Mikołaj I Petrowić-Niegosz

Mikołaj I Mirković Petrović-Njegoš; czarn. Никола I Мирков Петровић-Његош / Nikola I Mirković Petrović-Njegoš (ur. 19 października 1841 w Njeguši, zm. 1 marca 1921[1] w Antibes) – książę 18601910, następnie król Czarnogóry do 1918; okazjonalnie poeta.

Mikołaj I
Ilustracja
ilustracja herbu
podpis
Książę Czarnogóry
Okres

od 13 sierpnia 1860
do 28 sierpnia 1910

Poprzednik

Daniel I

Król Czarnogóry
Okres

od 26 sierpnia 1910
do 26 listopada 1918

Pretendent do tronu Czarnogóry
Okres

od 26 listopada 1918
do 1 marca 1921

Następca

Daniel II

Dane biograficzne
Dynastia

Petrovicie Njegoše

Data i miejsce urodzenia

19 października 1841
Njeguši

Data i miejsce śmierci

1 marca 1921
Antibes

Ojciec

Mirosław Petrović-Njegoš

Matka

Anastasija Martinović

Rodzeństwo

Anastasija
Maria

Żona

Milena Vukotić
od
do 1 marca 1921

Dzieci

Zorka, Anastazja, Milica, Marica, Helena, Maria, Anna, Zofia, Daniel, Mirko Dymitr, Ksenia, Wiera, Piotr

Odznaczenia
Order Świętego Piotra (Czarnogóra) Krzyż Wielki Orderu Daniły I (Czarnogóra) Order Petrowiciów-Niegoszów (Czarnogóra) Order Świętych Cyryla i Metodego (Bułgaria) Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Oficer Orderu Palm Akademickich (Francja) Order Imperium Osmańskiego I klasy Order św. Andrzeja (Imperium Rosyjskie) Order św. Jerzego II klasy (Imperium Rosyjskie) Kawaler Orderu Wieży i Miecza (Portugalia) Krzyż Wielki Orderu Karola I (Rumunia) Krzyż Wielki Orderu San Marino Krzyż Wielki Orderu Orła Białego (Serbia) Krzyż Wielki Orderu Świętego Sawy (Serbia) Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy Jerzego Czarnego (Serbia) Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) Wielki Oficer Orderu Korony Włoch Order Sabaudzki Wojskowy III Klasy Wstęga Trzech Orderów (Portugalia) Krzyż Wielki Orderu Waleczności (Bułgaria)
Mikołaj I w stroju marszałka Armii Czarnogórskiej
Mikołaj I w stroju koronacyjnym

Życiorys edytuj

Pochodzenie edytuj

Mikołaj urodził się we wsi nieopodal miasteczka Nieguszi. Pochodził ze starej, czarnogórskiej rodziny szlacheckiej – Petroviciów. Rodzina ta mieszkała w tych okolicach już od czasów średniowiecza oraz sprawowała władzę w Czarnogórze w okresie teokracji, gdy krajem kierował prawosławny metropolita Czarnogóry i Przymorza. Jego ojciec Mirko Petrowić-Niegosz (1820-1867) był oficerem armii czarnogórskiej i weteranem wojen Czarnogóry przeciwko Imperium Osmańskiemu. Młodszym bratem ojca był Daniel, który w 1851 r. uzyskał od Austro-Węgier i Rosji uznanie państwowości czarnogórskiej oraz jawne poparcie dla sprawy zjednoczenia jej ziem.

Dzieciństwo i młodość edytuj

Mikołaj był wychowywany w duchu zaleceń brata stryjecznego jego dziadka Stanka (zm. 1851), ostatniego władyki (księcia i biskupa) czarnogórskiego Piotra II. Zaowocowało to u niego wysokim poczuciem odrębności kulturowej Słowian południowych. Mikołaj był przygotowywany do roli wojskowego. Wychowywał się z dala od ojczyzny. We wczesnym dzieciństwie został posłany do Istrii, aby księżna Darinka, żona Daniela I przysposobiła chłopca do zasad etykiety i nauczyła manier dworskich. Mieszkał wtedy w posiadłości ziemskiej Kustic k. Triestu. Księżna była zwolenniczką kultury francuskiej jako właściwej dla przyszłego władcy. Za jej aprobatą został posłany do szkoły w Paryżu. Mikołaj uczył się w Lycée Louis le Grand. W przeciwieństwie do współczesnych mu następców tronów, zwłaszcza włoskich i bałkańskich, kultura francuska nie zdominowała u niego kultury ojczystej. Dzięki paryskiej edukacji zyskał jednak miano księcia obytego na europejskich salonach, wykształconego i nowoczesnego.

Próby poetyckie edytuj

Już w młodości Mikołaj wykazywał zagorzały patriotyzm, co wyrażał m.in. pisząc wiersze. Reprezentowały one wysoki poziom artystyczny i miały umocnić poczucie odrębności kulturowej Czarnogórców.

Objęcie tronu edytuj

Stryj Daniel I doprowadził do odstąpienia od elekcji władcy w obrębie dynastii, wprowadzając dziedziczność tronu w prostej linii męskiej, ale nie pozostawił syna. Po śmierci Daniela w 1860 r. sukcesja tronu przypadła jego bratu Mirkowi, jednak ten zrezygnował z tronu na rzecz syna Mikołaja, twierdząc że sam nie ma odpowiednich kompetencji do sprawowania władzy. Mikołaj przebywał w tym czasie w Paryżu.

Lata spokoju edytuj

W listopadzie 1860 r. Mikołaj ożenił się z Mileną Vukotić, córką wojewody Petara. Niedługo po tym nastąpił krótki okres stabilizacji dla Czarnogóry. Wtedy to książę przeprowadził wiele reform z zakresu wojskowości, administracji i oświaty.

Wkrótce jednak kraj ponownie popadł w ciągłe wojny z Turkami, które trwały, z krótkimi przerwami, od 1862 do 1878 r. W 1867 r., nieopodal Paryża, Mikołaj spotkał się z cesarzem FrancjiNapoleonem III. Rok później książę nawiązał kontakty dyplomatyczne z Rosją, a dobre stosunki z Petersburgiem potwierdziło niezwykle ciepłe przyjęcie Mikołaja przez cara Aleksandra II Romanowa. Następnie, dzięki życzliwości ministrów sprawiedliwości Niemiec i Austro-Węgier, przestudiował systemy sądownicze państw germańskich. Pozwoliło to Mikołajowi na przeprowadzenie gruntownej reformy sądownictwa Czarnogóry.

Jego wysiłki znalazły szczerą aprobatę rosyjskiej rodziny panującej, co z kolei zaowocowało silnymi więzami politycznymi Czarnogóry z Rosją. Z Rosji płynęły pieniądze przekazywane na cele oświatowe i zaopatrzenie armii w broń i amunicję.

Wojna z Turcją edytuj

W 1869 r. książę Mikołaj powstrzymywał żywiołowych górali czarnogórskich pomagających Hercegowianom w ich powstaniu przeciwko Turkom. W 1876 r. wypowiedział jednak wojnę Turcji. Zimą 1877-1878 zdobył Nikšić, Zagrodzenie i Ulcinj. W konsekwencji wygranej wojny Czarnogóra poszerzyła swój dostęp do Morza Adriatyckiego. Propaganda czarnogórska twierdziła, że zakończona wojna była odwetem na Turkach za bitwę na Kosowym Polu w 1389 r. W 1876 r. Mikołaj wysłał depeszę do Czarnogórców w Hercegowinie:

Pod Muradem JA Serbem carat został obalony, pod Muradem V musi podnosić się znowu. Jest moim wielkim pragnieniem i życzeniem całego Narodu, za pozwoleniem Boga Wszechmogącego, aby niezależność Czarnogóry była uznana na Kongresie Berlińskim w 1878 r. Zaś wraz z postępowaniem lat i dekad Czarnogóry cieszyła się Ona znacznym dobrobytem i stałością.

Praca nad konstytucją edytuj

Mikołaj I rozpoczął pracę nad stworzeniem pierwszej czarnogórskiej konstytucji, którą nadał w 1905 r. pod naciskiem społeczeństwa, domagającego się większych swobód obywatelskich i praw socjalnych. Sam król widział potrzebę wprowadzenia konstytucji, jednak uważał, że należy się z tym wstrzymać. W 1906 r. przeprowadził reformę finansową, wprowadzając banknoty i opanowując galopującą inflację.

Starania o koronę edytuj

W 1883 r. Mikołaj odwiedził sułtana, z którym utrzymywał dobre stosunki, zarówno prywatne, jak i dyplomatyczne. W 1896 r. książę świętował dwóchsetlecie dynastii Petroviciów. W tym samym roku uczestniczył w koronacji cara Mikołaja II. W maju 1898 r. odwiedził królową Wiktorię w Windsorze. Dobre stosunki z państwami zachodnimi i Rosją pozwoliły Mikołajowi na aprobatę jego starań o koronę dla Czarnogóry. 28 sierpnia 1910 r. podczas obchodów jubileuszu 50-lecia panowania, władca przyjął tytuł króla, zgodnie z petycją od Skupsztiny (parlamentu). W tym samym czasie został mianowany marszałkiem polowym armii rosyjskiej. Ten tytuł nigdy wcześniej nie przypadł żadnemu z cudzoziemców poza ks. Wellingtonem.

Wojna i emigracja edytuj

Kiedy w 1912 r. wybuchły wojny bałkańskie, król Mikołaj był jednym z najbardziej entuzjastycznych zwolenników ataku na Turcję. Pragnął zupełnie wypchnąć Portę z Europy. Zdobył Szkodrę, mimo że Turcy zablokowali całe wybrzeże Czarnogóry. Dzięki Mikołajowi Czarnogóra stała się najwierniejszym sojusznikiem Serbii (serbski król Piotr I był jego zięciem). W czasie I wojny światowej zobowiązał się do pomocy Serbii w odebraniu Austriakom Bałkanów. Czarnogóra miała nadzieję na zdobycie zachodniej części Hercegowiny. Po tym jak Skupsztina doszła w 1918 r. do porozumienia z Piotrem I Karadziordzieviciem, Czarnogóra stała się w 1918 r. częścią Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Mikołaj I pozostał na emigracji we Włoszech aż do swojej śmierci w 1921 r.

W 1989 r. trumny ze zwłokami Mikołaja I i jego żony Mileny zostały przywiezione z San Remo, gdzie uprzednio para królewska była pochowana i złożono je w marmurowych sarkofagach w kaplicy Cipur w Cetyni niedaleko pałacu królewskiego, który kiedyś zamieszkiwali.

Przypisy edytuj

  1. W. Balcerak, Powstanie państw narodowych w Europie Środkowo-Wschodniej, Warszawa 1974, s. 367; M. Hertmanowicz-Brzoza, K. Stepan, Słownik władców świata, Kraków 2005, s. 466

Linki zewnętrzne edytuj