Maska (anatomia)
Maska – chwytny narząd występujący u larw ważek. Maska jest przekształconą wargą dolną (labium). Z głową połączona jest stawowo, dzięki czemu jest ruchoma[1]. Stawowo połączone są również jej dwa elementy – podbródek (przedbródek) (submentum) oraz bródka (mentum)[2]. Główna część maski (przedbródek) ma kształt płytki. Znajdują się na niej pokryte szczecinami głaszczki (głaszczki wargowe) o ząbkowanych krawędziach. Na końcu każdego głaszczka znajduje się ruchomy pazur[1]. Maska zwykle jest złożona przylegając do dolnej części głowy (często również obejmując ją od przodu). W trakcie polowania ważka wyrzuca maskę gwałtownie do przodu, a chwyconą zdobycz przytrzymuje jej pazurkami[2].
U przedstawicieli niektórych rodzin (żagnicowate, gadziogłówkowate) maska (przedbródek) przylega płasko do głowy[3], a widziana z boku w stanie złożonym jest od niej dłuższa[4], podczas gdy u licznych innych rodzin maska ma kształt łyżkowaty i zakrywa przednią część głowy[3]. Płaska maska jest przystosowana głównie do łapania ofiar dużych (larw owadów czy narybku), podczas gdy wypukła maska nadaje się głównie do chwytania mniejszych ofiar (organizmów zooplanktonowych)[2]. U przedstawicieli szklarnikowatych na zewnętrznych brzegach głaszczka wargowego znajdują się duże, nieregularne zęby, podczas gdy u przedstawicieli szklarkowatych czy ważkowatych są one mniejsze i regularne[3], zwłaszcza u tych ostatnich[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Tończyk i Siciński 2013 ↓, s. 80-82.
- ↑ a b c Jan Igor Rybak: Przegląd słodkowodnych zwierząt bezkręgowych. T. VIII: Insecta – owady – Odonata (larwy), Lepidoptera (larwy), Megaloptera (larwy), Planipennia (larwy), Collembola. Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2000, s. 4-5, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 83-7217-105-X.
- ↑ a b c Tończyk i Siciński 2013 ↓, s. 189-193.
- ↑ a b Andrzej Kołodziejczyk, Paweł Koperski, Maciej Kamiński: Klucz do oznaczania słodkowodnej makrofauny bezkręgowej dla potrzeb bioindykacji stanu środowiska. Warszawa: Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, 1998, s. 66-69, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 83-7217-041-X.
Bibliografia edytuj
- Grzegorz Tończyk, Jacek Siciński (red.), Klucz do oznaczania makrobezkręgowców bentosowych dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych, Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2013 (Biblioteka Monitoringu Środowiska), ISBN 978-83-61227-25-0.