Marc Jarblum
Marc Jarblum, także Mordko Jabrlum[1], Mordechaj Jarblum[2], Mordka Jurblum[3], ps. „Towarzysz Solomon”[4], „Solomon”, „Mi”, „Anyutin”[5] (ur. 24 stycznia 1887 w Warszawie, zm. 5 maja 1972 w Bene Berak[6][7]) – francuski pisarz, dziennikarz i działacz syjonistyczny pochodzenia polsko-żydowskiego.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
24 stycznia 1887 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
5 maja 1972 |
| Przynależność polityczna | |
| |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Jarblum pochodził z Warszawy. Był jednym ze współzałożycieli partii Poalej Syjon na terenie Polski[8]. Działał jako agitator i propagandysta[5]. W trakcie rewolucji 1905 r. został aresztowany w wyniku udziału w strajku studenckim. W 1905 wysłany nielegalnie przez partię do Krakowa[5], a następnie w 1906 Częstochowy, gdzie pod pseudonimem „Towarzysz Solomon” wydawał gazetę „Dos Jidiszes Arbeter Wort” drukowaną w Krakowie[6][4][9]. Podczas przemytu gazety w 1907 wpadł w ręce carskiej policji i został osadzony w więzieniu w Będzinie[5].
W 1907 przeniósł się do Paryża[8][7][10], gdzie działał we Francuskiej Partii Socjalistycznej i ukończył studia z zakresu fizyki, matematyki oraz prawa na Sorbonie[5]. W 1911 wyjechał do Warszawy, gdzie został aresztowany[5] i zesłany na Syberię do wsi nieopodal Wiatki[5], z której uciekł i powrócił do Paryża, gdzie zaprzyjaźnił się z Léonem Blumem – premierem Francji[11].
Podczas rewolucji październikowej omawiał m.in. z Leninem kwestię żydowską[11]. W 1919 przez krótki okres był radnym Warszawy. W Radzie Miejskiej pełnił funkcję członka komisji finansowo-budżetowej[3][6]. Ponadto w 1919 kandydował do Sejmu Ustawodawczego z ramienia Poalej Syjon[12]. Był szczególnie aktywny politycznie w 20-leciu międzywojennym – przekonał Leona Bluma oraz przedstawicieli II Międzynarodówki do sprawy syjonistycznej. Zajmował również liczne stanowiska, był przedstawicielem syjonizmu socjalistycznego w II Międzynarodówce[13], przedstawicielem Agencji Żydowskiej, prezesem Federacji Stowarzyszeń Żydowskich Francji (FSJF)[11].
Po zajęciu Francji przez III Rzeszę w 1940, Jarblum działał w żydowskim ruchu oporu[5]. W 1943 ścigany przez Gestapo oraz kolaborującą policję[5], uciekł do Genewy[2][11], gdzie współpracował z Połączonym Komitetem Dystrybucyjnym i Światowym Kongresem Żydów[11]. Po II wojnie światowej wrócił do Francji, gdzie starał się wpłynąć na rząd francuski w celu zaakceptowania przez ONZ podziału Palestyny na państwo żydowskie i arabskie[11] oraz został prezesem i honorowym prezesem Organizacji Syjonistycznej Francji (OSF)[7]. W 1953 przeniósł się do Izraela, zamieszkując w 1955 w Tel Awiwie[6]. Należał do komitetu wykonawczego Histadrutu[11] oraz był członkiem Mapai[5].
Życie prywatne edytuj
Był synem Borucha i Pessy Jurblum[1]. Jego żoną była Laura Margolis Jarblum – dyrektorka Jointu we Francji[14].
Jego starszym bratem był Michał Jarblum (1870–1922) – pisarz i działacz socjalistyczny, radny rady miejskiej w Łodzi[15].
Publicystyka edytuj
Jarblum był płodnym pisarzem – publikował liczne książki i broszury nt. Palestyny, Żydów w ZSRR oraz walki z nazizmem. Ponadto był korespondentem „Davaru” we Francji oraz gazet jidysz w USA, Ameryce Południowej i Polsce[11].
Wybrane publikacje edytuj
- The Socialist International and Zionism (1933);
- Le Destin de la Palestine juive de la Déclaration Balfour 1917 au Livre Blanc 1939 (1939);
- Ils habiteront en sécurité (1947);
- La Lutte des Juifs contre les Nazis (1945)[13].
Odznaczenia edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Marc Jarblum [online], geni_family_tree [dostęp 2022-07-25] (pol.).
- ↑ a b Lead Off, JARBLUM, Marc, Mordehaï [online], Mémoire et Espoirs de la Résistance [dostęp 2022-07-25] (fr.).
- ↑ a b Album pamiątkowe Rady miasta stołecznego Warszawy: 1919-1929., polona.pl, Warszawa 1929 [dostęp 2022-07-25].
- ↑ a b Czestochowa, Poland [Pages 277-298] [online], www.jewishgen.org [dostęp 2022-07-25].
- ↑ a b c d e f g h i j Joshua Fogel, Yiddish Leksikon: MARK (MORTKHE) YARBLUM (MARC JARBLUM) [online], Yiddish Leksikon, 8 grudnia 2016 [dostęp 2022-07-25].
- ↑ a b c d e BAZY BIBLIOTEKI NARODOWEJ [online], mak.bn.org.pl [dostęp 2022-07-25].
- ↑ a b c Jarblum [online] [dostęp 2022-07-25].
- ↑ a b Ruta i inni, Nowe życie? Antologia literatury jidysz w powojennej Łodzi (1945–1949), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2018, ISBN 978-83-8142-030-3, OCLC 1066099349 [dostęp 2022-07-25].
- ↑ The Book of Częstochowa – Volume 1 [online], The World Society of Częstochowa Jews [dostęp 2022-07-25] (ang.).
- ↑ Sioniste méconnu Marc Jarblum (1888-1972), Akadem [dostęp 2022-07-25] [zarchiwizowane].
- ↑ a b c d e f g h i Marc Jarblum, Socialist Zionist Leader, Dies at 85 [online], Jewish Telegraphic Agency [dostęp 2022-07-25] (ang.).
- ↑ M. (?-?) Red Haciewicz, Tygodnik Informacyjny na Powiat Garwoliński. Dodatek nadzwyczajny. R. 1, 1919 nr 7 (24 I), Garwolin, 1918–1919 [dostęp 2022-07-25].
- ↑ a b Jarblum, Marc [online], jewishvirtuallibrary.org [dostęp 2022-07-25].
- ↑ Laura Margolis Jarblum [online], Jewish Women’s Archive [dostęp 2022-07-25] (ang.).
- ↑ Joshua Fogel, Yiddish Leksikon: MICHAŁ JARBLUM [online], Yiddish Leksikon, 8 grudnia 2016 [dostęp 2022-07-25].