Maurycy Trębacz
Maurycy Trębacz (ur. 3 maja 1861 w Warszawie, zm. 29 stycznia 1941 w Łodzi) – polski malarz i rysownik żydowskiego pochodzenia.
.jpg) Maurycy Trębacz (1932) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki | |
Życiorys edytuj
Urodził się w Warszawie w rodzinie żydowskiej, jako syn Dawida, malarza pokojowego. Miał brata Bernarda Trębacza, także malarza. Chodził do szkoły Wojciecha Gersona i Aleksandra Kamińskiego w Warszawie. Dzięki wsparciu finansowemu uzyskanemu od adwokata Stanisława Rotwanda[1], przy poparciu Leopolda Horowitza otrzymał dwuletnie stypendium Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych na naukę w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie u Władysława Łuszczkiewicza oraz w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium u A. Wagnera i F. Seitza (1882–1884). Studia ukończył otrzymując srebrny medal za obraz pt. Z martyrologii[2] – akademickie studium leżącego mężczyzny do zaginionego płótna Miłosierny Samarytanin (1886)[1]. W Krakowie studiował w latach 1880–1882, następnie od 1883 kontynuował naukę w Akademii monachijskiej. Od 1887 zyskał możnego protektora w osobie sekretarza ambasadora Austro-Węgier, hrabiego Wawrzyńca Benzelstjerny Engeströma.
Po raz pierwszy odwiedził Łódź w 1888.
„W latach 1889–1894 przebywał wraz z Samuelem Hirszenbergiem w Paryżu (tam za obraz „Rekonwalescentka”, eksponowany podczas Powszechnej Wystawy Światowej, otrzymał brązowy medal) i w Monachium. Później osiadł w Warszawie, okresowo bawił we Lwowie i Drohobyczu”[1]. Od 3 do 24 maja 1903 w Łodzi, w sali przy ul. Piotrkowskiej, eksponowana była indywidualna wystawa 40 obrazów jego autorstwa. Przy bardzo słabej frekwencji sprzedano kilka prac[3]. Osiedlił się chwilowo w Łodzi około 1909[4], jednak już wcześniej często gościł w mieście, wykonując na zamówienie portrety. Od 1903 kilkakrotnie eksponował swoje prace na organizowanych tu zbiorowych i indywidualnych wystawach.
Od października 1910 w nowo otwartym salonie wystawienniczym łódzkiego malarza Eustachego Pietkiewicza przy ul. Dzielnej (obecnie ul. prez. G. Narutowicza) 7[5] łódzcy miłośnicy malarstwa mogli oglądać obrazy artystów polskich i żydowskich. Wśród nich znalazły się obrazy M. Trębacza i Henryka Hirszenberga[4]. Od 15 kwietnia 1913 w Grand Hotelu zorganizowana została wystawa z okazji 30-lecia jego pracy twórczej. Sprzedał wówczas tylko 4 obrazy[6].
Podczas I wojny światowej, 11 czerwca 1916, przy ul. Piotrkowskiej 104 z okazji kwesty „Ratujcie dzieci”, zorganizowano pokaz dzieł sztuki, wśród których prezentowane były dzieła najlepszych lokalnych twórców żydowskich: S. Hirszenberga, M. Trębacza, i L. Pilichowskiego[7]. Utworzone w 1916 „Stowarzyszenie Artystów i Zwolenników Sztuk Pięknych” skupiające przede wszystkim twórców żydowskich[8] zorganizowało wielką wystawę, którą otworzono 1 kwietnia 1918. Ze znanych artystów wystawiał tam Maurycy Trębacz[8].
Na stałe przeniósł się do Łodzi 2 maja 1918 i zamieszkał przy ul. Zawadzkiej 39 (ob. ul. A. Próchnika), a od 20 stycznia 1919 przy ul. Piotrkowskiej 71, gdzie prowadził do września 1939 prywatną szkołę rysunku i malarstwa. Lubił spotykać się w pracowni swego przyjaciela Samuela Hirszenberga przy ul. Spacerowej (al. T. Kościuszki) 1 z gronem artystów starszej generacji: Natanem Altmanem, Dawidem Modensteinem, Leopoldem Pilichowskim. W Miejskiej Galerii Sztuki odbyła się wystawa jubileuszowa z okazji 50-lecia jego działalności artystycznej (1926), a ostatnia wystawa indywidualna w siedzibie Stowarzyszenia Humanitarnego „Montefiore – B’nei B’rith” przy ul. Piotrkowskiej 90.
W okresie międzywojennym był nadal realistą nie związanym z żadną wyraźnie określoną grupą artystyczną. Malował wiele sentymentalnych obrazów i szkiców o tematyce żydowskiej, chętnie nabywanych przez klientów dla ozdoby mieszczańskich wnętrz. Jeden z jego obrazów zatytułowany Z martyrologii zakupił Magistrat m. Łodzi (1928) do zbiorów przyszłego Muzeum Historii i Sztuki[1].
.png)
„Niestety, obrazy malowane w tym czasie cechowały niski poziom i banalna tematyka, schlebiająca gustom coraz mniej wymagających nabywców. Kryzys sędziwego malarza pogłębiło odrzucenie jego kandydatury do Nagrody Artystycznej miasta Łodzi w 1932”[8]. Nagrodę przyznano Władysławowi Strzemińskiemu. Dla osłodzenia porażki Rada Miejska, na wniosek Przecława Smolika i ławnika Antoniego Purtala, postanowiła z dniem 1 września 1932 „przyznać p. artyście malarzowi Maurycemu Trębaczowi, znajdującemu się w nader trudnych warunkach materialnych, dożywotnie wsparcie z funduszów miejskich w kwocie zł 125 miesięcznie”. Fundusz pochodził z kredytów przewidzianych na „zapomogi dla starców i osób niezdolnych do pracy”[1]. Mieszkał w Łodzi przy ul. Wólczańskiej 140[9] i udzielał prywatnych lekcji malarstwa[8]. Uczestniczył też w życiu artystycznym Łodzi[4].
Uwagi o twórczości edytuj
„W twórczości Trębacza widoczny jest historyczny realizm, wyraźny w scenach „salonowych”, pejzażach i portretach oraz kompozycjach na tematy żydowskie. Przez wiele lat pozostawał w swojej twórczości pod wpływem szkoły monachijskiej”[1]. „Trębacz był jednym z najpopularniejszych i najpłodniejszych malarzy żydowskich z przełomu wieków. Jego dorobek jest bardzo imponujący, ale nierówny. Malował sceny rodzajowe z życia Żydów, obrazki „buduarowe”, akty, pejzaże. Jest autorem wielu, raczej konwencjonalnych, portretów, a także obrazów inspirowanych literaturą, jak np. „Koncert Jankiela”. (…) W pierwszej fazie twórczości Trębacz reprezentował kierunek akademicki, z czasem w jego malarstwie pojawiły się tendencje impresjonistyczne – zwłaszcza w pejzażach. (…) Przez ponad 60 lat działalności Trębacz pozostawał wierny XIX-wiecznej tematyce, a forma jego prac zmieniała się tylko w bardzo niewielkim stopniu. Jednak dzięki doskonałemu rzemiosłu i dużemu wyczuciu koloru jego tradycyjne malarstwo cieszyło się znacznym uznaniem”[2].
Ofiara Holocaustu edytuj
Podczas II wojny światowej znalazł się, jak wszyscy łódzcy Żydzi, w tamtejszym getcie (utworzonym w lutym 1940, definitywnie zamkniętym 30 kwietnia), gdzie zmarł z głodu. W getcie mieszkał w domu przy ul. B. Limanowskiego 19. Pochowany został na cmentarzu żydowskim w Łodzi przy ulicy Brackiej (kwatera L, grób 490).
Miał żonę Polę (urodzoną w 1882), córkę Zofię (ur. 17 października 1907) i syna Bronisława (ur. 24 sierpnia 1911).
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Szukalak Marek, Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych.; tom I A-Z, Łódź 2001, s. 150–151.
- ↑ a b Piątkowska Renata, Maurycy Trębacz, [w:] Kalendarz żydowski – Almanach 1992–1993, Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa ul. Twarda 6, redaktor naczelny Michał Friedman, s. 56.
- ↑ Strzałkowski Jacek, Artyści, obrazy i zbieracze w Łodzi do 1918 roku, Łódź, 1991, s. 51.
- ↑ a b c Michalak Irmina, Żydowscy malarze i rzeźbiarze w Łodzi 1880-1939, [w:] Żydzi łódzcy. Jews of Łódź, pr. zb. pod red. Andrzeja Machejka, Łódź, 2004, s. 60, ISBN 83-919329-2-3.
- ↑ J. Strzałkowski, op. cit., s. 52.
- ↑ J. Strzałkowski, op. cit., s. 53.
- ↑ I. Michalak, op. cit. s. 62 i 63.
- ↑ a b c d I. Michalak, op. cit.
- ↑ Księga adresowa miasta Łodzi (…) rocznik 1937-1939, Łódź 1939, dział II s. 434.
Bibliografia edytuj
- Kempa Andrzej, Szukalak Marek, Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny Żydów łódzkich i z Łodzią związanych tom I A-Z, Łódź 2001, s. 150–151, ISBN 83-87522-47-3.
- Strzałkowski Jacek, Artyści, obrazy i zbieracze w Łodzi do 1918 roku, Łódź, 1991
- Jerzy Malinowski, Malarstwo i rzeźba Żydów polskich w XIX i XX wieku, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, ISBN 83-01-13178-0, OCLC 830273224.
- Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Łodzi, opracowali Podolska Joanna, Walicki Jacek, Łódź, 1997
- Michalak Irmina Żydowscy malarze i rzeźbiarze w Łodzi 1880–1939, [w:] Żydzi łódzcy. Jews of Łódź, pr. zb. pod red. Andrzeja Machejka, Łódź, 2004, ISBN 83-919329-2-3.
Linki zewnętrzne edytuj
- Prace Trębacza w zasobach Centralnej Biblioteki Judaistycznej