Wikipedia

Maruna nadmorska

gatunek rośliny

Maruna nadmorska (Tripleurospermum maritimum (L.) W.D.J. Koch) – gatunek z rodziny astrowatych. W zależności od ujęcia systematycznego wąsko ujmowany jako gatunek związany z siedliskami nadmorskimi w Europie Zachodniej, Północnej i Grenlandii. Alternatywnie, w szerokim ujęciu włączany jest tu także podgatunek inodorum, który powoduje, że gatunek w takim ujęciu jest wówczas szeroko rozprzestrzeniony w całej Europie oraz północnej i środkowej Azji[4][5]. W Polsce występuje prawdopodobnie w obu ujęciach, przy czym pospolity jest podgatunek inodorum[6][7], wyodrębniany też jako odrębny gatunek – maruna bezwonna T. inodorum[5][7].

Maruna nadmorska
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

maruna

Gatunek

maruna nadmorska

Nazwa systematyczna
Tripleurospermum maritimum (L.) W.D.J. Koch
Syn. Fl. Germ. Helv., ed. 2. 1026 (1845)[3]
Synonimy
  • Chamaemelum inodorum var. maritimum (L.) Rchb.
  • Matricaria inodora var. maritima (L.) Wahlenb.
  • Matricaria inodora var. maritima (L.) Lest.-Garl.
  • Matricaria inodora proles maritima (L.) Rouy, G.Rouy & J.Foucaud
  • Matricaria inodora subsp. maritima (L.) Bonnier & Layens, Tabl. Syn. Pl. Vasc. France: ? (1894)
  • Matricaria maritima L.[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Maruna nadmorska w typowym siedlisku

Systematyka edytuj

W szerokim ujęciu gatunek obejmuje obok podgatunku nominalnego (subsp. maritimum) m.in. także podgatunek bezwonny (subsp. inodorum (L.) Appleq.) i takie ujęcie jest mocno obecne w polskiej literaturze[6]. Przeciw łączeniu tych taksonów w ramach jednego gatunku przemawia występowanie istotnich różnic w odniesieniu do takich cech jak: forma życiowa (T. inodorum to rośliny roczne, T. maritimum to głównie rośliny dwuletnie i byliny); różnice w budowie (pierwszy ma pędy wzniesione, odcinki liści wąskie, niemięsiste, żeberka na owocach oddalone; drugi ma pędy płożące, liście mięsiste, żebra gęste); u obu taksonów znane są populacje di- i tetraploidalne; oba taksony tworzą mieszańce, ale przynajmniej częściowo są one sterylne; oba różnią się preferencjami siedliskowymi. W efekcie taksony te wyróżniane są w randze odrębnych gatunków w licznych florach i bazach taksonomicznych[8][4][9].

W wąskim ujęciu systematycznym w ramach gatunku wyróżniane są cztery podgatunki[4]:

  • Tripleurospermum maritimum subsp. maritimum
  • Tripleurospermum maritimum subsp. boreale (Hartm.) A.Pedersen
  • Tripleurospermum maritimum subsp. nigriceps P.D.Sell
  • Tripleurospermum maritimum subsp. vinicaule P.D.Sell

W szerokim ujęciu zaliczane są tu także podgatunki[5][10][4]:

Zasięg geograficzny edytuj

W wąskim ujęciu gatunek występuje na Azorach i Grenlandii oraz w krajach Europy Zachodniej i Północnej (od Portugalii i Hiszpanii) po kraje skandynawskie i bałtyckie[4]. Jako introdukowany obecny jest w Ameryce Północnej, zarówno wzdłuż wschodniego, jak i zachodniego wybrzeża[4]. Obecność tego wąsko ujmowanego taksonu w Polsce jest problematyczna – niektórzy autorzy wymieniają go jako rzadkiego na wybrzeżu na piaskach nadmorskich i solniskach[7], inni informują tylko o obecności form przejściowych (mieszańców?) m. maruną nadmorską i bezwonną[6].

W szerokim ujęciu systematycznym obejmującym subsp. inodorum gatunek wskazywany jest jako rodzimy dla całej Europy oraz północnej i środkowej Azji, poza tym szeroko rozprzestrzeniony na świecie[5]. Jako introdukowany obecny jest na obu kontynentach amerykańskich, we wschodniej Azji i Australii[5]. W Polsce takson w szerokim ujęciu ma status archeofita (archaeophyta resistentia) – uznaje się, że pojawił się przed XV wiekiem i zasiedla tylko siedliska antropogeniczne[11]. Gatunek w szerokim ujęciu jest bardzo pospolity na terenie całej Polski[7].

Morfologia edytuj

Informacja dotyczy gatunku w wąskim ujęciu. Zob. też: maruna bezwonna.

Pokrój
Roślina o pędach osiągających od 15 do 80 cm długości, ale pokładających się, z reguły nie osiągająca większej wysokości niż 10–30 cm[7]. Łodyga jest pojedyncza lub jest ich kilka, rozgałęziają się w dalszej (dystalnej) części, są nagie lub słabo owłosione[10].
Liście
Ulistnienie skrętoległe. Liście o długości 2–8 cm, 2–3 krotnie pierzastosieczne o odcinkach walcowatych, o szerokości do 1 mm, zakończonych tępo lub z kończykiem[7][10].
Kwiaty
Zebrane w koszyczki wyrastające pojedynczo na szczytach łodyg lub tworzących kwiatostany złożone w postaci podbaldachów. W sumie na jednej roślinie tworzy się zwykle od kilku do ok. 50 koszyczków. Listki okrywy nierówne, od wąsko- do szerokotrójkątnych, w środkowej części ciemnozielone do brązowych, na brzegu z wąskim, błoniastym obrzeżeniem jasnobrązowym do czarnobrązowego[10]. Dno koszyczka jest wypukłe do półkolistego, wewnątrz pełne[7]. Brzeżne, białe kwiaty języczkowate to kwiaty żeńskie. W jednym koszyczku jest ich od kilkunastu do ponad 30. Ich korona osiąga od 1 do 2 cm długości. Wewnętrzne, żółte kwiaty rurkowate są obupłciowe, osiągają tylko 2,5 mm długości[10].
Owoce
Podługowate, jasno- do czarnobrązowych niełupki. Żebra na owocu blisko siebie stulone, jeśli rozdzielają się to na mniej niż 1/4 długości. Między żebrami drobno szczecinkowate. Gruczołki żywiczne wydłużone (dwa razy lub bardziej długie niż szerokie)[10].
Gatunki podobne
Maruna bezwonna, która od nadmorskiej różni się pędami wzniesionymi (mogą osiągać do 60 cm wysokości); liśćmi o odcinkach cienkich (do 0,5 mm szerokości), niemięsistych i długo zaostrzonych; listkami okrywy na brzegu i wierzchołku blado obrzeżonymi; owocami z żebrami wyraźnie oddalonymi (rozdzielonymi przynajmniej na 1/3 długości) oraz kolistymi gruczołami żywicznymi. Takson ten zasiedla siedliska ruderalne i jest pospolitym chwastem upraw[7][8].

Biologia i ekologia edytuj

Informacja dotyczy gatunku w wąskim ujęciu. Zob. też: maruna bezwonna.

Rozwój
Bylina, rzadziej roślina dwuletnia[10]. Hemikryptofit[7].
Siedlisko
Miejsca odsłonięte na wybrzeżach nadmorskich[8]; piaski nadmorskie i solniska[7].
Fitosocjologia
Gatunek charakterystyczny dla klas Cakiletea maritimae[12].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 18[7].
Korelacje międzygatunkowe
Pasożytuje na nim grzybopoodobny lęgniowiec Peronospora radii wywołujący mączniaka rzekomego i żerują larwy muchówki Trupanea stellata[13].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ The International Plant Names Index. [dostęp 2018-01-23].
  4. ↑ a b c d e f g Tripleurospermum maritimum (L.) W.D.J.Koch. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-31].
  5. ↑ a b c d e Tripleurospermum inodorum (L.) Sch.Bip.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-31].
  6. ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 114, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Lucjan Rutkowski, Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, wyd. 2 popr. i unowocześnione, 2 dodruk, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 2007, s. 481, ISBN 83-01-14342-8.
  8. ↑ a b c Luc Brouillet: Tripleurospermum Schultz-Bipontinus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-30].
  9. ↑ Tripleurospermum Sch.Bip.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. TICA. [dostęp 2022-10-30].
  10. ↑ a b c d e f g Tripleurospermum maritimum (Linnaeus) W. D. J. Koch. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-31].
  11. ↑ Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
  12. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
  13. ↑ Malcolm Storey: Tripleurospermum maritimum (L.) W.D.J. Koch (Sea Mayweed). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-28].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maruna_nadmorska&oldid=72986539”