Meluzyna
Meluzyna – wg legend i folkloru to rusałka wodna o postaci węża, która zamieniła się w kobiecą postać. Według jednej z wersji legend literackich z XIV wieku Meluzyna była czarodziejką. Taka wersja została spisana w latach 1387–1393 przez Jehana czy Jeana d'Arras, dworzanina księcia Jana de Berry.
W sztuce terminem meluzyna określa się element zdobniczy przedmiotów użytkowych (najczęściej świeczników), w postaci figurki przedstawiającej postać kobiecą z ogonem ryby lub węża[1].
Legenda z XIV wieku edytuj
Meluzyna wychodząc za mąż, kazała złożyć swojemu małżonkowi obietnicę, że nigdy nie będzie próbował zobaczyć jej w sobotę – w przeciwnym razie na jego ród miało spaść nieszczęście. Mąż nie dotrzymał obietnicy i kiedy Meluzyna w sobotę brała kąpiel, zajrzał do łazienki. Okazało się, że od pasa w dół jej ciało miało formę wężowego ogona. Przerażony mąż początkowo przemilczał to, co zobaczył. Wkrótce jednak odkrycie tajemnicy ściągnęło na jego rodzinę zapowiadane nieszczęścia w postaci wewnętrznych waśni. Nie mógł już wtedy powstrzymać się od czynienia wyrzutów żonie. Urażona Meluzyna rzuciła się z okna, a w powietrzu zamieniła się w skrzydlatego węża.
Pochodzenie legendy edytuj
Meluzynę i jej męża uznawano za założycieli rodu Lusignan. Legenda o nadprzyrodzonej genealogii Lusignanów znana była o wiele wcześniej niż jej wersja literacka, bo już w XII wieku, za czasów Gwidona de Lusignan, króla Jerozolimy i Cypru. W XIV-wiecznej opowieści Jeana d'Arras ów król Cypru występuje, pod zmienionym imieniem Uriens, jako pierworodny syn Meluzyny.
W polskiej kulturze edytuj
Polskie tłumaczenie romansu o Meluzynie, autorstwa Marcina Siennika, ukazało się po raz pierwszy w 1569 jako Historia o Meluzynie[2].
Postać znana jest również w Polsce z piosenki „Meluzyna, czyli historia podwodnej miłości” napisanej w 1985 roku na potrzeby filmu „Podróże Pana Kleksa”[3]. Słowa napisał do niej Krzysztof Gradowski, a muzykę skomponował Andrzej Korzyński. Piosenka zarówno do filmu jak i w wersji z 2012 roku śpiewana jest przez Małgorzatę Ostrowską[3].
W sztuce i kulturze popularnej edytuj
Francuska piosenkarka i autorka tekstów Nolwenn Leroy zainspirowała się Meluzyną do swojej piosenki „Mélusine”, która pojawiła się na jej albumie „Histoires Naturelles” z 2005 roku. Temat zainspirował też Cécile McLorin Salvant, która poświęciła mu swój najnowszy album „Mélusine”, wydany w 2023 roku.
Przypisy edytuj
- ↑ Witold Doroszewski: Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego. [dostęp 2020-09-05].
- ↑ Jerzy Ziomek: Renesans. Wyd. XI – 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 130, 536, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13843-1.
- ↑ a b Meluzyna najlepszą piosenką z "Pana Kleksa" [online], Onet Kultura, 1 grudnia 2014 [dostęp 2019-11-25] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Historia o szlachetnej a pięknej Meluzynie, oprac. Roman Krzywy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2015. ISBN 978-83-64003-44-8.
- Piękna Meluzyna. Cudowna historia o morskiej pannie i jej walecznym potomstwie. W: Tadeusz Żabski, Jolanta Ługowska (opr.): Piękne historie o niezłomnym rycerzu Zygfrydzie, pannie wodnej Meluzynie, królewnie Magielonie i świętej Genowefie. Antologia jarmarcznego romansu rycerskiego. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1992, s. 41-75. ISBN 83-7091-001-7.
- Tadeusz Żabski: Proza jarmarczna XIX wieku. Próba systematyki gatunkowej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1993.