Mandalaj

Mandalaj (birm. မန္တလေး /màɴdəlé/, ang. Mandalay) – miasto w środkowej Mjanmie, nad rzeką Irawadi, ośrodek administracyjny prowincji Mandalaj. Liczba mieszkańców przekracza milion i jest to drugie co do wielkości miasto kraju. Przedmieściem Mandalaj jest Amayabuya. Miasto było stolicą Birmy w latach 1857–1885.

Mandalaj

Państwo	Mjanma
Prowincja	Mandalaj
Dystrykt	Mandalaj
Burmistrz	U Phone Zaw Han
Powierzchnia	113 km²
Populacja (2010) • liczba ludności	1 034 000
Kod pocztowy	05000–05999
Położenie na mapie Mjanmy Mandalaj
21°58′48″N 96°05′24″E

Most nad jeziorem Taungthaman

Toponimia

Nazwa wzgórza pochodzi prawdopodobnie od słowa palijskiego, chociaż dokładny źródłosłów nie jest pewny. Pod uwagę brane są między innymi: Mandala (oznaczające okrągłą płaszczyznę), Mandare (oznaczające prawdopodobnie „pomyślną ziemię”) lub Mandara (góra z mitologii hinduistycznej). Istnieją też wyjaśnienia łączące nazwę z imieniem Mingalay. Takie imię nosił na przykład wygnany syn króla Paganu Shin Saw Mingalay, który według legendy miał przez jakiś czas zamieszkiwać Wzgórze Mandalaj. Inna legenda wspomina o odwiedzeniu wzgórza przez księżniczkę Pyu o imieniu Mingalay.

Po założeniu w roku 1857, królewska stolica otrzymała oficjalną nazwę Yadanabon (birm. ရတနာပုံ /jədənàbòʊɴ/), będącą birmańską wersją jej palijskiej nazwy Ratanapura, oznaczającej „Miasto Drogocennych Kamieni”. Nazywana była też Lay Kyun Aung Myei (birm. လေးကျွန်းအောင်မြေ /lé dʑʊ́ɴ àʊɴ mjè/; pol. Zwycięski Kraj nad Czterema Wyspami) a pałac królewski – Mya Nan San Kyaw (birm. မြနန်းစံကျော် /mja̰ náɴ sàɴ tɕɔ̀/; pol. Słynny Królewski Szmaragdowy Pałac).

Ważne miejsca

• Wzgórze Mandalaj (birm. မန္တလေးတောင် /màɴdəlé tàʊɴ/, ang. Mandalay Hill): przez długi czas wzgórze to było traktowane jako święta góra. Według legendy, Budda podczas swojej wizyty na wzgórzu przepowiedział, że u jego stóp zostanie założone wielkie miasto. Mierzące 240 m wzgórze Mandalaj zapewnia wspaniały widok miasta i otaczających je terenów.
• Pałac Królewski (birm. မန္တလေး နန်းတော် /máɴdəlé náɴdɔ̀/, ang. Mandalay Palace): cały imponujący kompleks pałacowy został zniszczony przez pożar podczas II wojny światowej. Jednakże piękne mury pałacowe, bramy miejskie z wieńczącymi je drewnianymi pawilonami oraz otaczająca fosa, które odbudowano wykorzystując robotników przymusowych, składają się ciągle na wspaniały widok Pałacu Królewskiego, „Mya-nan-san-kyaw Shwenandaw”. Na terenie kompleksu pałacowego znajdują się model pałacu, wieża Nanmyint-saung oraz Muzeum Kultury.
• Klasztor Shwenandaw (birm. ရွှေနန်းတော်ကျောင်း /ʃwènándɔ̀ tʃáun/, ang. Shwenandaw Monastery): ten słynący z zawiłych, rzeźbionych w drewnie ornamentów klasztor jest kruchą pamiątką po dawnym Pałacu Królewskim. W istocie był on częścią starego pałacu przeniesioną później na swoje obecne miejsce przez króla Thibawa w 1880 r.
• Świątynia Mahamuni (birm. မဟာမုနိဘုရားကြီး /məhà mṵnḭ pʰəjádʑí/: według podań znajdujący się w niej posąg został odlany jeszcze za życia Gautamy Buddy, który tchnął w swój wizerunek życie obejmując go siedmiokrotnie. Pobożni buddyści utrzymują więc konsekwentnie, iż wizerunek ten jest żywy i nazywają go Świętym Żywym Wizerunkiem Wielkiego Mędrca (Mahamuni). Czczona jako najświętsza spośród świątyń Mandalaj, Świątynia Mahamuni wybudowana została przez króla Bodawpayę w 1784 r. Przedstawiający Buddę w pozycji siedzącej posąg mierzy 3,8 m wysokości. Odprawiany wczesnym rankiem rytuał obmywania twarzy wizerunku Buddy przyciąga każdego dnia tłumy wiernych. Wielki Obraz uważany jest za najważniejszy, obok Pagody Szwedagon, święty obiekt w Mjanmie.
• Pagoda Kuthodaw (birm. ကုသိုလ်တော်‌ဘုရား /kṵðòdɔ̀ pʰəjá/, dosł. Królewska Zasługa): Wybudowana przez króla Mindona w 1857 r., pagoda ta wzorowana była na Pagodzie Shwezigon w Nyaung U. Otoczona jest ona przez 729 ustawionych pionowo kamiennych płyt, na których wyryto całość Tipitaki w formie zredagowanej i zatwierdzonej przez Piąty Synod Buddyjski. Ze względu na te kamienne inskrypcje nazywana jest „Największą Książką Świata”.
• Pagoda Kyauktawgyi: w pobliżu południowego podejścia do wzgórza Mandalaj ustawiono Wizerunek Buddy Kyauktawgyi powstały w latach 1853–1878 na polecenie króla Mindona. Wizerunek wyrzeźbiono w pojedynczym olbrzymim bloku marmuru. Wokół niego zgromadzono posągi 80 Arahantów (Wielkich Uczniów Buddy) – 20 po każdej jego stronie. Rzeźbienie Wizerunku zakończono w 1865 r.
• Ogród Zoologiczny Yadanabon: małe zoo zlokalizowane między Pałacem Królewskim a wzgórzem Mandalaj. Gromadzi ponad 300 gatunków zwierząt i, co warte uwagi, jest jedynym zoo posiadającym birmańskiego żółwia rzecznego (Batagur trivittata).

Ważne miejsca w okolicy

• Dzwon Mingwan – jeden z największych dzwonów na świecie.
• Wielka Królewska Pagoda w Mingwan – nieukończona pagoda, która w zamierzeniu króla Bodawpayi miała być największa na świecie.

Odniesienia w kulturze

• Rudyard Kipling napisał wiersz pod tytułem Mandalay
• Robbie Williams stworzył piosenkę „Road to Mandalay”, umieszczoną na albumie Sing When You’re Winning
• W mieście tym rozgrywa się w drugiej połowie XIX wieku akcja powieści Amitava Ghosha „Szklany klosz”.

Miasta partnerskie

• Kunming, Chińska Republika Ludowa
• Phnom Penh, Kambodża

Galeria obrazów

• 
  Pałac Królewski
• 
  Wzgórze Mandalaj
• 
  Klasztor Shwenandaw
• 
  Wizerunek Buddy Mahamuni
• 
  Pagoda Kuthodaw – Kapliczki z kamiennymi tablicami
• 
  Pagoda Kuthodaw

Zobacz też

• Port lotniczy Mandalaj

Bibliografia

• John Falconer, Elizabeth Moore, Alfred Birnbaum, Daniel Hahrs: Burmese Design & Architecture. Tuttle Publishing, 2013. ISBN 978-1-4629-0684-0. (ang.).
• Isaac Taylor: Names and Their Histories: A Handbook of Historical Geography and Topographical Nomenclature. Wyd. 2. Rivingtons, 1898. (ang.).