Michał Tyszkiewicz (1857–1930)
Michał Tyszkiewicz-Łohojski (ur. 8 kwietnia?/20 kwietnia 1857 w Andruszówce, zm. 3 sierpnia 1930 w Gnieźnie) – polsko-ukraiński hrabia, dyplomata Ukraińskiej Republiki Ludowej, publicysta, malarz oraz filantrop. W 1910, 1911 i 1927 roku nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla[1].
 Leliwa | |
| hrabia | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Pochodził z arystokratycznego rodu Tyszkiewiczów. Urodził się w rodzinnym majątku Andruszówka (obecnie znajduje się w obwodzie winnickim na Ukrainie). W młodości mieszkał w Warszawie i Wilnie. W Petersburgu i Paryżu studiował malarstwo. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Petersburgu ze srebrnym medalem. Po ukończeniu studiów powrócił do Andruszówki, gdzie poświęcił się działalności społecznej, politycznej oraz filantropijnej. Wspierał finansowo polskich i ukraińskich artystów oraz agitował przeciwko rusyfikacji terenów ukraińskich oraz tendencjom wojennym. W latach 1879-1880 służył w wojsku rosyjskim[2].
Stał na czele Związku Katolików Ukraińskich i był założycielem Kijowskiego Towarzystwa Przyjaciół Pokoju[3].
Fundował wiele nagród i stypendiów. Przekazał trzy tysięcy franków dla uniwersytetu w Louvain na utworzenie katedry ukrainoznawstwa. W 1907 roku podarował redakcji „Kłosów” tysiąc egzemplarzy Pana Tadeusza autorstwa Adama Mickiewicza dla czytelników tego pisma. Przekazał pieniądze również warszawskiemu Towarzystwu Zachęty Sztuk Pięknych. W Berdyczowie fundował zapomogi dla ubogich[4].
W 1888 ufundował nagrodę za najlepsze ukraińskie dzieło literackie dla lwowskiego towarzystwa Proswita. W 1914 roku z okazji setnej rocznicy urodzin Tarasa Szewczenki przekazał sporą sumę pieniędzy Ukraińskiemu Towarzystwu Naukowemu[5][6].
W czasie wojny rosyjsko-japońskiej wspierał działalność Czerwonego Krzyża[7].
Na kilka lat przed wybuchem I wojny światowej zamieszkał w szwajcarskiej Lozannie. W czasie wojny organizował pomoc dla ukraińskich jeńców i korespondował z politykami ukraińskimi oraz reprezentantami Ententy. Był autorem szeregu publikacji przedstawiających sprawę ukraińską społeczeństwom zachodniej Europy. Organizował zbiórki pieniędzy i leków dla ukraińskich uchodźców i rannych[3].
W latach 1918-1921 był dyplomatą Ukraińskiej Republiki Ludowej. Stanął na czele misji dyplomatycznej URL w Watykanie. Na konferencji wersalskiej reprezentował URL, a wobec mocarstw zachodnich również Litwę, Łotwę, Estonię, Gruzję, Azerbejdżan, Kubań oraz Północny Kaukaz[8].
Pius X odznaczył hrabiego Orderem Świętego Grzegorza[4].
Swoje artykuły publikował w czasopiśmie „Literaturno-Naukowyj Wistnyk”. Swoje pisma zdeponował w Ukraińskim Muzeum Narodowym we Lwowie[4].
Zmarł w 1930 roku w szpitalu w Gnieźnie. Pochowany został w Żydowie[4].
W 1910 roku został nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla przez członka Rady Państwa Imperium Rosyjskiego Stanisława Syroczyńskiego. Rok później nominował go inny członek rady. W 1927 roku do nagrody nominował go Gailhard Boncal[9].
Życie prywatne edytuj
Pochodził ze szlacheckiego rodu Tyszkiewiczów herbu Leliwa, wywodzącego się z Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jego ojcem był marszałek humański Stanisław Tyszkiewicz[2]. Michał Tyszkiewicz uważał się za Rusina narodowości polskiej. Z wyznania był katolikiem. Był bratem pradziadka aktorki Beaty Tyszkiewicz[4].
Przypisy edytuj
- ↑ Polska i Polacy a pokojowa Nagroda Nobla [online], Nauka w Polsce [dostęp 2023-01-26] (pol.).
- ↑ a b Natalia Rublowa, Mychajło Tyszkiewicz - Encyklopedia Historii Ukrainy [online], resource.history.org.ua.
- ↑ a b Michał Tyszkiewicz (1857-1930) – prezes Związku Katolików Ukraińskich, dyplomata Ukraińskiej Republiki Ludowej | Słowo Polskie [online] [dostęp 2023-01-26] (pol.).
- ↑ a b c d e Redakcja, Bydgoszcz. Adres: ul. Kozietulskiego 9, Płocka 8 [zdjęcia] [online], Gazeta Pomorska, 14 marca 2013 [dostęp 2023-01-26] (pol.).
- ↑ УКРАЇНА В МІЖНАРОДНИХ ВІДНОСИНАХ [online], s. 245-248.
- ↑ Ганна Черкаська, Граф Михайло Тишкевич [online], UAHistory, 4 sierpnia 2015 [dostęp 2023-01-26] (ukr.).
- ↑ Aneta Ilnicka, Aneta Ilnicka, Kamila Augustyn, Dziś wręczenie Pokojowej Nagrody Nobla. Przez 113 lat nominowanych do niej było trzynastu Polaków [online], WP money, 10 grudnia 2014 [dostęp 2023-01-26] (pol.).
- ↑ Paweł Brzeźniak, W Żydowie upamiętnią bohatera wojny z bolszewikami z 1920 roku [online], Czerniejewo Nasze Miasto, 5 sierpnia 2019 [dostęp 2023-01-26] (pol.).
- ↑ Nomination%20archive [online], NobelPrize.org, 1 kwietnia 2020 [dostęp 2023-01-26] (ang.).
