Mitsubishi Ki-57
Mitsubishi Ki-57 – japoński samolot transportowy opracowany na początku lat 40. XX wieku jako wersja rozwojowa ciężkiego bombowca Mitsubishi Ki-21. Ki-57 był początkowo projektowany na zamówienie linii lotniczych jako samolot pasażerski. W czasie II wojny światowej samolot służył w siłach powietrznych Cesarskiej Armii Japońskiej i Cesarskiej Marynarki Wojennej. W czasie wojny nosił alianckie oznaczenie Topsy.
 Mitsubishi MC 20-II w barwach China Airlines (中華航空股份有限公司) w latach 1940–1945 | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent |
Mitsubishi |
| Typ |
samolot transportowy i pasażerski |
| Konstrukcja |
dwusilnikowy dolnopłat o konstrukcji metalowej |
| Załoga |
4 |
| Historia | |
| Data oblotu |
1940 |
| Lata produkcji |
1940–1945 |
| Wycofanie ze służby |
1945 (?) |
| Liczba egz. |
507 w dwóch wersjach |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
2 silniki gwiazdowe Mitsubishi Ha-102 |
| Moc |
1080 KM |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
22,60 m |
| Długość |
16,10 m |
| Wysokość |
4,86 m |
| Masa | |
| Własna |
5586 kg |
| Startowa |
8173 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
470 km/h |
| Pułap praktyczny |
8000 m |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| brak | |
| Liczba miejsc | |
| 11 | |
| Użytkownicy | |
| Japońska Cesarska Armia, Japońska Cesarska Marynarka Wojenna, cywilne linie lotnicze | |
| Rzuty | |
| |
Tło historyczne edytuj
W grudniu 1938 doszło do połączenia dwóch japońskich linii lotniczych Japan Air Transport Company i International Air Lines, które stworzyły nową firmę o nazwie Japan Air Lines Company[1]. Nowo powstałe linie lotnicze rozpoczęły poszukiwania nowoczesnego samolotu pasażerko-transportowego, który miał być używany na międzynarodowych trasach[1]. Wymagane osiągi samolotu były zbliżone do tych, jakie posiadał używany wówczas w wojnie japońsko-chińskiej ciężki bombowiec Mitsubishi Ki-21 i kierownictwo Japan Air Lines Company zwróciło się do Mitsubishi Jukogyo z prośbą o zaprojektowania nowego samolotu pasażersko-towarowego bazującego na tym bombowcu[1]. W sierpniu Japan Air Lines Company przeszły kolejną reorganizację, powstała wówczas nowa, narodowa linia lotnicza Greater Japan Air Line Company (Dai Nippon Koku), 37,25% akcji spółki było w rękach państwa, po przekształceniu linii w spółkę państwową japońskie ministerstwo lotnictwa Koku Hombu poinstruowało zakłady Mitsubishi, aby zaprojektowały one samolot pasażersko-transportowy podobny do tego, o jaki prosiły wcześniej linie lotnicze[1]. Nowy samolot otrzymał oznaczenie wojskowe Ki-57 (Samolot Transportowy Typ 100 Model 1) i cywilne MC-20 (Mitsubishi Commercial)[1]. Według wymagań Koku Hombu Ki-57 miał mieć załogę składającą się z czterech osób i być w stanie przenieść jedenastu pasażerów na odległość 1400 km z prędkością przelotową 300 km/h, przy zmniejszonym ładunku zasięg samolotu miał wynosić początkowo 2000 km, w późniejszym czasie wymaganie to wzrosło do 3000 km[1][2]. Maksymalna masa samolotu nie miała przekraczać 7900 kg[1][2].
Jeszcze w czasie trwania prac projektowych nad Ki-57, w lutym 1940 linie lotnicze Dai Nippon Koku otrzymały kilkanaście samolotów Ki-21-Ia, które zostały wycofane z aktywnej służby w Chinach z racji ich niewystarczającego uzbrojenia, samoloty te otrzymały oznaczenie MC-21 i były używane do szkolenia pilotów oraz przewozu towarów pomiędzy Japonią, Mandżurią i Chinami[1]. W wersji cywilnej z samolotów usunięto całe uzbrojenie i wyposażenie wojskowe, ale początkowo zachowano zarówno przeszklony nos jak i przeszkloną, tylną kabinę (greenhouse, dosł. „szklarnia”)[1]. W późniejszym czasie obydwie te kabiny zostały pokryte metalem, co znacznie poprawiło właściwości aerodynamiczne samolotu, w tej wersji MC-21 miał lepsze osiągi zarówno od Ki-21-I i Ki-57-I z tymi samymi silnikami[1]. MC-21 były używane zazwyczaj do przewozu towarów, ale mogły być także przystosowane do przewozu dziewięciu pasażerów w prymitywnej kabinie[1]. Znane rejestracje MC-21 to J-BFOA „Hiei”, J-BFOV „Rokko” i J-BFOW[1][3].
Opis konstrukcji edytuj
Mitsubishi Ki-57 (MC-20) był dwusilnikowym samolotem pasażersko-transportowym o układzie dolnopłata i konstrukcji metalowej z powierzchniami sterowymi krytymi płótnem[4].
W pierwszej wersji samolot napędzany był dwoma 14-cylindrowymi, chłodzonymi powietrzem silnikami gwiazdowymi typu Nakajima Ha-5 o mocy 950 KM z trójpłatowymi, metalowymi śmigłami o zmiennym skoku[4]. W późniejszej wersji (Ki-57-II i MC-20-II) napędzany był silnikami Mitsubishi Ha-102 o mocy 1080 KM ze śmigłami o stałej prędkości obrotowej[4].
Załogę stanowiły cztery osoby, samolot nie był uzbrojony[4].
| Ki-57-I[5][6] | Ki-57-II[5][6] | |
|---|---|---|
| Rozpiętość skrzydeł (m) | 22,6 | 22,6 |
| Długość (m) | 16,1 | 16,1 |
| Wysokość (m) | 4,77 | 4,86 |
| Masa własna (kg) | 5522 | 5586 |
| Maksymalna masa startowa (kg) | 7860 | 8173 |
| Prędkość maksymalna | 430 km/h na wysokości 3400 m | 470 km/h na wysokości 5800 m |
| Prędkość przelotowa | 320 km/h na wysokości 3000 m | ? |
| Pułap operacyjny (m) | 7000 | 8000 |
| Zasięg normalny (km) | 1500 | 1500 |
| Zasięg maksymalny (km) | 3000 | 3000 |
Historia edytuj
Pierwszy prototyp został ukończony w lipcu 1940 i oblatany miesiąc później[1]. Samolot w znacznej mierze bazował na Ki-21 i różnił się od niego jedynie rozmiarami i konstrukcją kadłuba oraz położeniem skrzydła (Ki-21 był średniopłatem) i w czasie oblatywania go nie odkryto żadnych poważnych problemów związanych z nową konstrukcją, niemniej czwarty prototyp rozbił się w czasie lotu próbnego w grudniu 1940 w okolicach Tokio[7]. Pomimo katastrofy, w której zginęło czternaście osób, samolot wszedł do produkcji seryjnej, produkowany był jako MC-20 dla Dai Nippon Koku i Ki-57 dla sił powietrznych Armii, część samolotów Armii została przekazana siłom lotniczym Marynarki, gdzie znany był jako Mitsubishi L4M1 (Samolot Transportowy Marynarki Typu O)[7].
W służbie cywilnej samolot używany był do regularnych lotów pomiędzy Japonią a południowo-wschodnią Azją oraz wyspami południowo-zachodniego Pacyfiku[7]. Przed wojną samoloty cywilne były także czarterowane przez Armię[7].
W marcu 1941 zakłady Mitsubishi otrzymały polecenie opracowania nowej wersji Ki-57/MC-20 wykorzystujące ulepszenia aerodynamiczne użyte w projektowaniu Ki-21-II[8]. W nowej wersji samolot otrzymał gondole silnikowe z Ki-21-II, ale został wyposażony w silniki Mitsubishi Ha-102, a częściowo chowane do gondoli podwozie główne nie otrzymało owiewek użytych w nowej wersji bombowca[8]. Wszystkie samoloty w obydwu wersjach były zbudowane w zakładach Mitsubishi, w 1944 planowano także rozpocząć produkcję w zakładach Nippon Kokusai Kogyo, do czego jednak nigdy nie doszło[8].
W czasie wojny Ki-57 używany był jako standardowy samolot pasażerski Armii i Marynarki, używany był także do zadań bojowych (zobacz sekcję „Użycie bojowe”)[2].
Po zakończeniu wojny, 24 sierpnia 1945 w Japonii wprowadzono całkowity zakaz lotów dla japońskich samolotów, ale z powodu znacznych zniszczeń japońskiej naziemnej sieci transportowej dokonanych przez amerykańskie samoloty 15 września część samolotów MC-20 zostało dopuszczonych do lotów[8]. Wszystkie loty obsługiwane były przez Dai Nippon Koku pod bardzo ścisłą kontrolą amerykańską, samoloty były oznaczone dużym zielonym krzyżem na białym tle[8]. Wszystkie japońskie loty zostały ostatecznie zakazane 10 października 1945 i wszystkie MC-20 które przetrwały wojnę zostały złomowane wraz z innymi japońskimi samolotami[8].
Łącznie w latach 1940–1945 wyprodukowano 507 samolotów tego typu, z czego 101 w wersji pierwszej[6]:
- rok finansowy 1940 (lipiec 1940 – marzec 1941) – 27
- rok finansowy 1941 (kwiecień 1941 – marzec 1942) – 65
- rok finansowy 1942 (kwiecień 1942 – maj 1942) – 6
Oraz 406 w wersji Ki-57-II/MC-20-II:
- rok finansowy 1942 (maj 1942 – marzec 1943) – 72
- rok finansowy 1943 (kwiecień 1943 – marzec 1944) – 221
- rok finansowy 1944 (kwiecień 1944 – styczeń 1945) – 113.
Dodatkowo powstała nieznana liczba wcześniejszych MC-21 przebudowanych z Ki-21-I[6].
Użycie bojowe edytuj
W czasie II wojny światowej samoloty Ki-57/L4M1 używane były na wszystkich japońskich teatrach działań[2]. Ki-57/L4M1 był standardowym samolotem pasażerskim Armii i Marynarki, używany był także do transportu spadochroniarzy, jako samolot komunikacyjny i wsparcia logistycznego[9].
14 lutego 1942 należące do 1 Teishin Hikosentai (dosł. 1 Pułk Uderzeniowy Powietrzny) wzięły udział w Operacji L, która była częścią inwazji na Sumatrę[7]. Z ich pokładów Sumatrę zaatakowało około 360 spadochroniarzy 1 Teishin Rentai (dosł. 1 Pułk Uderzeniowy), który zajęli kilka rafinerii na wyspie[10].
| Jednostka[11] | Okres[11] | Teatr działań[11] |
|---|---|---|
| 108 Sentai | październik 1944 – sierpień 1945 | |
| 109 Sentai | październik 1944 – sierpień 1945 | Półwysep Malajski, Sumatra, Indochiny |
| 20 Dokuritsu Hiko Chutai | marzec 1943 – maj 1945 | Japonia, Nowa Gwinea |
| 7 Hikodan | lipiec 1941 – sierpień 1945 | Chiny, Indochiny, Tajlandia, półwysep Malajski, Birma, Filipiny, Borneo, Japonia |
| 4 Hikoshidan | 1942 – sierpień 1945 | Mandżuria, Filipiny, Japonia |
| 9 Hikoshidan | grudzień 1943 – sierpień 1945 | Sumatra, półwysep Malajski, Celebes, Jawa, Filipiny, Formoza, Indochiny, Borneo, Japonia |
| 2 Shudan | lipiec 1941 – lipiec 1942 | Mandżuria |
| 2 Kokugun | lipiec 1942 – sierpień 1945 | Mandżuria |
| 3 Kokugun | 1942 – sierpień 1945 | Birma, Tajlandia, Indochiny |
| 4 Kokugun | listopad 1943 – luty 1945 | Nowa Brytania, Nowa Gwinea, Celebes, Filipiny |
| 6 Kokugun | grudzień 1944 – sierpień 1945 | Japonia |
| 1 Teishin Hikosentai | 1941 – 1942 | Półwysep Malajski, Holenderskie Indie Wschodnie |
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m René J. Francillon: Aircraft Profile No. 172: The Mitsubishi Ki-21. s. 11.
- ↑ a b c d René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 182.
- ↑ Civil Aircraft Register - Japan. [dostęp 2012-12-03]. (ang.).
- ↑ a b c d René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 184.
- ↑ a b René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 185.
- ↑ a b c d René J. Francillon: Aircraft Profile No. 172: The Mitsubishi Ki-21. s. 16.
- ↑ a b c d e René J. Francillon: Aircraft Profile No. 172: The Mitsubishi Ki-21. s. 12.
- ↑ a b c d e f René J. Francillon: Aircraft Profile No. 172: The Mitsubishi Ki-21. s. 15.
- ↑ René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 183.
- ↑ René J. Francillon: Aircraft Profile No. 172: The Mitsubishi Ki-21. s. 12-13.
- ↑ a b c René J. Francillon: Aircraft Profile No. 172: The Mitsubishi Ki-21. s. 14.
Bibliografia edytuj
- René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. Londyn: Putnam, 1979. ISBN 0-370-30251-6.
- René J. Francillon: Aircraft Profile No. 172: The Mitsubishi Ki-21. Profile Publications Ltd., 1967.