Wikipedia

Mieczysława Ćwiklińska

polska aktorka i śpiewaczka

Mieczysława Ćwiklińska, właśc. Mieczysława Trapszo[a] (ur. 1 stycznia 1879[b] w Lublinie, zm. 28 lipca 1972 w Warszawie) – polska aktorka teatralna i filmowa, śpiewaczka (sopran)[2], członkini konspiracyjnej organizacji Muszkieterzy[3]. Jedna z najwybitniejszych polskich aktorek teatralnych i filmowych w historii[4].

Mieczysława Ćwiklińska
Ilustracja
Mieczysława Ćwiklińska (1937)
Imię i nazwisko

Mieczysława Trapszo

Data i miejsce urodzenia

1 stycznia 1879
Lublin

Data i miejsce śmierci

28 lipca 1972
Warszawa

Zawód

aktorka filmowa, teatralna, śpiewaczka

Współmałżonek

1. Zygmunt Bartkiewicz (1897–1899)
2. Henryk Mader (1919–1928)
3. Marian Steinsberg (1933–1939)

Lata aktywności

1900–1972

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Złoty Krzyż Zasługi Złoty Krzyż Zasługi Złoty Wawrzyn Akademicki Medal 10-lecia Polski Ludowej Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (złota)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Mieczysława Ćwiklińska około 1900
Scena z filmu Granica: Rodzina Ziembiewiczów – Joanna (Mieczysława Ćwiklińska), Zenon (Jerzy Pichelski) i Walerian (Aleksander Zelwerowicz)
Ludwik Sempoliński, Mieczysława Ćwiklińska i Wanda Jakubińska – scena z filmu Nad Niemnem[1]
Grób Mieczysławy Ćwiklińskiej na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Życiorys edytuj

Pochodziła z polskiego rodu teatralnego Trapszów. Była córką Marcelego Trapszy i Aleksandry z Ficzkowskich, wnuczką Anastazego Trapszo. Wykształcenie wokalne zdobyła w Paryżu u Jana Reszkego.

Na scenie teatralnej zadebiutowała 2 grudnia 1900 w roli Helenki w Grubych rybach Michała Bałuckiego w Teatrze Ludowym w Warszawie. Od tego czasu była członkiem zespołu operetki Warszawskich Teatrów Rządowych. 5 stycznia 1901 wystąpiła po raz pierwszy w Teatrze Nowości jako Kasia (Gwałtu, co się dzieje!). W tym czasie zaczęła używać nazwiska Ćwiklińska, było to panieńskie nazwisko jej babki, Anny[5]. W latach 1907–1908 przebywała w Paryżu, gdzie kształciła głos u prof. Giulianiego. Od 1909 roku nagrywała dla Syreny Rekord. W czasie I wojny światowej występowała za granicą (Francja, Rosja). Do kraju powróciła w 1918. Od 1922 należała do zespołu Teatru Polskiego, później do Teatru Narodowego. W tym okresie była primadonną operetkową i ulubienicą Warszawy. W sezonie 1926/1927 wraz z Antonim Fertnerem utworzyła teatr komedii i farsy „Teatr Ćwiklińskiej i Fertnera” w Warszawie przy Nowym Świecie 63.

W filmie zadebiutowała w wieku 54 lat rolą Idalii w filmie Jego ekscelencja subiekt (1933). Wystąpiła w wielu polskich filmach, była uznawana za jedną z najwybitniejszych aktorek komediowych.

3 kwietnia 1936 w Teatrze Narodowym odbyła się uroczystość z okazji jubileuszu 30-lecia pracy artystycznej Mieczysławy Ćwiklińskiej[6]. Znana była głównie jako aktorka komediowa i charakterystyczna. Często grała role kobiet starszych, o zabarwieniu charakterystycznym. Tworzyła postaci zabawne, a nawet karykaturalne. W początkach drogi artystycznej Ćwiklińska występowała też w rolach operetkowych i operowych w Warszawie, Berlinie i Dreźnie[7].

W czasie okupacji niemieckiej pracowała w Warszawie jako kelnerka w kawiarniach „Café Bodo” i „U Aktorek”[8]. Podczas powstania warszawskiego przebywała w Podkowie Leśnej, po jego upadku pojechała do Zakopanego.

Po II wojnie światowej zamieszkała w Krakowie, gdzie też występowała, a od 1950 roku aż do śmierci grała w Warszawie w Teatrze Polskim i Nowym.

Rolę Babki w spektaklu Drzewa umierają stojąc zagrała po raz pierwszy 1 listopada 1958 w Teatrze Rozmaitości. Aktorka grała ją do kwietnia 1971 roku, występując w niej około 1500 razy. Jej jubileusz siedemdziesięciolecia pracy aktorskiej miał miejsce 2 grudnia 1970 w Lublinie w Teatrze im. Osterwy. W 1971 roku odbyła tournée po Stanach Zjednoczonych i Kanadzie na zaproszenie amerykańskiej Polonii.

Była trzykrotnie zamężna. 7 lipca 1897, zaraz po ukończeniu pensji, wyszła za mąż za Zygmunta Bartkiewicza i przeniosła się do Łodzi. Po rozstaniu w 1899 powróciła do Warszawy i prowadziła dom mód. Powtórnie wyszła za mąż 15 czerwca 1919 w Warszawie za handlowca Henryka Madera, z którym rozwiodła się w 1928. Po raz trzeci wyszła za mąż w 1933 roku, za Mariana Steinsberga (Szteinsberga) – wydawcę i księgarza, z którym rozstała się w 1939.

Została pochowana na cmentarzu Powązkowskim (aleja zasłużonych-1- 96)[9].

Filmografia edytuj

1933

1934

1935

1936

1937

1938

1939

1940

1941

1942

1948

1956

Spektakle teatralne edytuj

  • 1901: Gwałtu, co się dzieje, Teatr Nowości
  • 1909: Krysia leśniczanka, Teatr Nowości
  • 1909: Wesoła wdówka, Teatr Nowości
  • 1909: Mimi, Teatr Nowości
  • 1909: Szalona dziewczyna, Teatr Nowości
  • 1909: Zemsta nietoperza, Teatr Nowości
  • 1909: Gejsza, Teatr Nowości
  • 1909: Król, Teatr Letni
  • 1910: Hrabia Luxemburg, Teatr Nowości
  • 1919: Targ na dziewczęta, Teatr Nowości
  • 1919: Róża Stambułu, Teatr Nowości
  • 1920: Królowa kinematografu, Teatr Nowości
  • 1920: Skowronek, Teatr Nowości
  • 1920: Czar munduru, Teatr Nowości
  • 1921: Dziewczę z Holandii, Teatr Nowy
  • 1922: Japonka, Teatr Nowy

Dyskografia edytuj

Ordery i odznaczenia edytuj

Wyróżnienia edytuj

Upamiętnienie edytuj

  • W 1959 Jerzy Macierakowski i Wojciech Natanson napisali książkę Mieczysława Ćwiklińska. W 1976 roku ukazała się książka Alicji Okońskiej i Andrzeja Grzybowskiego Rozmowy z panią Miecią, która powstała na podstawie wspomnień Ćwiklińskiej oraz przeprowadzonych z nią rozmów. W 1988 Maria Bojarska napisała biografię aktorki Mieczysława Ćwiklińska.
  • W Polanicy-Zdroju znajduje się teatr nazwany jej imieniem − Teatr Zdrojowy im. M. Ćwiklińskiej.
  • Jest patronką ulic w Białej Podlaskiej, Gdańsku, Katowicach, Kielcach, Krakowie, Lesznie, Lublinie, Łodzi, Rzeszowie i Warszawie.
  • Jej nazwisko widnieje na tablicy upamiętniającej artystów zasłużonych dla kultury polskiej, umieszczonej w 2020 roku na budynku przy ul. Odolańskiej 20 w Warszawie, w którym mieszkała[22].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Posługiwała się również pseudonimami Gryf i Lińska.
  2. ↑ Podawana jest także data 1 stycznia 1880.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Jan Marcin Szancer Jak powstaje film "nad Niemnem", "AS. Ilustrowany magazyn" z 14.05.1939, nr 20, s. 5.
  2. ↑ Mieczysława Ćwiklińska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2019-01-02].
  3. ↑ Jolanta Drużyńska: Patrioci czy zdrajcy? Kim byli polscy Muszkieterowie. Poznaj historię jednej z najlepszych organizacji wywiadowczych w Europie. radiokrakow.pl, 2015-05-07.
  4. ↑ Mieczysława Ćwiklińska, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21].
  5. ↑ Mieczysława Ćwiklińska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2018-10-01].
  6. ↑ Jubileusz Ćwiklińskiej. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 80 z 5 kwietnia 1936. 
  7. ↑ Mieczysława Ćwiklińska, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22].
  8. ↑ Wacław Wiernicki: Wspomnienia o warszawskich knajpach. Prószyński i S-ka, 1994, s. 81. ISBN 83-902520-0-7.
  9. ↑ Cmentarz Stare Powązki: MIECZYSŁAWA ĆWIKLIŃSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-06-09].
  10. ↑ Wojciech Stela: Polskie ordery i odznaczenia (Vol. I). Warszawa: 2008, s. 47.
  11. ↑ Dziennik Polski, rok XV, nr 172 (4793), s. 9.
  12. ↑ M.P. z 1950 r. nr 53, poz. 591 „w związku z jubileuszem 50-lecia pracy artystycznej za wybitne zasługi położone dla sceny polskiej”.
  13. ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
  14. ↑ Odznaczeni „Sztandarem Pracy” - Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej [online], repozytorium.fn.org.pl [dostęp 2021-01-19] (pol.).
  15. ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi na polu pracy scenicznej”.
  16. ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 346 „za zasługi na polu sztuki scenicznej”.
  17. ↑ M.P. z 1946 r. nr 114, poz. 212 „za wybitne zasługi w dziedzinie Teatru i Sztuki na terenie całego kraju”.
  18. ↑ M.P. z 1953 r. nr 106, poz. 1422 „za zasługi w dziedzinie sztuki teatralnej - w związku z 40-leciem pracy Państwowego Teatru Polskiego w Warszawie”.
  19. ↑ M.P. z 1937 r. nr 257, poz. 406 „za szerzenie zamiłowania do polskiej literatury dramatycznej”.
  20. ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  21. ↑ Encyklopedia Warszawy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1994, ISBN 83-01-08836-2, s. 929.
  22. ↑ Niezwykli mieszkańcy mokotowskiego domu. [w:] Urząd Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy [on-line]. 3 grudnia 2020. [dostęp 2023-01-30].

Bibliografia edytuj

  • Ludwik Sempoliński: Wielcy artyści małych scen. Warszawa: Czytelnik, 1977.
  • Syrena Record: pierwsza polska wytwórnia fonograficzna = Poland’s first recording company: 1904–1939. ISBN 83-917189-0-5.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mieczysława_Ćwiklińska&oldid=73229987”