Wikipedia

Mixco Viejo

Mixco Viejo lub Mixco Viejo (Jilotepeque Viejo) – postklasyczne stanowisko archeologiczne cywilizacji Majów położone w północno-wschodniej części departamentu Chimaltenango w Gwatemali, około 50 kilometrów na północ od miasta Gwatemala.

Widok na Mixco Viejo

Identyfikacja edytuj

Podobnie jak w przypadku niektórych stanowisk archeologicznych Majów, również w kwestii Mixco Viejo doszło do błędnych interpretacji historycznych. W konsekwencji doprowadziło to do zamieszania i utrudniło badania, ponieważ nazwą „Mixco Viejo” często określa się dwa stanowiska, choć dla rozróżnienia dzieli się je na:[1]

Mixco Viejo (Chinautla Viejo) będące stolicą królestwa Majów Poqomam, które zostało zniszczone przez hiszpańskich konkwistadorów w 1525 roku. Jej ruiny znajdują się w pobliżu stolicy Gwatemali[2].

Mixco Viejo (Jilotepeque Viejo) stolica Majów Akahal-Chajoma[3], mówiących w języku kaqchikel założona około 1450 roku. Położona jest około 50 kilometrów na północ od miasta Gwatemala[4].

W wyniku błędnej identyfikacji stolica Majów Akahal-Chajoma została uznana za stolicę Poqomam. Mimo, że stanowisko zostało dobrze opisane to uzyskane dane archeologiczne wskazywały na historyczny związek z innym miejscem[5]. Wątpliwości dotyczące poprawnej identyfikacji stanowiska zostały podniesione przez Roberta M. Carmacka, który zauważył, że domniemana stolica Poqomam nie znajduje się w obszarze językowym Poqomam, ale raczej w obszarze językowym ludu Kaqchikel. Poqomamie, którzy po zniszczeniu stolicy przez Hiszpanów, zostali osiedleni w nowej kolonialnej osadzie Mixco, słynęli produkcji polichromowanej ceramiki. Dowodów na jej produkcję w przypisywanym im miejscu jednak nie odnaleziono, a ruiny uznano za zbyt odległe od kolonialnego Mixco[6].

Miejsce znane obecnie jako Mixco Viejo, a które uważane było za stolicę Poqomam, Majowie Akahal-Chajoma nazywali Chuapec Kekacajol Nima Abaj, Zakicajol i Nimcakajpec[7].

Opis edytuj

 
Mapa stanowiska z oznaczonymi grupami architektonicznymi
 
Widok na Grupę A

Stanowisko położone jest w północno-wschodniej części departamentu Chimaltenango w gminie San Martín Jilotepeque. Rozciąga się na długości 1 kilometra wzdłuż stromego wzgórza o wysokości 880 metrów otoczonego wąwozami. W mieście znajduje się około 120 struktur takich jak: świątynie, ołtarze, dwa boiska do gry w piłkę i platformy, które pochodzą z późnego okresu postklasycznego[8]. Architektonicznie podzielone są na szereg grup i podgrup, oznaczonych przez archeologów literami od A do L. Natomiast podgrupy znajdujące się poza murami miasta oznaczone są dodatkowo literą X lub apostrofem (np. A-X, C’)[9].

Historia edytuj

Około 1450 roku Majowie Akahal-Chajoma, pod wodzą króla Lajuj No'ja, przenieśli się z Ochal do Mixco Viejo (Jilotepeque Viejo), aby zabezpieczyć swoją stolicę przed wrogimi sąsiadami. Mimo tego zostali pokonani przez Iximché, a miasto stało się częścią królestwa Kaqchikel[10].

Około XIII wieku przebudowano jedną z części miasta tzw. Grupę A, wznosząc nowy mur oraz taras pod nowe budowle. Ponieważ w mieście znajdowały się dwa boiska do gry w piłkę możliwe, że było ono jej regionalnym centrum w okresie postklasycznym. Na obszarze gminy San Martín Jilotepeque nie zidentyfikowano żadnego innego boiska z tego okresu, choć przypuszcza się, że trzy z czterech boisk z okresu klasycznego znajdujących się w innych miejscach pozostawały w użyciu[11].

Na krótko przed hiszpańskim podbojem miasto pod wodzą Achi Q'alela zbuntowało się przeciwko Kaqchikelom z Iximché[11]. Przypuszczalnie jednak doszło do zawarcia pokoju i wspólnego sprzymierzenia się z Hiszpanami. Władcy Iximché postanowili wejść w sojusz z Hiszpanami i pomóc im w pokonaniu sąsiedniego królestwa Tzʼutuhil. Konkwistadorzy zatrzymali się w Iximché jedynie na krótko, po czym ruszyli w dalej. Do stolicy Kaqchikelów powrócili 23 lipca 1524 roku. Szybko zaczęli domagać się w hołdzie złota, co pogorszyło dotychczasowy sojusz, a w ostateczności doprowadziło do jego zerwania i wojny. W wyniku tego część mieszkańców porzuciła miasto i uciekła do lasów oraz na wzgórza, a część schroniła się w Mixco Viejo (Jilotepeque Viejo)[11]. Kiedy Hiszpanie i je podbili, przenieśli mieszkańców do San Martín Jilotepeque, a samo miasto nie zostało już ponownie zasiedlone i popadło w ruinę[12].

Gwatemalski historyk i poeta Francisco Antonio Fuentes y Guzmáin wspomniał jeszcze o Mixco Viejo w swojej pracy Historia de Guatemala z 1690 roku. Kolejna wzmianka pochodzi z 1896 roku, kiedy to niemiecki geograf Karl Sapper odwiedził i zmapował ruiny, a ich krótki opis zawarł w opublikowanej dwa lata później broszurze Die Ruinen von Mixco, Guatemala[13].

W 1949 roku amerykański archeolog Augustus Ledyard Smith przeprowadził badania stanowisk w środkowej Gwatemali, który obejmował również Mixco Viejo. Wyniki swoich prac opublikował w 1955 roku w książce Archaeological Reconnaissance in Central America[13].

Trzy lata później w 1958 roku Jorge F. Guillemín opublikował wyniki badań jednej ze struktur. Zakrojone na szerszą skalę wykopaliska zostały podjęte w latach 1954-1967 przez Francusko-Gwatemalską Misję Archeologiczną, kierowaną przez archeologa Henri Lehmanna z Musée de l’Homme [13].

Podczas badań archeologicznych stanowisko zostało odrestaurowane, lecz silne trzęsienie ziemi w 1976 roku spowodowało znaczne uszkodzenia obiektów oraz zniszczyło część prac konserwatorskich[14].


Przypisy edytuj

  1. ↑ Susan T. Evans, David L. Webster: Archaeology of Ancient Mexico and Central America. Garland Pub., 2001, s. 309. ISBN 978-0-8153-0887-4. (ang.).
  2. ↑ Mixco Viejo – (Chinautla Viejo, Jilotepeque Viejo). mundochapin.com. [dostęp 2024-03-04]. (hiszp.).
  3. ↑ Justyna Olko: Meksyk przed konkwistą. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2010, s. 165,168. ISBN 978-83-06-03237-6.
  4. ↑ Carmack 2001 ↓, s. 153.
  5. ↑ Carmack 2001 ↓, s. 175-176.
  6. ↑ Carmack 2001 ↓, s. 143-144.
  7. ↑ Hill 1996 ↓, s. 64.
  8. ↑ Joyce 1996 ↓, s. 186.
  9. ↑ Henri Lehmann: Guide to the Ruins of Mixco Viejo Ceremonial Center and Fortified Town of the Maya Indians - Pokomam Group. Guatemala. Piedra Santa, 1968, s. 20. ISBN 978-0-521-10195-0.
  10. ↑ John. W. Fox: Maya Postclassic state formation. Nowy Jork: Cambridge, 1987, s. 187. ISBN 978-0-521-10195-0.
  11. ↑ a b c Carmack 2001 ↓, s. 155.
  12. ↑ Carmack 2001 ↓, s. 149.
  13. ↑ a b c Joyce 1996 ↓, s. 190.
  14. ↑ Joyce 1996 ↓, s. 188-189.

Bibliografia edytuj

  • Robert M. Carmack: Kik'aslemaal le K'iche'aab': Historia Social de los K'iche's. Gwatemala: Iximulew, 2001, s. 143-176. ISBN 99922-56-19-2.
  • Robert M. II Hill. Eastern Chajoma (Cakchiquel) Political Geography: Ethnohistorical and archaeological contributions to the study of a Late Postclassic highland Maya polity. „Ancient Mesoamerica”. 7, s. 63-87, 1996. Nowy Jork: Cambridge University Press. DOI: 10.1017/s0956536100001292. ISSN 0956-5361. 
  • Joyce Kelley: An Archaeological Guide to Northern Central America: Belize, Guatemala, Honduras, and El Salvador. University of Oklahoma Press, 1996, s. 186-190. ISBN 978-0-8061-2861-0. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mixco_Viejo&oldid=73185418”