Maciej z Gołańczy
Maciej z Gołańczy (łac. Mathias de Paluka) herbu Topór (ur. ok. 1285, zm. 16 maja 1368) – biskup kujawski w latach 1324–1364, następca Gerwarda herbu Leszczyc, przedstawiciel rodu Pałuków.
| ||
| Data urodzenia |
ok. 1285 | |
|---|---|---|
| Data śmierci | ||
| Biskup kujawski | ||
| Okres sprawowania |
1324–1364 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Sakra biskupia |
8 stycznia 1324 | |
Początki kariery zawdzięczał wujowi, biskupowi kujawskiemu Gerwardowi, który przed 1308 rokiem wprowadził go do kapituły włocławskiej od razu na godność scholastyka[1]. Ród, z którego się wywodził wspierał politykę Władysława Łokietka, co przyniosło mu wkrótce znaczne profity. Posiadał liczne tytuły i godności kościelne – był kanonikiem w kapitułach gnieźnieńskiej, poznańskiej, płockiej, włocławskiej, kruszwickiej, krakowskiej i wrocławskiej. W procesie inowrocławskim w latach 1320-1321 Maciej złożył zeznania przeciw Krzyżakom, a wkrótce w 1323 roku towarzyszył biskupowi Gerwardowi w podróży podjętej w interesie wyroku inowrocławskiego do papieskiej kurii w Awinionie. Po śmierci wuja otrzymał 3 grudnia 1323 roku jeszcze w Awinionie z nominacji papieża Jana XXII biskupstwo kujawskie. Konsekrowany 8 stycznia 1324, a w czerwcu wrócił do Polski i objął rządy diecezji obejmującej Kujawy i większą część Pomorza Gdańskiego.
W diecezji troszczył się o interesy Polski i papieża, sprzeciwiając się Krzyżakom. W 1329 roku wojska zakonu krzyżackiego zniszczyły dobra biskupstwa kujawskiego, w tym spaliły katedrę włocławską, domy kanoników, miasta Włocławek i Raciążek oraz liczne wsie i kościoły parafialne. Krzyżacy zdobyli zamek w Raciążku i zrabowali skarbiec biskupi. Zmusiło to Macieja z Gołańczy do podpisania w 1330 roku niekorzystnej ugody z Krzyżakami, wg której musiał zneutralizować zamek w Raciążku, wykupić jeńców i zgodzić się na niekorzystne dla biskupstwa rozwiązania dotyczące dziesięciny na Pomorzu[1].
Zajmował się m.in. odbudową diecezji po zniszczeniach wojennych, w 1340 roku rozpoczął prace nad nową katedrą we Włocławku, zbudował zamek we Włocławku, zamek w Raciążku, wieże w Ciechocinie nad Drwęcą i Górze oraz murowany dwór w Subkowych. Jego rządy przyczyniły się do bardzo szybkiego rozwoju osadnictwa w diecezji włocławskiej.
W grudniu 1364 zrezygnował z godności biskupiej z powodu utraty wzroku. Jego następcą w diecezji został także pochodzący z rodu Pałuków jego bratanek, Zbylut z Wąsosza, dotychczasowy prepozyt kapituły włocławskiej.
Dla swoich prywatnych potrzeb biskup Maciej zbudował zamek w Gołańczy, który następnie odziedziczyli jego krewni[2].
Po śmierci Maciej z Gołańczy został pochowany w zakrystii katedry włocławskiej[1].
-
Zbudowana w czasach biskupa Macieja wieża zamku w Gołańczy -
Ruiny zamku w Raciążku
.jpg)
Bibliografia edytuj
- Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 2000
- Janusz Bieniak Maciej z Gołańczy h. Pałuka [w:] Polski Słownik Biograficzny tom XIX wyd. 1974
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Bartłomiej Grabowski, Historia Kujaw: Maciej z Gołańczy (1285-1368), biskup kujawski [online], Historia Kujaw, 28 grudnia 2018 [dostęp 2023-04-04].
- ↑ Artur Różański, Tomasz Olszacki, Artur Różański - Zamek w Gołańczy. Dzieje i architektura od połowy XIV po schyłek XVIII stulecia (Gołańcz Castle. History and Architecture from the Mid-Fourteenth Centry to the End of the Eighteenth Century) [online] [dostęp 2023-04-04].