Wikipedia

Malawicze Górne

wieś w województwie podlaskim

Malawicze Górne – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie sokólskim, w gminie Sokółka[5][6].

Malawicze Górne
wieś
Ilustracja
Wiatrak w Malawiczach Górnych (stan na 2009, przed pożarem w 2011)
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

sokólski

Gmina

Sokółka

Liczba ludności (2011)

68[2][3]

Strefa numeracyjna

85

Kod pocztowy

16-100[4]

Tablice rejestracyjne

BSK

SIMC

0040360[5]

Położenie na mapie gminy Sokółka
Mapa konturowa gminy Sokółka, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Malawicze Górne”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Malawicze Górne”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Malawicze Górne”
Położenie na mapie powiatu sokólskiego
Mapa konturowa powiatu sokólskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Malawicze Górne”
Ziemia53°24′26″N 23°37′08″E/53,407222 23,618889[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Antoniego Padewskiego w Sokółce[7].

Historia edytuj

W 1679 r. w Malawiczach Górnych osiedli Tatarzy, którzy za swoje zasługi wojenne i wierność Rzeczypospolitej otrzymali tu od Jana III Sobieskiego ziemie na własność. Tatarzy wznieśli w Malawiczach drewniany meczet, który jednak nie zachował się do dnia dzisiejszego. Jego istnienie potwierdza wizytacja parafii Sokółka z 1717 r. Obok Kruszynian i Bohonik była to wówczas największa wieś tatarska w okolicy[8].

 
Zdjęcie z 1975 r. ukazujące zachowany napis w języku arabskim nad wejściem do jednego z zabudowań gospodarczych, należącego wcześniej do rodziny tatarskiej

W ramach represji po Powstaniu Listopadowym władze carskie skonfiskowały majątki Tatarów z Malawicz i wysiedliły ich[9]. W efekcie w 1848 r. w Malawiczach mieszkało już jedynie 19 Tatarów. Po powstaniu styczniowym skonfiskowano i przeznaczono na kolonizację przez rosyjskich chłopów zaścianek w Malawiczach Górnych[10].

W 1915 r. w związku z wybuchem I wojny światowej i niepowodzeniami Armii Imperium Rosyjskiego na froncie wschodnim wszyscy Tatarzy z Malawicz ewakuowali się w ramach bieżeństwa w głąb Rosji, gdzie przebywali na wygnaniu parę lat. Do rodzinnej miejscowości powrócili po wybuchu rewolucji październikowej[11].

Według spisu z 1921 r. w Malawiczach mieszkało jeszcze 12 osób wyznania mahometańskiego[12]. Ich życie religijne skupione było wówczas wokół meczetu w oddalonych o ok. 3 km Bohonikach.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

W przeszłości mieszkańcy wsi, zarówno wyznania mahometańskiego jak i rzymskokatolickiego, powszechnie używali w codziennych kontaktach gwary języka białoruskiego[13], zwanej przez nich językiem prostym[11], będącym samodzielnym historycznym językiem Wielkiego Księstwa Litewskiego, którego zasięg w dużym stopniu pokrywał się z granicami WKL[14]. Na tle gwar używanych w sąsiednich wsiach (np. w sąsiednich włościańskich Malawiczach Dolnych) język ten wyróżniał się, będącym dziedzictwem kultury szlacheckiej na byłych Kresach[15] – silniejszymi wpływami języka polskiego, co związane było ze szlacheckim rodowodem części mieszkańców Malawicz Górnych[11]. Współcześnie jednak gwarę tę uznać należy za wymarłą bądź pozostającą na granicy wymarcia, gdyż umiejętność posługiwania się nią ograniczona jest do niewielkiej, najwyżej kilkunastoosobowej grupy osób w podeszłym wieku i nie jest ona przekazywana młodszym pokoleniom.

Urodzeni w Malawiczach Górnych edytuj

Zabytki edytuj

Nieopodal wsi zachowały się ruiny spalonego wiatraku typu koźlak[16][17].

W Malawiczach Górnych, u źródeł Łosośny, znajduje się głaz tatarski, fundacji Arsłana Muchy, z napisem: „W Imię Boga najmościwszego i najmiłosierniejszego w hołdzie przodkom a ku pamięci potomnym aby malawicką ziemię szacunkiem i miłością darzyli bowiem dla tatarskiego rodu Muchów matecznikiem przez wieki ona była”[18], zwieńczony islamskim półksiężycem. Na obelisku wygrawerowano basmalę w języku arabskim oraz inskrypcje w języku polskim, upamiętniające tatarskich mieszkańców miejscowości[19][20].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 75952
  2. ↑ Wieś Malawicze Górne w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-10-10], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 759 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  6. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ Opis parafii na stronie diecezji
  8. ↑ Michał Łyszczarz, Młode pokolenie Tatarów, Olsztyn-Białystok 2013, s. 78.
  9. ↑ Grzegorz Kossakowski: Wiatrak drewniany 'sokólski'- Malawicze Górne. ciekawepodlasie.pl, 2010-12-05. [dostęp 2018-04-02].
  10. ↑ BOGUSŁAWA SZCZERBIŃSKA, Ziemiaństwo z powiatu sokólskiego wobec zmian administracyjnych i przemian społeczno-gospodarczych na wsi, „Studia Podlaskie”, tom XVIII, 2009.
  11. ↑ a b c Tam zostało moje dzieciństwo. Stefan Mustafa Jasiński, imam z Malawicz Górnych. [w:] Co nam zostało z bieżeństwa? [on-line]. biezenstwo.pl. [dostęp 2018-04-02].
  12. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 77 (86).
  13. ↑ Michał KONDRATIUK, O METODOLOGII OPRACOWYWANIA ATLASÓW I SŁOWNIKÓW GWAROWYCH NA OBSZARACH ZRÓŻNICOWANYCH POD WZGLĘDEM ETNICZNYM I JĘZYKOWYM NA PRZYKŁADZIE GWAR BIAŁOSTOCCZYZNY [online], s. 224.
  14. ↑ Jerzy Chmielewski, To język Wielkiego Księstwa Litewskiego, Czasopis, ISSN 1230-1876, nr 12 (341), grudzień 2020, s. 4,5, [online]
  15. ↑ ZOFIA SAWANIEWSKA-MOCHOWA, ANNA ZIELIŃSKA, Dziedzictwo kultury szlacheckiej na byłych Kresach ...GINĄCA CZĘŚĆ KULTURY EUROPEJSKIEJ – dzieło dedykowane potomkom szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego, z którego obszarem, jak czytamy na stronie 49. „należy również łączyć teren po polskiej stronie (obecnej) granicy, pod Sokółką", w tym również okolice szlacheckie: Malawicze Górne i sąsiednie PUCIŁKI – w DOLINIE ŁOSOŚNY – vide: Helena Drożdżewicz, CHARAKTERYSTYKA GWARY WSI PUCIŁKI, Warszawa 1976.
  16. ↑ Wiatrak w Malawiczach Górnych www.polskieszlaki.pl [dostęp 2017-01-21]
  17. ↑ Wiatrak drewniany 'sokólski' MALAWICZE GÓRNE [online], www.ciekawepodlasie.pl [dostęp 2020-08-16].
  18. ↑ Polskie Szlaki, Głaz Tatarski w Malawiczach Górnych [online].
  19. ↑ Po Tatarach został tylko głaz. podlaskie.tv. [dostęp 2018-04-02].
  20. ↑ Anna Piernikarczyk: Głaz Tatarski w Malawiczach Górnych. polskieszlaki.pl. [dostęp 2018-04-02].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Malawicze_Górne&oldid=72869616”