Mleczaj dębowy
Mleczaj dębowy (Lactarius quietus (Fr.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae).
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
mleczaj dębowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Lactarius quietus (Fr.) Fr. Epicr. syst. mycol.: 343 (Uppsala, 1838) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Craterellus, Cantharellaceae, Cantharellales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowany został taksonomicznie przez Eliasa Friesa jako Agaricus quietus w drugim tomie „Systema mycologicum” z 1821 r. Do rodzaju Lactarius został przeniesiony przez tego samego autora w „Epicrisis systematis mycologici” z 1838[1].
Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 2003 r., dawniej gatunek ten przez Franciszka Błońskiego opisywany był jako gołąbek miły[2]. Synonimy:
- Agaricus quietus Fr. 1821
- Galorrheus quietus (Fr.) P. Kumm. 1871
- Lactarius quietus var. incanus Hesler & A.H. Sm. 1979
- Lactarius quietus (Fr.) Fr. 1838 var. quietus
- Lactarius quietus var. unicolor Fr. 1863
- Lactifluus quietus (Fr.) Kuntze 1891[3].
Morfologia edytuj
Średnicy 3–8 cm, u młodych owocników wypukły, potem płaski, po dojrzeniu nieco wgłębiony lub lejkowaty, zawsze bez garba. Brzeg początkowo podwinięty, potem pofalowany. Powierzchnia sucha, matowa, o barwie od czerwonobrązowej przez cynamonowobrązową do mięsnobrązowej, czasami z delikatnymi koncentrycznymi prążkami. W okresie suchej pogody blaknie[4].
Blaszkowy, blaszki dość gęste, zbiegające. Początkowo są białawe, później siwożółte, w końcu cynamonowobrązowe. Na ich ostrzach występują brązowe plamki, u dojrzałych owocników oprószone są zarodnikami[4].
Wysokość 3–10 cm, grubość 0,6–1,7 cm, walcowaty. Powierzchnia gładka,o podobnej barwie jak kapelusz, przy podstawie czerwona. Po uciśnięciu zmienia barwę na brązowoczerwoną[4].
Zbudowany jest z kulistawych komórek powodujących ich specyficzną kruchość i nieregularny przełam. Smak łagodny, czasem nieco gorzki zapach przypominający tran lub pluskwiaki (Hemiptera)[5].
Młode owocniki obficie wydzielają mleczko, starsze słabo. Jest ono białe z kremowym odcieniem, w smaku łagodne, jednak po dłuższej próbie pozostawiające gorzkawy smak[6].
- Cechy mikroskopowe;
Wysyp zarodników jasnożółty. Zarodniki owalno-kulistawe, o wymiarach 7–8 × 6,5–7 μm, o powierzchni pokrytej brodawkami połączonym siatkowatym wzorem. Podstawki mają rozmiar 40-45 × 8–10 μm. Występują pleurocystydy i cheilocystydy, te ostatnie są liczniejsze. Mają wrzecionowaty kształt i rozmiar 40–45 × 5–10 μm[6].
- Gatunki podobne
Wśród grzybów o morfologicznie zbliżonych owocnikach wymienia się gatunki: mleczaj bukowy (Lactarius subdulcis), mleczaj bagienny (Lactarius lacunarum), mleczaj rudy (Lactarius rufus), mleczaj obrączkowy (Lactarius rubrocinctus), mleczaj kamforowy (Lactarius camphoratus)[5].
Występowanie i zasięg edytuj
Rozprzestrzeniony na całym świecie, poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, oraz na wielu wyspach. W Europie na północy jego zasięg sięga aż po archipelag Svalbard[7]. W Polsce jest pospolity[2].
Rośnie na ziemi w lasach liściastych i mieszanych, zwłaszcza w obecności dębów. W Europie wytwarza owocniki od czerwca do października[4]. Badania naukowe wykazały, że tworzy mykoryzę wyłącznie z dębem[8].
Znaczenie edytuj
Grzyb mykoryzowy[2]. Owocniki są jadalne, w celach spożywczych poleca się ich smażenie, podczas którego znika nieprzyjemny aromat. W przypadku stwierdzenia gorzkiego posmaku surowych owocników przed przyrządzaniem należy je sparzyć[5]. Zazwyczaj jednak nie jest zbierany w celach spożywczych[6].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- ↑ a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c E. Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ a b c Alina Skirgiełło, Mleczaj (''Lactarius''). Grzyby (''Mycota''), tom 25. Podstawczaki (''Basidiomycetes''), gołąbkowce (''Russulales''), gołąbkowate (''Russulaceae''), mleczaj (''Lactarius''), Kraków: PWN, 1998, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-09-01].
- ↑ Norbert Luschka, Macrofungi in Central German Floodplain Forests, „Global Ecology and Biogeography Letters”, 6 (3/4), Blackwell Publishing, 1997, s. 231–5, ISSN 0960-7447.