Michaił Kojałowicz
Michaił Kojałowicz (ur. 2 listopada 1828 w Kuźnicy, zm. 4 września 1891 w Petersburgu) – rosyjski historyk i publicysta pochodzenia białoruskiego[1], słowianofil, jeden z czołowych przedstawicieli nurtu zachodnioruskiego.
Życiorys edytuj
Był synem Józefa Kojałowicza, duchownego unickiego, administratora parafii w Kuźnicy[2], który w 1839, na mocy postanowień synodu połockiego, przeszedł razem z całą rodziną do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego[3]. Wykształcenie podstawowe uzyskał w szkole powiatowej przy monasterze w Supraślu[4]. Ukończył prawosławne seminarium duchowne w Wilnie, a następnie studia na Petersburskiej Akademii Duchownej[3]. Podczas nauki w seminarium Kojałowicz należał do grupy młodej inteligencji skupionej wokół pisma "Kurier Wileński" redagowanego przez Adama Kirkora, znał Władysława Syrokomlę, Antoniego Edwarda Odyńca, Mikołaja Malinowskiego[1]. Największy wpływ na rozwój jego poglądów wywarł jednak metropolita wileński i litewski Józef, jeden z głównych organizatorów kasaty unii na terenie archieparchii wileńskiej. Kojałowicz ukończył seminarium duchowne jako najlepszy absolwent w swoim roczniku i dzięki temu został skierowany na naukę na Akademii Duchownej na koszt państwa. Po uzyskaniu końcowego dyplomu w 1855 został zatrudniony w seminarium duchownym w Rydze, a półtora roku później w seminarium duchownym w Petersburgu oraz na Petersburskiej Akademii Duchownej[1]. Początkowo był zatrudniony na katedrze teologii porównawczej oraz katedrze historii rozłamu w Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Po obronie pracy magisterskiej został profesorem na katedrze historii Kościoła i państwa rosyjskiego, zaś w 1869 stanął na czele nowo utworzonej katedry historii Rosji. Kierował nią do śmierci[1].
Dorobek naukowy i publicystyka edytuj
W 1859 i w 1862 opublikował kolejno dwa tomy swojej pracy magisterskiej z teologii poświęconej dziejom Kościoła unickiego na Litwie. W 1865 wydał zbiór dokumentów poświęconych zachodnim guberniom Imperium Rosyjskiego (ziemie zabrane) pt. Dokumienty, objasniajuszczije istoriju Zapadnoj Rossii i jeje otnoszenija k Wostocznij Rossii i k Polsze z przekładem na język francuski. Cztery lata później opublikował kronikę oblężenia Pskowa przez Stefana Batorego, a następnie wydał zapis obrad sejmu lubelskiego z 1569 z przekładem dokumentów na język rosyjski. W 1873 obronił dysertację doktorską zatytułowaną Istorija wozsojedinienija zapadnorusskich uniatow starych wriemien[3]. Równocześnie do 1884 publikował w słowianofilskim piśmie Iwana Aksakowa "Dzień" cykl tekstów poświęconych dziejom ziem zachodnich Imperium[3]. W swoich badaniach nad dziejami Kościoła unickiego analizował proces latynizacji unii, rolę zakonu bazylianów w tym procesie, znaczenie synodu zamojskiego. Argumentował, że latynizacja doprowadziła do kryzysu Kościoła unickiego, pozytywnie oceniał jego przyłączenie do Cerkwi prawosławnej. W swoich publikacjach opowiadał się za przynależnością ziem białoruskich do Rosji, z uwagi na wspólnotę wyznania, głosił ideę trójjedynego narodu rosyjskiego tworzonego przez Wielkorusów, Małorusów (Ukraińców) i Białorusinów, traktował kulturę trzech narodów wschodniosłowiańskich jako jedną całość. Sprzeciwiał się restytuowaniu Polski w granicach przedrozbiorowych i włączeniu do niej ziem białoruskich. Krytykował tych białoruskich działaczy, którzy przyszłość Białorusi widzieli w przymierzu z Polakami. Głosił również jedność całej kultury słowiańskiej, której fundamentem miała być działalność Cyryla i Metodego[1].
Najważniejszą pracą Kojałowicza była wydana w 1884 Istorija russkogo samosoznanija po istoriczeskim pamiatnikam i naucznym soczinienijam. Była to pionierska w Rosji praca nad samoświadomością Rosjan. Zyskała wysokie oceny w środowisku słowianofilów[3]. W 1904 pośmiertnie ukazały się przygotowane przez historyka do druku Tajne pisma ijezuitow, bywszych w Rossii pri Pietrie Wielikom[1].
Walentina Tiepłowa uważa Kojałowicza za twórcę odrębnej szkoły w historiografii rosyjskiej XIX i XX wieku: prawosławnej szkoły historycznej. Zaliczali się do niej badacze pochodzenia rosyjskiego lub białoruskiego (rosyjskojęzyczni), silnie utożsamiający się z prawosławiem, skupiający się na badaniach nad dziejami Cerkwi[1].
Dorobek Kojałowicza po jego śmierci popadł w zapomnienie; informacje o nim nie pojawiały się w opracowaniach rosyjskich i białoruskich w ZSRR, w myśl oficjalnej ideologii teksty Kojałowicza należały do historiografii "reakcyjnej, klerykalno-monarchistycznej". Prace Kojałowicza poddał analizie Aleksandr Cwikiewicz, jednak krótko po tym fakcie został aresztowany, a jego opracowanie nie mogło być opublikowane[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h W. Tiepłowa, М.О. Коялович и православная историческая школа Белоруссии
- ↑ Matus I.: Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013, s. 536. ISBN 978-83-7431-364-3.
- ↑ a b c d e S. Lebiediew, G. Stielmaszuk, Biełorusskij fienomien
- ↑ Matus I.: Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013, s. 214. ISBN 978-83-7431-364-3.