Wanzyr błotny

gatunek drapieżnego ssaka
(Przekierowano z Mangusta błotna)

Wanzyr błotny[20], mangusta błotna (Atilax paludinosus) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny Herpestinae w obrębie rodziny mangustowatych (Herpestidae).

Wanzyr błotny
Atilax paludinosus[1]
(G. Cuvier, 1829)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Podrząd

kotokształtne

Rodzina

mangustowate

Podrodzina

Herpestinae

Rodzaj

wanzyr

Gatunek

wanzyr błotny

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[19]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1829 roku francuski przyrodnik Georges Cuvier, nadając mu nazwę Herpestes paludinosus[3]. Holotyp pochodził z Przylądka Dobrej Nadziei, w Południowej Afryce[21]. Jedyny żyjący współcześnie przedstawiciel rodzaju wanzyr[20] (Atilax)[21][22][23].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dziesięć podgatunków[23]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe
A. p. macrodon Atilax macrodon J.A. Allen, 1924 Niapu, północno-wschodni Zair[24].
A. p. mitis Herpestes galera mitis O. Thomas, 1903 Zegi, jezioro Tana, Etiopia[25].
A. p. mordax Mungos paludinosus mordax O. Thomas, 1912 Rzeka Rombashi, na północny zachód od północnego krańca jeziora Niasa, Tanzania[26].
A. p. pluto Herpestes pluto Temminck, 1853 Dabocrom i rzeka Boutry, Ghana[27].
A. p. robustus Athylax robustus J.E. Gray, 1865 Nil Biały[28].
A. p. rubellus Mungos paludinosus rubellus O. Thomas & Wroughton, 1908 Tambarara, dystrykt Gorongoza, na południe od rzeki Zambezi, zachodni Mozambik[29].
A. p. rubescens Mungos paludinosus rubescens Hollister, 1912 Kilimandżaro, na wysokości 4000 ft (1219 m), Tanzania[30].
* A. p. spadiceus Atilax paludinosus spadiceus Cabrera, 1921 Cape San Juan, Gwinea Równikowa[31].
A. p. transvaalensis Atilax paludinosus transvaalensis Roberts, 1933 Mokeetsi, na północ od Tzaneen, północno-wschodni Transwal[32].

Etymologia edytuj

  • Atilax: gr. przedrostek negatywny α „bez”; θυλαξ thulax, θυλακος thulakos „worek”[33].
  • paludinosus: nowołac. „bagienny”, od łac. palus, paludis „bagno”[34].
  • macrodon: gr. μακρος makros „długi”[35]; οδους odous, οδοντος odontos „ząb”[36].
  • mitis: łac. mitis „niegroźny, nieszkodliwy”[37].
  • mordax: łac. mordax, mordacis „gryzący”[38].
  • pluto: w mitologii rzymskiej Pluton jest władcą podziemi (tj. czarny)[39].
  • robustus: łac. robustus „potężny, silny”, od robur, roboris „twarde drewno”[40].
  • rubellus: łac. rubellus „czerwonawy, rudawy”, od ruber „czerwony”; przyrostek zdrabniający -ellus[41].
  • rubescens: łac. rubescens, rubescentis „czerwonawy, rudawy, zarumieniony”, od rubescere „być czerwonawym”, od ruber „czerwony”[42].
  • spadiceus: nowołac. spadiceus „kasztanowo-brązowy”, od łac. spadix, spadicis „koloru kasztana, koloru daktyla”, od gr. σπαδιξ spadix, σπαδικος spadikos „kolory palmy, laur”, od σπαω spaō „zrywać”[43].
  • transvaalensis: Transwal (afr. Transvaal), Południowa Afryka[44].

Zasięg występowania edytuj

Wanzyr błotny występuje we wschodniej, środkowej, zachodniej i południowej Afryce, zamieszkując w zależności od podgatunku[22][23]:

Morfologia edytuj

Długość ciała samic 48,7 cm, samców 51,4 cm, długość ogona samic 33–40 cm, samców 31–41 cm, długość tylnej stopy samic 10,7–11,8 cm, samców 11–11,5 cm, długość ucha samic 3,2–3,7 cm, samców 3–4,5 cm; masa ciała samic 2,4–4,1 kg, samców 2,9–4 kg[22]. Niewielkie zwierzę o ciemnobrązowym ubarwieniu z nieco jaśniejszą głową i spodem ciała, przystosowane do ziemno-wodnego trybu życia. Posiada uzębienie przystosowane do miażdżenia twardego pokarmu. Wzór zębowy: I   C   P   M   = 36–40[22].

Ekologia edytuj

Rozmnaża się dwa razy w roku. W jednym miocie samica rodzi do trzech młodych (zwykle dwa). Gatunek terytorialny, wszystkożerny. Żywi się zwierzętami wodnymi, a w przypadku osuszenia zajmowanego terenu zjada zwierzęta lądowe oraz owoce. Spotykany pojedynczo.

Przypisy edytuj

  1. Atilax paludinosus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. E.A.W. von Zimmermann: Specimen zoologiae geographicae, quadrupedum domicilia et migrationes sistens. Lugduni Batavorum: Apud Theodorum Haak, et Socios, 1777, s. 487. (łac.).
  3. a b G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation, pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. Wyd. Nouvelle édition rev. et aug. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1829, s. 158. (fr.).
  4. A. Smith. Contributions to the natural history of South Africa, &c. „Zoological Journal”. 4 (16), s. 437, 1829. (ang.). 
  5. A. Smith. African Zoology. „South African quarterly journal”. 2, s. 115, 1834. (ang.). 
  6. J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 2: Die Raubthiere. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1841, s. 305. (niem.).
  7. F. Cuvier: Table générale et méthodique: De toutes les espèces figurées et décrites dans l’Histoire naturelle des Mammifères. W: É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier: Histoire Naturelle des Mammifères: avec des figures originales, coloriées, dessinées d’aprèsdes animaux vivans. T. 7. Paryż: Chez A. Belin, 1842, s. 3. (fr.).
  8. J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 52. (ang.).
  9. C.J. Temminck: Esquisses zoologiques sur la côte de Guiné. Ie partie, les mammifères. Leiden: E.J. Brill, 1853, s. 95. (fr.).
  10. Gray 1865 ↓, s. 557.
  11. Gray 1865 ↓, s. 558.
  12. O. Thomas. On a Collection of Mammals from Abyssinia, including some from Lake Tsana, collected by Mr. Edward Degen. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1902 (2), s. 309, 1902. (ang.). 
  13. O. Thomas & R.Ch. Wroughton. The Rudd exploration of South Africa. – IX. List of mammals obtained by Mr. Grant on the Gorongoza Mountains, Portuguese S.E. Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1908 (2), s. 166, 1908. (ang.). 
  14. a b O. Thomas. Two new races of mongoose. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 10 (60), s. 588, 1912. (ang.). 
  15. N. Hollister. Description of a new water mungoose from East Africa. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 25, s. 1, 1912. (ang.). 
  16. J.A. Allen. Carnivora collected by the American Museum Congo Expedition. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 47 (3), s. 205, 1924. (ang.). 
  17. Á. Cabrera. Algunos carnívoros africanos nuevos. „Boletín de la Real Sociedad Española de Historia Natural”. 21, s. 262, 1921. (hiszp.). 
  18. A. Roberts. Eleven new forms of South African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 15, s. 266, 1933. (ang.). 
  19. E. Do Linh San i inni, Atilax paludinosus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2021-3 [dostęp 2022-04-25] (ang.).
  20. a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 143. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  21. a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Atilax paludinosus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-09-28].
  22. a b c d J.S. Gilchrist, A.P. Jennings, G. Veron, & P. Cavallini (koordynator): Family Herpestidae (Mongooses). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 307. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
  23. a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 418. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  24. Zijlstra ↓, s. N#42350.
  25. Zijlstra ↓, s. N#42351.
  26. Zijlstra ↓, s. N#42352.
  27. Zijlstra ↓, s. N#42358.
  28. Zijlstra ↓, s. N#42359.
  29. Zijlstra ↓, s. N#42360.
  30. Zijlstra ↓, s. N#42361.
  31. Zijlstra ↓, s. N#42362.
  32. Zijlstra ↓, s. N#42363.
  33. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 128, 1904. (ang.). 
  34. Jaeger 1944 ↓, s. 160.
  35. Jaeger 1944 ↓, s. 130.
  36. Jaeger 1944 ↓, s. 151.
  37. Jaeger 1944 ↓, s. 137.
  38. Jaeger 1944 ↓, s. 139.
  39. The Key to Scientific Names, pluto [dostęp 2022-04-25].
  40. The Key to Scientific Names, robustus [dostęp 2022-04-25].
  41. The Key to Scientific Names, rubellus [dostęp 2022-04-25].
  42. The Key to Scientific Names, rubescens [dostęp 2022-04-25].
  43. The Key to Scientific Names, spadiceus [dostęp 2022-04-25].
  44. The Key to Scientific Names, transvaalensis [dostęp 2022-04-25].

Bibliografia edytuj