Wikipedia

Maria Fromowicz

Maria Fromowicz, primo voto Nassau, secundo voto Simeoni (ur. 23 maja 1897 w Krakowie[1], zm. po 1974 prawdopodobnie w Mediolanie) – jedna z pierwszych studentek na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie[2], artystka malarka[3].

Maria Fromowicz
Maria Fromowicz Nassau Simeoni
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

23 maja 1897
Kraków

Data śmierci

po 1974

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie

Dziedzina sztuki

malarstwo

Faksymile

Życiorys edytuj

Maria przyszła na świat w żydowskiej rodzinie jako druga córka Pepi Liebeskind i Feliksa Fromowicza (prawdziwe imię Efraim). Feliks był synem Miny Mindel Apsel i Mojżesza – kupca korzennego. Maria miała jeszcze starszą siostrę Henrykę (potem Henryka Stillerowa[4]) i młodszą siostrę Irenę (potem Irena Pisek)[5]. Ojciec Feliks Fromowicz był bankowcem, początkowo pracował jako kasjer w domu bankowym Alberta Mendelsburga. Potem przez 15 lat był dyrektorem oddziału krakowskiego Wiedeńskiego Banku Związkowego we Lwowie, a następnie dyrektorem krakowskiego oddziału Powszechnego Banku Związkowego SA w Polsce. Był również filantropem.

W 1919 Henryka zdobyła stopnień doktora filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie pracy Emalie malarskie z Limoges w zbiorach krakowskich[6][7]. Potem pisała recenzje z wystaw do „Nowego Dziennika” i zabierała głos w „Głosie kobiety żydowskiej”[8]. Była wydawczynią oraz redaktorką gazety „Okienko na Świat. Pismo dzieci i młodzieży” (1937–1939). Młodsza siostra Marii, Irena, również studiowała na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W czasie kiedy była jeszcze studentką, w 1923 roku poślubiła w Krakowie Karola Piska.

Maria uczyła się w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim im. Królowej Jadwigi w Krakowie. W roku 1909/1910 była w drugiej klasie. Rok niżej, w tej samej szkole była jej przyszła koleżanka (również jedna z pierwszych studentek) z Akademii Sztuk Pięknych Maria Gutkowska[9].

Na początku I wojny światowej Fromowiczowie mieszkali w Wiedniu. Tam Maria zdała maturę w Polskim Liceum. W roku akademickim 1915/1916 była już w Krakowie, gdzie zapisała się jako studentka nadzwyczajna na historię sztuki na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego. Miała wtedy osiemnaście lat, była jedną z najmłodszych studentek. Studiowała na UJ do 1917 roku. W roku akademickim 1919/1920 zapisała się na kurs malarstwa do prof. Wojciecha Weissa w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Znalazła się na liście studentek, które jako pierwsze kobiety zaliczyły na akademii semestr 1919/1920[10]. Studiowała na ASP jednak tylko przez jeden rok. W obydwu semestrach z malarstwa otrzymała ocenę bardzo dobrą. W drugim półroczu dostała wzmiankę pochwalną. Nie wiadomo, dlaczego przerwała studia[11].

W czerwcu 1923 roku w wieku 25 lat poślubiła w Krakowie o dwa lata starszego od niej chemika dr. Ernesta Nassau. W 1925 zamieszkała w Rzymie. Pod koniec 1925 miała tam wystawę w elitarnym rzymskim klubie Lyceum. Zaprezentowała 26 obrazów, które powstały we Włoszech. Edward Kleinlerer w „Nowym Dzienniku” pisał o wystawie bardzo entuzjastycznie[12].

Krakowianka p. Marja Fromowicz-Nassau zaledwie klika miesięcy bawi we Wieczystym Grodzie. A jednak, a jednak w tak krótkim czasie zdołała już pozyskać względy krytyki, pochwały publiczności oraz ogólne uznanie (rzecz już wprost wyjątkowa!) licznej rzeszy artystów, którzy od lat zamieszkują w Rzymie.

Edward Kleinlerer, „Nowy Dziennik”, 1926

W czasie pobytów w Krakowie brała udział w wystawach (w drugiej[13] i trzeciej[14] Wystawie Niezależnych w 1927). 16 lutego 1930 roku została otwarta I wystawa sztuki żydowskiej w Akademickim Domu Żydowskim w Krakowie zorganizowana przez nowo założone Żydowskie Towarzystwo Krzewienia Sztuk Pięknych. Jedną z wstawiających swoje prace była Maria, jako jedyna kobieta wśród szesnastu mężczyzn[15]. Po tej wystawie nazwisko Fromowicz-Nassau przestało się pojawiać w prasie.

Przed wybuchem II wojny światowej Maria wyszła ponownie za mąż. Mężem był Franco Simeoni, którego poślubiła w Mediolanie, Simeoni był katolikiem[16]. Niektóre publikacje po drugiej wojnie światowej błędnie podają informacje, według których zmarła w 1939 roku.

W czasie wojny Maria nie tworzyła. Potem zamieszkała w Mediolanie, gdzie odnowiła swoją działalność artystyczną. Wystawiała, uczyła malarstwa, zajmowała się tłumaczeniem tekstów i pisaniem. W 1951 wzięła udział w krajowej wystawie malarstwa „Nagroda Miasta Monza” w Villa Reale (Mostra Nazionale di Pittura Premio Cittá di Monza). Przez kilkanaście lat należała w Mediolanie do Societá per le Belle Arti ed Esposizione Permanente (brała udział w wystawach w latach 1954-1969). W 1969 wzięła udział w dwóch wystawach organizowanych przez towarzystwo. Po tej dacie jej nazwisko nie pojawiło się już w katalogach wystaw mediolańskich[8]. W archiwum wnuka Ireny Pisek, Amichai Pardo, znajduje się włoski dowód osobisty Marii z datą 1974 r. W dowodzie powróciła do swojego panieńskiego nazwiska, podpisana była jako Maria Fromowicz. Dodatkowo wbita była pieczątka z informacją: „Stan cywilny: wdowa”, z dopiskiem odręcznym Simeoni. Jako zawód wpisano: „gospodyni domowa”. Wzrost 155 cm, oczy szare. Nie wiadomo, jak długo jeszcze żyła Maria. Nie jest znana data jej śmierci ani miejsce pochówku[17].

Ojciec Marii Feliks zmarł jeszcze przed II wojną światową 12 czerwca 1936 roku w Krakowie. Henryka została rozstrzelana w lecie 1942 roku w domu we Lwowie. Na cmentarzu żydowskim przy ul. Miodowej w Krakowie znajduje się tablica pamiątkowa z nazwiskami Fromowiczów. Jest na niej Feliks Fromowicz, Henryka Stillerowa z Fromowiczów oraz jej mąż Alfred Stiller, prawnik. Irena wyemigrowała i osiadła w Tel Awiwie, gdzie do dzisiaj mieszkają jej potomkowie[16].

Wybrane wystawy edytuj

  • 16 II-20 III 1927 – Druga Wystawa „Niezależnych”, kamienica Józefa Sterlinga przy ul. Sławkowskiej 12[18]
  • V-VI 1927 – Trzecia Wystawa Niezależnych, Gmach Towarzystwa Rolniczego przy placu Szczepańskim 8, Kraków[19]
  • 16 II 1930 (wernisaż) – I Wystawa malarzy żydowskich w salach Żydowskiego Domu Akademickiego, Kraków, ul. Przemyska 3[20]
  • 13-26 II 1954 – Wystawa indywidualna, Galleria d’Arte Gavioli, Mediolan
  • IV-V 1957 – Milano di ieri e di oggi: attraverso d’arte, Societá per le Belle Arti ed Esposizione Permanente, Mediolan
  • 11-20 IX 1962 – Wystawa indywidualna, Galleria „La Cornice”, Werona
  • 21 III – 3 IV 1964 – Maria Simeoni Fromowicz, Galleria Barbaroux, Mediolan[21]
  • 1967 – Premio Nazionale di bianco nero, Villa Reale, Mediolan
  • 11-27 IV 1969 – Maria Simeoni Fromowicz, Galleria d’arte La Guastalla, Mediolan[21]
  • 1969 – IV Mostra d’arte contemporanea, Villa Reale, Mediolan

Prace w zbiorach edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Archiwum Narodowe Kraków, Księga obejmująca wpisy urodzin Izraelitów w okręgu metrykalnym Krakowskim na rok 1897, sygn. 29/1472/0/1/458, s. 112, akt. 334 [1]
  2. ↑ Iwona Demko, Walka kobiet o prawo do studiowania w Akademii, „"Wiadomości ASP"”, kwiecień 2018, s. 46, ISSN 1505-0661 [dostęp 2020-03-26] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-20].
  3. ↑ Słownik Artystów Polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, tom II, D-G, Fromowicz-Nassau Maria. Hasło oprac. Maria Łodyńska-Kosińska. T.2. Wrocław 1975, Wydawnictwo PAN, 1975, s. 251.
  4. ↑ Henryka Fromowicz Stillerową [online], geni_family_tree [dostęp 2020-03-26] (pol.).
  5. ↑ Maria Fromowicz Nassan/Nasson/Nassau / Simeoni [online], geni_family_tree [dostęp 2020-03-26] (pol.).
  6. ↑ Henryka Fromowicz-Stillerowa, Emalje malarskie z Limoges w Muzeum ks. Czartoryskich w Krakowie, Polska Akademia Umiejętności, 1924 [dostęp 2020-03-26] (pol.).
  7. ↑ Prace Komisji Historii Sztuki, Tom III (Sprawozdań Komisji Do Badania Historii Sztuki w Polsce t. XII), Wydawnictwo Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków 1923, s. 38-72 [2]
  8. ↑ a b Agnieszka Janczyk, Fromowiczowie – portret rodziny
  9. ↑ Sprawozdanie dyrekcji Prywatnego Gimnazjum Żeńskiego im. Królowej Jadwigi w Krakowie („Pałac Spiski”) z lat 1909/1910, s. 87 [3]
  10. ↑ Iwona Demko, Walka kobiet o prawo do studiowania w Akademii, „Wiadomości ASP”, kwiecień 2018, s. 46.
  11. ↑ Materiały do dziejów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1895-1939, oprac. Józef E. Dutkiewicz, Jadwiga Jeleniewska-Ślesińska, Władysław Ślesiński, Wrocław–Warszawa–Kraków 1969, s. 270.
  12. ↑ Kleinlerer Edward, Wielki sukces artystyczny malarki krakowskiej w Rzymie. Wystawa p. Marji Fromowicz-Nassau. „Nowy Dziennik” 1926, nr 20, z 25 stycznia, s. 3 [4]
  13. ↑ St. M., II Wystawa Niezależnych w Krakowie, „Ilustrowany Kurier Codzienny” nr 79 z dnia 21 marca 1927 r., s. 3 [5]
  14. ↑ Mojżesz Waldman, Trzecia Wystawa „Niezależnych”. „Nowy Dziennik” 1927, nr 143, z 2 czerwca, s. 7 [6]
  15. ↑ Kronika artystyczna, „Sztuki Piękne” 1930, r. 6, nr 3, s. 110
  16. ↑ a b From Krakow to Tehran to Jerusalem: One Jewish Family’s Story [online], IranWire | خانه [dostęp 2020-03-27] (ang.).
  17. ↑ Informacja uzyskana od Amichaia Pardo (wnuka Ireny Pisek, aktora), mieszkającego w Tel Awiwie.
  18. ↑ Kronika artystyczna, „Sztuki Piękne” 1926/1927, r. 3, nr 7, s. 277
  19. ↑ Mojżesz Waldman, Trzecia Wystawa „Niezależnych”, „Nowy Dziennik” 1927, nr 143, z 2 czerwca, s. 6-7 [7]
  20. ↑ Kto wystawia?, „Nowy Dziennik” 1930, nr 42, z 16 lutego, s. 4
  21. ↑ a b Katalog w posiadaniu spadkobiercy Amichi Pardo (Tel Aviv).

Bibliografia edytuj

  • Agnieszka Janczyk, Fromowiczowie – portret rodziny, [w:] Krzysztofory 35. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, Kraków 2017, s. 475-494.
  • Agnieszka Janczyk, „Polacca di nascita ed Italiana di adozione” – malarka Maria Fromowicz (1897-po 1969). Próba uporządkowania biografii [w:] Wędrowanie sztuki, red. A. Badach, K. Chrudzimska-Uhera, Warszawa 2018 (wyd. 2019), s. 158-169.
  • Materiały do dziejów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1895-1939, oprac. Józef E. Dutkiewicz, Jadwiga Jeleniewska-Ślesińska, Władysław Ślesiński, Wrocław–Warszawa–Kraków 1969, s. 270.
  • Słownik Artystów Polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, tom II, D-G, Fromowicz-Nassau Maria. Hasło oprac. Maria Łodyńska-Kosińska. T.2. Wrocław 1975, Wydawnictwo PAN, 1975, s. 251.
  • Archiwum Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Księga świadectw 1919/1920, sygn. KS12, Rodowody studentów 1908-1924, sygn. T19B.
  • Maria Zientara, Krakowscy artyści i ich sztuka w latach 1939– 1945, red. Anna Biedrzycka. Biblioteka Krzysztoforska, nr 5. Kraków 2013, s. 346, 350, 356.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Fromowicz&oldid=72820482”