5. ↑ Aurel Dermek, Grzyby, Marta Pančíková (tłum.), Krystyna Kwaśniewska-Mżyk (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1981, s. 150–151, ISBN 83-217-2357-8 [dostęp 2019-09-14].
  6. ↑ a b c d e f Michal. Mikšík, Hřibovité houby Evropy, wyd. První české vydání, Praha, s. 140–143, ISBN 80-256-2063-8, OCLC 1089429781 [dostęp 2019-09-15].
  7. ↑ a b c d Ladislav Hagara, Ottova encyklopedie hub, wyd. 1, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, s. 558–559, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2018-11-17].
  8. ↑ a b c Henryk Orłoś: Atlas grzybów leśnych. Warszawa: PWRiL, 1974.
  9. ↑ a b Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  10. ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  11. ↑ a b c d e Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
  12. ↑ Discover Life. [dostęp 2015-12-05]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maślak_sitarz&oldid=71519835”