Maksymilian Wilimowski
Maksymilian Brunon Wilimowski[1] (ur. 7 października 1886 w Siemianowicach, zm. 3 lipca 1951 w Jastrzębiu-Zdroju) – polski działacz niepodległościowy i narodowy na Górnym Śląsku, doktor medycyny, chirurg, oficer lekarz Wojska Polskiego.
| Pełne imię i nazwisko |
Maksymilian Brunon Wilimowski |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
7 października 1886 |
| Data i miejsce śmierci |
3 lipca 1951 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
lekarz chirurg |
| Narodowość |
polska |
| Tytuł naukowy |
doktor medycyny |
| Alma Mater | |
| Rodzice |
Józef i Anna z Rudkowskich |
| Małżeństwo |
Maria z d. Sworowska |
| Dzieci | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys edytuj
Młodość i edukacja edytuj
Maksymilian Wilimowski urodził się 7 października 1886 roku w Siemianowicach[2] w rodzinie majstra murarskiego Józefa i Anny z Rudkowskich[3][4]. Ukończył Gimnazjum w Katowicach (późniejsze III Liceum Ogólnokształcące im. A. Mickiewicza w Katowicach), należąc w tym okresie do Towarzystwa Tomasza Zana, które było konspiracyjnym kółkiem samokształceniowym[2].
W 1908 roku rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Wrocławskim[2]. Tam związał się z powołanym w 1887 roku w Krakowie Związkiem Młodzieży Polskiej „Zet” i wkrótce został członkiem Koła Braterskiego – najwyższej komórki organizacyjnej związku we Wrocławiu. W latach 1909–1911 z ramienia „Zet-u” pełnił funkcję Komisarza Oświatowego dla Górnego Śląska. Utrzymywał kontakty z działaczami polskimi, m.in. z dr. Józefem Rostkiem i dr. Feliksem Białym. W 1911 roku pruskie władze wytoczyły Maksymilianowi Wilimowskiemu proces za przechowywanie polskich książek – w tej sytuacji przeniósł się do Fryburga, gdzie tego rodzaju działania nie były karalne i tam kontynuował studia[4]. Dyplom lekarza Maksymilian Wilimowski uzyskał w 10 sierpnia 1914 roku we Wrocławiu[2][4].
Maksymilian Wilimowski po studiach rozpoczął pracę jako asystent w Klinice Chirurgicznej Uniwersytetu Wrocławskiego[2]. Pod koniec 1917 roku m.in. z inicjatywy Emila Cyrana i Maksymiliana Wilimowskiego założono Towarzystwo Oświaty na Śląsku im. św. Jacka[5]. 15 grudnia 1917 roku Maksymilian Wilimowski został wcielony do Armii Cesarstwa Niemieckiego, gdzie służył jako lekarz w szpitalach polowych na froncie zachodnim. Po demobilizacji 1 grudnia 1918 roku powrócił do Wrocławia. Tam 3 maja 1919 roku uzyskał tytuł doktora medycyny[4][2].
Okres powstań śląskich i lata międzywojenne edytuj
Maksymilian Wilimowski 10 maja 1919 roku został zmuszony wraz z innymi Polakami do opuszczenia Uniwersytetu Wrocławskiego, po czym udał się do Poznania i tam wstąpił do Wojska Wielkopolskiego, otrzymując stopień lekarza kapitana[4]. Tam też został asystentem w Szpitalu Miejskim, działając równocześnie w Komitecie Pomocy dla Kresów Wschodnich i Górnego Śląska przy Radzie Narodowej w Poznaniu[2].
Po wybuchu I powstania śląskiego przybył do Sosnowca, gdzie opiekował się rannymi[4] i sprawował opiekę lekarską nad obozami uchodźców z Górnego Śląska[7]. Tam też kierował Wydziałem Oświaty Komisariat Rad Ludowych na Śląsku z siedzibą w Sosnowcu. W latach 1919–1921 współpracował z Polską Organizacją Wojskową Górnego Śląska[2].
W październiku 1919 roku powstał Generalny Sekretariat Plebiscytowy, w którym Maksymilian Wilimowski znalazł się w jego ścisłym kierownictwie wraz z Konstantym Wolnym i Edwardem Rybarzem[4]. W latach 1920–1921 kierował różnymi strukturami Polskiego Komisariatu Plebiscytowego Bytomiu – w tym od 1920 roku jako kierownik wydziału wychowania fizycznego[7][8]. Działalność wydziału obejmowała m.in. wspieranie polskich towarzystw i organizacji na Górnym Śląsku czy tworzenie klubów sportowych i opiekę nad nimi[4]. 4 stycznia 1920 roku założono klub sportowy Polonia Bytom. Wówczas to odbyło się zebranie, w którym szczególną aktywnością prócz Maksymiliana Wilimowskiego wykazali się Alojzy Budniok i Edmund Grabianowski[9].
Podczas II powstania śląskiego Maksymilian Wilimowski wraz z dr Marią Rajdą kierował Harcerskim Pogotowiem Sanitarnym[4]. Podczas III powstania śląskiego był on początkowo lekarzem w katowickim I Pułku, następnie doradcą chirurgicznym Szefa Sanitarnego Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych, a pod koniec komendantem Głównego Szpitala Wojsk Powstańczych w Mysłowicach[4][2].
Po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski w 1922 roku objął kierownictwo szpitala oo. Bonifratrów w Bogucicach (późniejsza część Katowic)[4], a w 1927 roku został dyrektorem Szpitala Miejskiego w Katowicach przy ulicy Raciborskiej. W latach międzywojennych Maksymilian Wilimowski działał aktywnie m.in. w zarządzie Polskiego Towarzystwa Szpitalnictwa w Warszawie czy w Polskim Czerwonym Krzyżu. Był prezesem Towarzystwa Lekarzy Polaków na Śląsku i wiceprezesem Śląskiej Izby Lekarskiej[2]. Był autorem prac z zakresu chirurgii i medycyny pracy[2]. Ponadto wszedł on do zarządu powołanego 15 lipca 1922 roku Towarzystwa Przyjaciół Teatru Polskiego[10] i był zastępcą członka Senatu RP IV kadencji[7].
W 1934, jako kapitan lekarz pospolitego ruszenia pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Katowice. Posiadał przydział do Kadry Zapasowej 10 Szpitala Okręgowego w Przemyślu[11].
II wojna światowa i lata powojenne edytuj
Kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej Urząd Policji Kryminalnej III Rzeszy opracował Sonderfahndungsbuch Polen – listę polskiej inteligencji, na której znalazły się m.in. 352 osoby związane z Katowicami (w tym Maksymilian Wilimowski), których Niemcy planowali aresztować[12]. W czasie okupacji Maksymilian Wilimowski był przez Niemców poszukiwany i ukrywał się w Krakowie[2] bądź też opuścił Górny Śląsk w obawie przed represjami i osiadł w Krakowie gdzie pracował jako lekarz w Ubezpieczalni Społecznej[4].
Po II wojnie światowej Maksymilian Wilimowski powrócił do Katowic, gdzie ponownie w 1945 roku objął stanowisko dyrektora Szpitala Miejskiego w Katowicach. Po wojnie został także lekarzem kolejowym i członkiem komisji lekarskiej pierwszej instancji przy starostwie oraz komisji odwoławczej przy Izbie Skarbowej w Katowicach. W latach 1945–1951 pełnił funkcję przewodniczącego Śląskiego Towarzystwa Lekarskiego[2].
Maksymilian Wilimowski zmarł 3 lipca 1951 roku w Jastrzębiu-Zdroju[2]. Został on pochowany na cmentarzu parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny przy ulicy Francuskiej w Katowicach[7] (aleja główna, miejsce C1A-124[13]).
Życie prywatne edytuj
Maksymilian Wilimowski w 1923 roku poślubił Marię z d. Sworowska. W 1924 roku urodził się ich syn Marian Wilimowski – profesor nauk medycznych, rektor Akademii Medycznej we Wrocławiu w latach 1981–1987[4].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Niepodległości – 15 kwietnia 1932 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[14][3][15],
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski[4],
- Złoty Krzyż Zasługi dwukrotnie[4]
- Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi[16].
Upamiętnienie edytuj
- Dąb na alei polskiego dziedzictwa Śląska w Katowicach, na terenie dzielnicy Janów-Nikiszowiec[17],
- Ulica Maksymiliana Wilimowskiego w Katowicach[2], na obszarze dzielnicy Śródmieście (łącznik ulic Raciborskiej i Kozielskiej)[18].
Przypisy edytuj
- ↑ Wilimowski Maksymilian Brunon, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-11-30].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Rzewiczok 2013 ↓, s. 367.
- ↑ a b Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-01-05].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Stowarzyszenie Pokolenie: Maksymilian Wilimowski. 100bohaterow.pl. [dostęp 2023-11-30]. (pol.).
- ↑ Brożek 2001 ↓, s. 136.
- ↑ Zagadka tajemniczej śląskiej fotografii (częściowo) rozwiązana. dziennikzachodni.pl, 2009-09-06. [dostęp 2023-12-01]. (pol.).
- ↑ a b c d Antoni Steuer: Leksykon ludzi katowickiej kultury fizycznej i turystyki. W. mhk.katowice.pl, 2023-10-25. [dostęp 2023-11-30]. (pol.).
- ↑ Brożek 2001 ↓, s. 138.
- ↑ BS Polonia Bytom: Rys historyczny. bs.poloniabytom.com.pl. [dostęp 2023-11-30]. (pol.).
- ↑ Rzewiczok 2006 ↓, s. 127.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 304, 803.
- ↑ Rzewiczok 2006 ↓, s. 167.
- ↑ INSTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu: Ewidencja grobów weteranów walk o Wolność i Niepodległość Polski. Wilimowski. bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2023-11-30]. (pol.).
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 92, poz. 124.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-01-05].
- ↑ POSTANOWIENIE O ODZNACZENIU z dnia 22 lipca 1950 r.. www.prawo.pl. [dostęp 2023-11-30]. (pol.).
- ↑ Teresa Semik: Jakich herosów polskości upamiętnią dęby w Alei polskiego dziedzictwa Śląska? Mamy listę. www.slazag.pl, 2022-06-24. [dostęp 2023-11-30]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-11-30]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Krzysztof Brożek, Polscy lekarze na Górnym Śląsku na przełomie XIX i XX wieku, „Medycyna Nowożytna. Studia nad Kulturą Medyczną” (8/1), 2001, s. 111–143 [dostęp 2023-11-30] (pol.).
- Urszula Rzewiczok, Zarys dziejów Katowic 1299–1990, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2006, ISBN 978-83-87727-42-0 (pol.).
- Urszula Rzewiczok (red.), Patronowie katowickich ulic i placów, wyd. drugie, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2013, ISBN 978-83-87727-38-3.