Miodunka plamista, m. lekarska (Pulmonaria officinalis L.) – gatunek roślin z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Występuje naturalnie w niemal całej Europie. Ponadto jest uprawiany jako roślina ozdobna[5].

Miodunka plamista
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rodzina

ogórecznikowate

Rodzaj

miodunka

Gatunek

miodunka plamista

Nazwa systematyczna
Pulmonaria officinalis L.
Sp. Pl. 135 1753[3]
Synonimy
  • Pulmonaria tridentina Evers[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Gatunek występuje w Europie Środkowej. Na wschodzie sięga do Białorusi[6] i zachodniej Ukrainy, wzdłuż Karpat[7] schodzi na Bałkany sięgając na południu do północnej Grecji[8]. Występuje w północnych Włoszech, we wschodniej Francji i w Anglii. Na północy sięga po Danię i południową Szwecję[7]. W Polsce występuje głównie w zachodniej części kraju[9].

Morfologia edytuj

 
Kwiaty
 
Plamiste liście
Pokrój
Bylina dorastająca do 15–30 cm wysokości[10]. Łodyga soczysta, wzniesiona, pojedyncza, lub słabo rozgałęziająca się, kanciasta i cała silnie, gruczołowato owłosiona. Pod ziemią występuje czarne i silnie rozgałęzione kłącze.
Liście
Jajowate i zaostrzone liście odziomkowe o szerokości mniej więcej równej ich długości (co najwyżej półtora razy dłuższe od szerokości). U nasady zwężają się, od spodu są jaśniejsze i sztywno owłosione. Ich ogonki liściowe są dłuższe od blaszki. Liście łodygowe w dolnej części mają krótkie, oskrzydlone ogonki, górne są siedzące. Charakterystyczną cechą tego gatunku miodunki jest występowanie na górnej stronie wszystkich liści jasnych, srebrzystych plam.
Kwiaty
Dwubarwne i różnosłupkowe (heterostylia): młode kwiaty czerwone, później stają się fioletowe. Wyrastają na krótkich, silnie gruczołowato owłosionych szypułkach, tworząc na szczycie łodygi stosunkowo gęsty kwiatostan typu dwustronny sierpik. Kielich lejkowatego kształtu, złożony z 5 jednakowych, trójkątnych ząbków. Wewnątrz korony 5 łukowatych, orzęsionych linii.
Owoc
Składa się z 4 brunatnych lub czarnych rozłupek.
Gatunki podobne
Roślina jest podobna do miodunki ćmej (P. obscura), od której różni się plamistymi liśćmi[11].

Biologia i ekologia edytuj

Hemikryptofit. Siedlisko: Lasy liściaste, zarośla (zwłaszcza nadrzeczne). Najczęściej rośnie na glebach próchniczych, dobrze przewietrzanych. Jest cieniolubna. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Fagetalia[12]. Kwitnie wczesną wiosną – od marca do maja[10]. Kwiaty zapylane przez błonkówki. Jeden z rodzimych dla Polski gatunków zakwitających i rozwijających liście wczesną wiosną, jeszcze przed rozwinięciem liści przez drzewa, pod którymi rośnie.

Zastosowanie edytuj

Uprawa edytuj

Najlepiej rośnie w półcieniu, na żyznej, bogatej w próchnicę glebie[14]. Dodatkowo gleba powinna być przepuszczalna oraz wilgotna. Roślina jest mrozoodporna (strefy 6-9)[14](egzemplarze sadzone na koniec lata lub jesienią w celu ochrony przed mrozem przykrywa się gałęziami roślin iglastych). Rozmnaża się ją przez nasiona, sadzonki lub podział. Miodunka może być porażana przez mączniaka prawdziwego[15].

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-03-30] (ang.).
  3. a b Pulmonaria officinalis L.. The Plant List. [dostęp 2017-03-30]. (ang.).
  4. Pulmonaria officinalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. Taxon: Pulmonaria officinalis L.. U.S. National Plant Germplasm System. [dostęp 2017-03-30]. (ang.).
  6. Pulmonaria officinalis L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-10].
  7. a b Sofie Meeus, Rein Brys, Olivier Honnay, Hans Jacquemyn. Biological Flora of the British Isles: Pulmonaria officinalis. „Journal of Ecology”. 101, 5, s. 1353-1368, 2013. DOI: 10.1111/1365-2745.12150. 
  8. Pulmonaria officinalis L.. [w:] Flora of Greece [on-line]. Hellenic Botanical Society (HBS). [dostęp 2022-03-10].
  9. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 377. ISBN 83-01-14342-8.
  10. a b T. Schauer, C. Caspari: Les Plantes par la couleur (7e édition). Paris: Guide Delachaux, 2015, s. 292. ISBN 978-2-603-02449-2. (fr.).
  11. W. Stichmann, U. Stichmann-Marny: Guide Vigot de la flore d'Europe. Paris: Vigot, 2006, s. 300. ISBN 978-2-7114-1837-4. (fr.).
  12. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  13. Aleksander Ożarowski, Ziołolecznictwo.Poradnik dla lekarzy, Warszawa 1982: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, s. 216, ISBN 83-200-0640-6.
  14. a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  15. Miodunka plamista. 2013. [dostęp 2013-06-10]. (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
  • Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.