Michał Spisak
Michał Spisak (ur. 14 września 1914 w Dąbrowie Górniczej, zm. 28 stycznia 1965 w Paryżu)[1] – polski kompozytor głównie utworów instrumentalnych, stanowiących przykład neoklasycyzmu.
| Data i miejsce urodzenia |
14 września 1914 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
28 stycznia 1965 |
| Zawód |
Życiorys edytuj
Jako dziecko został dotknięty chorobą Heinego-Medina, która na całe życie naznaczyła go kalectwem[2]. Pierwsze lekcje gry na skrzypcach pobierał w mieście rodzinnym, profesjonalną edukację odebrał w Szkole Muzycznej im. M. Karłowicza w Warszawie. Wyjazd do Warszawy miał także dodatkowy wymiar – ojciec Spisaka borykał się z poważnym problemem alkoholowym i matka chciała oszczędzić synowi dojrzewania w trudnych warunkach.
O początkowym etapie edukacji młodego Spisaka wiadomo niewiele. Muzyka musiała go jednak na tyle zafascynować, że zdecydował się podjąć studia muzyczne. Mając szesnaście lat powrócił w rodzinne strony i w 1930 roku rozpoczął naukę w Śląskim Konserwatorium Muzycznym w Katowicach w zakresie kompozycji i gry na skrzypcach. Podczas studiów cieszył się opinią zdolnego skrzypka (mimo swojej niepełnosprawności wykonywał tak trudne utwory jak np. Mity Karola Szymanowskiego) oraz dobrze zapowiadającego się kompozytora. Ambitny i zdolny student nie był szczególnie zadowolony z zajęć kompozycji u Aleksandra Brachockiego, pobierał więc również prywatne lekcje u Kazimierza Sikorskiego. W latach 1936-37 jeździł więc regularnie do Warszawy na spotkania z profesorem – i to właśnie jego uważał później za „właściwego” przewodnika po kompozycji okresu studiów. Po ukończeniu Konserwatorium z wynikiem bardzo dobrym z odznaczeniem, Spisak dostał stypendium Śląskiego Towarzystwa Muzycznego na studia kompozytorskie w Paryżu. Fakt ten wpłynął na całe jego przyszłe życie – wyjeżdżając w 1937 roku z Polski, nie przypuszczał, że Francja stanie się jego drugą ojczyzną, w której pozostanie do końca życia[3].
Emigracja edytuj
Po wybuchu II wojny światowej kompozytor przeniósł się w 1940 roku do Grenoble, a następnie do Voiron – niewielkiej miejscowości na południu Francji. Jeszcze przed wojną rozpoczął działalność w Stowarzyszeniu Młodych Muzyków Polaków w Paryżu, w 1939 roku zostając jego wiceprezesem, a od 1950 roku prezesem. Po wojnie i powrocie do Paryża ożenił się w 1955 roku z Francuzką Andrée Thibault, która była ważnym wsparciem w trudnych dla kompozytora chwilach. Na emigracji Spisak zaangażował się w popularyzację muzyki polskiej we Francji organizując koncerty, biorąc udział w dyskusjach dotyczących problemów polskiej kultury muzycznej oraz stwarzając otwarty dla swoich rodaków dom oraz oferując im pomoc. Utrzymywał stałe kontakty z krajem: w roku 1947 został członkiem Związku Kompozytorów Polskich, regularnie korespondował z przyjaciółmi, m.in. z Grażyną Bacewicz, Stefanem Jarocińskim, Eugenią Umińską, wydawał swoje utwory w Polskim Wydawnictwie Muzycznym, a od 1956 regularnie bywał na „Warszawskiej Jesieni”. Pomimo niesprzyjającej sytuacji politycznej aż do śmierci nie stracił więzi z Polską. Pochowany został na Cmentarzu Montmartre[4]. W roku 2011 pośmiertnie otrzymał tytuł „Honorowy Obywatel Miasta Dąbrowy Górniczej”[1].
Twórczość edytuj
W Konserwatorium Paryskim rozpoczął edukację pod okiem słynnej pedagog – Nadii Boulanger. Zyskał jej uznanie dla swego talentu, od niej także przejął zainteresowanie twórczością Igora Strawińskiego sprzed okresu dodekafonii. Studia u Boulanger i pobyt we Francji wywarły znaczący wpływu na jego język muzyczny. Był jednym z czołowych przedstawicieli kierunku neoklasycyzmu w muzyce polskiej[5]. Od połowy lat 50. borykał się z kłopotami zdrowotnymi, które często uniemożliwiały mu pracę twórczą. Mimo rosnącego uznania w Polsce i Europie – kompozytor miał również problemy finansowe. Sytuacja ta źle wpłynęła na jego kondycję psychiczną. Od początku lat 60. właściwie zaprzestał komponowania. Ostatni wysiłek podjął przyjeżdżając na „Warszawską Jesień” w roku 1964. W 2005 roku – w 40. rocznicę śmierci Michała Spisaka – odbył się w Dąbrowie Górniczej Festiwal, a rok później I Ogólnopolski Konkurs Muzyczny jego imienia. W 2007 roku konkurs ten zyskał miano Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. Michała Spisaka[6]. Jego kompozycje zostały wydane w Polsce, Francji, Wielkiej Brytanii i Austrii. Aktualnie utwory Spisaka publikuje wydawnictwo Euterpe.
Kompozycje edytuj
| Tytuł kompozycji | Rok powstania | Wydawnictwo |
|---|---|---|
| Utwory na instrumenty solo | ||
| Humoreska na fortepian | 1943 | Euterpe |
| Suita na fortepian lub klawesyn | 1943 | Euterpe |
| Muzyka kameralna | ||
| Dwa kaprysy na skrzypce i fortepian | 1937 | |
| Kwartet na obój, 2 klarnety i fagot | 1938 | |
| Koncert na 2 fortepiany | 1942 | |
| Sonatina na obój, klarnet i fagot | 1946 | Euterpe |
| Sonata na skrzypce i fortepian | 1946 | |
| Kwintet na flet, obój, klarnet, róg i fagot | 1948 | Euterpe |
| Duetto concertante na altówkę i fagot | 1949 | Ricordi Paris |
| Muzyka lekka nr 2 - Suita na 2 skrzypiec, wiolonczelę, kontrabas i fortepian | 1951 | |
| Kwartet smyczkowy | 1953 | |
| Suita na 2 skrzypiec | 1958 | |
| Suita na 2 altówki (transkrypcja Suity na 2 skrzypiec) | 1959 | |
| Improvvisazione na skrzypce i fortepian | 1962 | Euterpe |
| Utwory orkiestrowe | ||
| Serenada na orkiestrę | 1939 | Universal |
| Concertino na orkiestrę smyczkową | 1942 | Euterpe |
| Aubade na małą orkiestrę | 1942 | Euterpe |
| Toccata na orkiestrę | 1942 | Euterpe |
| Allegro de Voiron na orkiestrę | 1943-1957 | Euterpe |
| Suita na orkiestrę smyczkową | 1945 | Euterpe |
| Symfonia koncertująca nr 1 | 1947 | Euterpe |
| Trzy miniatury na małą orkiestrę | 1949 | Euterpe |
| Etiudy na orkiestrę smyczkową | 1950 | |
| Etiudy na zespoły skrzypcowe | 1951 | |
| Muzyka lekka nr 1 - Divertimento na orkiestrę | 1950 | Euterpe |
| Symfonia koncertująca nr 2 na orkiestrę | 1956 | Euterpe |
| Concerto giocoso na orkiestrę kameralną | 1957 | Alphonse Leduc |
| Utwory na instrumenty solowe z towarzyszeniem orkiestry | ||
| Concertino na klarnet i orkiestrę | 1941 | Euterpe |
| Koncert na fagot i orkiestrę | 1944 | Ricordi Paris |
| Koncert na fortepian i orkiestrę | 1947 | Euterpe |
| Divertimento na 2 fortepiany i orkiestrę | 1948 | Euterpe |
| Sonata na skrzypce i orkiestrę | 1950 | Euterpe |
| Concertino na puzon i orkiestrę | 1951 | Alphonse Leduc |
| Andante i Allegro na skrzypce i orkiestrę smyczkową | 1954 | Euterpe |
| Utwory wokalne | ||
| Msza na Boże Narodzenie na chór a cappella | 1953 | |
| Pędrek wyrzutek kantata na sopran chłopięcy, bas, recytatora, chór chłopięcy i mieszany | 1962 | |
| Utwory wokalno-instrumentalne | ||
| Dwa psalmy na chór mieszany i orkiestrę | 1938 | |
| Hymn na chór mieszany i orkiestrę | 1947 | |
| Trzy preludia na sopran i flet | 1953 | Euterpe |
| Hymn Olimpijski na chór mieszany i orkiestrę | 1955 | Ricordi Paris |
Nagrody edytuj
Zwycięzca wielu nagród na konkursach międzynarodowych, m.in. w 1953 Premier Grand Prix na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim im. Królowej Elżbiety w Brukseli za napisaną jeszcze w 1939 roku Serenadę na orkiestrę oraz w 1957 pierwszej nagrody, tym razem za Concerto giocoso na orkiestrę kameralną[7]. W 1955 roku laureat Międzynarodowego Konkursu na Oficjalny Hymn Olimpijski – jego Hymne Olimpique został wybrany spośród 392 partytur i wykonany podczas otwarcia VII Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Cortina d`Ampezzo i na Igrzyskach XVI Olimpiady w Melbourne w 1956 roku. W 1964 otrzymał nagrodę Związku Kompozytorów Polskich za całokształt twórczości.
Przypisy edytuj
- ↑ a b Michał Spisak - neoklasyk w polskim sosie. PolskieRadio.pl, Dwójka, Spotkania po zmroku, 2014-09-17. [dostęp 2015-10-29].
- ↑ "Cierpienie było niejako wpisane w jego życie" - wspominał Spisaka Lutosławski, mając na myśli nie tylko chorobę z dzieciństwa, ale też dręczące kompozytora problemy zdrowotne czy znaczącą utratę wzroku pod koniec życia. http://web.archive.org/web/20200319192743/https://kultura.onet.pl/muzyka/wywiady-i-artykuly/michal-spisak-prostota-piekno-przyjemnosc/rnvshw3
- ↑ Życiorys – Michał Spisak [online] [dostęp 2020-03-19] (pol.).
- ↑ Bogdan Snoch: Górnośląski Leksykon Biograficzny. Suplement do wydania drugiego. Katowice: Muzeum Śląskie, 2006, s. 105. ISBN 83-60353-11-5.
- ↑ Michał Spisak - najbardziej polski wśród paryskich neoklasyków [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2020-03-19].
- ↑ Konkurs Muzyczny im. Michała Spisaka. Historia. www.spisak.idabrowa.pl, 17.09.2014. [dostęp 2015-10-29].
- ↑ Laureates [online], queenelisabethcompetition.be [dostęp 2020-03-19] (fr.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Michał Spisak 1914-1965. www.spisak.idabrowa.pl. [dostęp 2015-10-29].
- Michał Spisak na zdjęciach w bibliotece Polona