Maciej Mielżyński (powstaniec śląski)
Maciej Ignacy Mielżyński, ps. „Nowina-Doliwa” (ur. 13 października 1869 w Chobienicach, zm. 9 stycznia 1944 w Wiedniu) – hrabia herbu Nowina[1], podpułkownik kawalerii Wojska Polskiego, polski działacz narodowy w Wielkopolsce i na Górnym Śląsku. Naczelny wódz III powstania śląskiego, współzałożyciel Stronnictwa Polskiego na Górnym Śląsku.
 Maciej Mielżyński | |
 podpułkownik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
13 października 1869 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
9 stycznia 1944 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1894–1898, 1914–1921 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
poseł do Reichstagu |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys edytuj
Jego ojciec, hr. Karol Ignacy Mielżyński, był ziemianinem z Chobienic w powiecie wolsztyńskim, w Wielkopolsce. Matka Emilia pochodziła z rodu hrabiów Bnińskich. Młodszym bratem Macieja był Ignacy Mielżyński. Jego rodzina należała do najbogatszych w Wielkopolsce. Ukończył szkołę średnią w Lesznie, potem studiował prawo i malarstwo w Monachium. Odbył służbę wojskową w armii niemieckiej w latach 1894–1898, a następnie w latach 1898–1914 odbywał praktyki rolnicze w Będlewie i Dakowach Mokrych. W latach 1903–1914 był posłem do Reichstagu. W okresie 1904–1910 był prezesem Klubu Wioślarskiego z roku 1904 w Poznaniu[2].
Maciej Mielżyński 21 grudnia 1913 w Dakowach Mokrych zastrzelił zdradzającą go żonę Felicję z Potockich[3][4] oraz jej siostrzeńca i kochanka – hr. Alfreda Miączyńskiego[5][6]. Niesnaski w małżeństwie trwały od 1902, oboje dłuższy czas żyli osobno z uwagi na zdrady żony[7]. W trakcie pozornej poprawy sytuacji Mielżyński odkrył odwiedzającego żonę Miączyńskiego i zabił kochanków[7]. W lutym 1914 przed sądem przysięgłych stwierdzono, że popełnił czyn w stanie największego rozdrażnienia i działał w szale[7]. Werdyktem ławy przysięgłych było to zabójstwo w afekcie, w związku z czym Mielżyński został uniewinniony i natychmiast zwolniony[7]. Mimo tego stosowany był wobec niego w Wielkopolsce bojkot towarzyski.
W 1909 posiadał wsie rycerskie: Chobienice, Godziszewo, Grońsko i Nieborze w powiecie babimojskim rejencji poznańskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim[8].
W 1909 zaczął interesować się sprawami górnośląskimi, politycznie związał się z endecją. Kupił też wydawnictwo Karola Miarki seniora w Mikołowie. I wojnę światową spędził w szeregach armii niemieckiej. W 1920 wstąpił do Wojska Polskiego w stopniu majora. W styczniu 1921 został oddelegowany na Górny Śląsk (już jako podpułkownik kawalerii). Początkowo zastępca dowódcy, a od kwietnia 1921 dowódca tajnej organizacji wojskowej Dowództwo Obrony Plebiscytu (DOP). W chwili wybuchu III powstania śląskiego DOP został przekształcony w Naczelną Komendę Wojsk Powstańczych, a Mielżyński decyzją Wojciecha Korfantego, dyktatora III powstania śląskiego stanął na czele wojsk powstańczych[9]. 31 maja 1921 został odwołany z zajmowanego stanowiska i zastąpiony przez K.Zentkellera, pod koniec 1921 przeniesiony w stan spoczynku.
W 1924 był oficerem pospolitego ruszenia kawalerii 5 pułku ułanów w Ostrołęce, w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. W 1927 objął majątek ziemski Gołębiewko pod Tczewem na Pomorzu Gdańskim, gdzie przebywał do 1939.
Długoletni prezes Zjednoczonych Związków Powstańczych i Wojackich, honorowy członek Związku Powstańców Śląskich.
W czasie II wojny światowej mieszkał najpierw w Warszawie (1939–1940), a od 1940 w Wiedniu, pod nadzorem gestapo. Tam też zmarł w 1944 i został pochowany. Jego syn, Karol Maciej Mielżyński (1906–1994), artysta malarz, zamieszkał po wojnie w Kłodzku, zmarł w Poznaniu.
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych
- Złoty Krzyż Zasługi (20 grudnia 1927)[10]
- Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi
Twórczość edytuj
- Wspomnienia i przyczynki do historji III-go powstania górnośląskiego. Mikołów: nakładem autora, 1931.
Przypisy edytuj
- ↑ Maciej Ignacy P hr. Mielżyński h. Nowina. [dostęp 2024-04-06].
- ↑ 25 lecie Klubu Wioślarskiego z r. 1904 w Poznaniu, „Sport Wodny” wydanie specjalne, R. 1929 Nr 21, s. 1, Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa [dostęp 2019-03-13].
- ↑ Felicja Potocka, córka hr. Bolesława Eligiusza Potockiego z Potoka h. Pilawa, (1829- 1898) z Będlewa i Józefy z Mycielskich h. Dołęga (1839-1917)
- ↑ Felicja Potocka z Potoka h. Pilawa. [dostęp 2024-04-06].
- ↑ Alfred Miączyński, syna Władysława Miączyńskiego i Heleny z Potockich – siostry przyrodniej Felicji
- ↑ Tragedya rodzinna. „Nowości Illustrowane”. Nr 1, s. 3, 3 stycznia 1914.
- ↑ a b c d Uwolnienie hr. Mielżyńskiego. „Nowości Illustrowane”. Nr 9, s. 2, 28 lutego 1914.
- ↑ Księga adresowa polskich właścicieli ziemskich Wielkiego Księstwa Poznańskiego z uwzglednieniem powiatu, stacyi poczty, telegrafu, dworca, Poznań 1909, s. 6.
- ↑ Ryżewski Wacław, Trzecie powstanie śląskie 1921 : geneza i przebieg działań bojowych,, 1977.
- ↑ M.P. z 1927 r. nr 296, poz. 818 „za zasługi dla sprawy przyłączenia Górnego Śląska do Państwa Polskiego oraz na polu przysposobienia wojskowego”.
Bibliografia edytuj
- Tragedya rodzinna. „Nowości Illustrowane”. 1, s. 3, 3 stycznia 1914.
- Uwolnienie hr. Mielżyńskiego. „Nowości Illustrowane”. 9, s. 1–2, 28 lutego 1914.
- Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 552, 635.
- Maciej Mielżyński: Wspomnienia i przyczynki do historji III-go powstania górnośląskiego. Mikołów: nakładem autora, 1931.
- Franciszek Szymiczek, Maciej Mielżyński, [w:] Śląski słownik biograficzny, tom I (pod redakcją Jana Kantyki i Władysława Zielińskiego), Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1977.
- Bogdan Snoch: Górnośląski Leksykon Biograficzny. Suplement do wydania drugiego. Katowice: Muzeum Śląskie, 2006, s. 79–80. ISBN 83-60353-11-5.