Microcachrys tetragona
Microcachrys tetragona – gatunek krzewinki z rodziny zastrzalinowatych (Podocarpaceae). Reprezentuje monotypowy rodzaj Microcachrys. Należy do najmniejszych roślin nagozalążkowych – osiąga 10–30 cm wysokości. Jest endemitem Tasmanii, gdzie rośnie w górach w środkowej, zachodniej i południowej części wyspy. W przeszłości był rozpowszechniony na wszystkich kontynentach półkuli południowej – jest przykładem paleoendemitu. Współcześnie mimo ograniczonego areału jest gatunkiem lokalnie rozpowszechnionym w piętrze roślinności alpejskiej. Rośnie na skałach i mokradłach torfowiskowych, często w zbiorowiskach z roślinami poduszkowymi, nierzadko w towarzystwie innych nagozalążkowych. Ze względu na stabilne i duże zasoby uważany jest za gatunek najmniejszej troski (LC).
 Microcachrys tetragona | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Microcachrys | ||
| Gatunek |
Microcachrys tetragona | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Microcachrys tetragona (Hook.) Hook.f. London J. Bot. 4: 150 (1845)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Gatunek jest bardzo rzadko uprawiany w kolekcjach botanicznych, aczkolwiek polecany jest do ogrodów skalnych na obszarach o łagodnym klimacie umiarkowanym[5]. Mięsiste szyszki są jadalne[6].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Krzewinka o pędach płożących, osiągająca do 10–30 cm wysokości[7][5], przy czym główny pęd osiąga do 1 m długości, zwykle jest silnie rozgałęziony[5] i wężowato powyginany[8]. Końcowe, ulistnione gałązki są czterokanciaste[5] (przypominają rośliny z rodziny cyprysowatych Cupressaceae[9]), starsze pędy pokryte są gładką korą[8].
- Liście
- Łuskowate, nakrzyżległe, trójkątne, o wymiarach 1–1,5 na 1 mm, przylegające do pędów, na długopędach osiągają do 5 mm długości i są lancetowate, w końcowych odcinkach pędów nieco odstają[5]. Mają barwę ciemnozieloną, na końcu są zaostrzone[8].
- Organy generatywne
- Roślina jednopienna, okresowo dwupienna. Kwiaty męskie skupione w jajowate strobile na końcach pędów, zwykle mniej lub bardziej wygięte, osiągające do 4 mm długości[5]. U nasady każdej z silnie zagiętych łusek znajdują się dwa woreczki pyłkowe[5]. Pyłek u tego rodzaju jest drobny i trójworeczkowy, w przeciwieństwie do wszystkich innych zastrzalinowatych o pyłku dwuworeczkowym[9]. Strobile żeńskie tworzą się także na końcach pędów (zwykle na odrębnych gałązkach niż strobile męskie) i osiągają do 8 mm długości; składają się z ok. 20 spiralnych, zaokrąglonych i w czasie dojrzewania mięsistych i czerwono zabarwionych łusek. U nasady każdej z nich rozwija się pojedyncze nasiono[5].
- Nasiona
- Szerokojajowate, lekko spłaszczone, o długości 1,5 mm, u nasady otoczone przez szkarłatną osnówkę[5][8].
Biologia i ekologia edytuj
Jest gatunkiem lokalnie rozpowszechnionym w piętrze roślinności alpejskiej powyżej 1000 m n.p.m.[7], ale notowany jest i niżej od ok. 700 m n.p.m.[10] Średnia temperatura roczna w obszarze występowania wynosi 8 °C, a temperatura najzimniejszego miesiąca to 0 °C (gatunek opisywany jest jako mogący rosnąć w 8 strefie mrozoodporności). Roczne opady wynoszą 1600 mm[10].
W wielu miejscach pokrywa na dużych powierzchniach skały i mokradła torfowiskowe[7]. Często rośnie w zbiorowiskach z roślinami poduszkowymi, głównie z Donatia novae-zelandiae, nierzadko w towarzystwie innych nagozalążkowych, takich jak: Podocarpus lawrencei, Diselma archeri i Pherosphaera hookeriana. Nasiona rozprzestrzeniane są przez kurawongę tasmańską i inne ptaki[4].
Ze względu na stabilne i duże zasoby uważany jest za gatunek najmniejszej troski (LC)[4].
Systematyka i pochodzenie edytuj
Gatunek ze współcześnie monotypowego rodzaju Microcachrys J.D. Hooker, London J. Bot. 4: 149. 1845 z rodziny zastrzalinowatych Podocarpaceae[11].
Tradycyjnie wskazywany był jako blisko (siostrzanie) spokrewniony z rodzajem Pherosphaera, ale w istocie reprezentuje izolowaną linię o długiej historii, sięgającej do mezozoiku. Gatunek jest jednym z wybitniejszych przykładów paleoendemitu – współcześnie o bardzo ograniczonym zasięgu, w przeszłości był szeroko rozpowszechniony na półkuli południowej – jego charakterystyczny pyłek znajdowany był na Antarktydzie, w Australii, Nowej Zelandii, w Ameryce Południowej, Afryce i na zatopionych współcześnie wyspach Grzbietu Wschodnioindyjskiego[9].
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-10-13] (ang.).
- ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ a b Microcachrys tetragona. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-10-13].
- ↑ a b c P. Thomas, Microcachrys tetragona, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-10-13] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Aljos Farjon: A handbook of the world’s conifers. Vol. 1. Leiden, Boston: BRILL, 2017, s. 43, 534. ISBN 978-90-04-32449-7.
- ↑ Edible native plants of Tasmania. habitatplants.com.au. [dostęp 2021-10-15].
- ↑ a b c Aljos Farjon, Denis Filer: An Atlas of the World’s Conifers. An Analysis of their Distribution, Biogeography, Diversity and Conservation Status. Leiden, Boston: BRILL, 2013, s. 370. ISBN 978-90-04-21180-3.
- ↑ a b c d John Silba: Encyclopedia coniferae. Corvallis, Oregon, USA: Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 111, seria: Phytologia Memoirs.
- ↑ a b c Raymond J. Carpenter, Gregory J. Jordan, Dallas C. Mildenhall, Daphne E. Lee. Leaf fossils of the ancient Tasmanian relict Microcachrys (Podocarpaceae) from New Zealand. „American Journal of Botany”. 98, 7, s. 1164-1172, 2011.
- ↑ a b Christopher J. Earle: Microcachrys tetragona. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2021-10-15].
- ↑ Microcachrys J.D. Hooker. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-10-13].