Mleczaj szaroplamisty

Mleczaj szaroplamisty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	mleczaj
Gatunek	mleczaj szaroplamisty
	Nazwa systematyczna
	Lactarius vietus Fr.; Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 344 (1838)
	Zasięg
	; Zasięg w Europie i Azji
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mleczaj szaroplamisty (Lactarius vietus Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Niektóre synonimy^[2]:

Agaricus vietus Fr. 1821
Galorrheus vietus (Fr.) P. Kumm. 1871
Lactarius paludestris Britzelm. 1894)
Lactarius vietus var. paludestris (Britzelm.) Killerm. 1933
Lactarius vietus (Fr.) Fr. 1838 var. Vietus
Lactifluus paludestris (Britzelm.) Kuntze 1898
Lactifluus vietus (Fr.) Kuntze 1891

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: mleczaj więdnący i mleczaj chmurny^[3].

Morfologia edytuj

Kapelusz

Średnica 3–8 (10) cm, kształt u młodych owocników wypukły, potem płaski, w końcu wgłębiony – u starszych owocników jest płytko wklęsły z małym garbkiem. Brzeg początkowo podgięty, później rozprostowany o drobnofalistym brzegu. Po namoknięciu wodą prześwitują blaszki. Jest jasno ubarwiony; w środku ma barwę od jasnofioletowo-szaro brązowawej do mięsnofioletowej, na obrzeżach jest cielisto szary z liliowym odcieniem. Powierzchnia początkowo białawo omszona, później gładka. Podczas wilgotnej pogody śluzowata i lepka, wówczas można skórkę zedrzeć, ale tylko z brzegu kapelusza. Podczas suchej pogody jest słabo połyskująca, i wówczas widoczne mogą być na niej 1-3 pręgi lub tylko plamy^[4].

Blaszki

Barwy białawej lub cielistej, u dojrzałych owocników cielistoochrowe^[5].

Trzon

Wysokość 3-8 cm, grubość 0,4-1,2 cm, walcowaty, prosty lub wygięty, początkowo pełny, później watowaty. Powierzchnia biaława lub o jasnej barwie – od liliowoszarej do ochrowoszarej, gładka, czasami tylko występują w niej płytkie jamiki^[4].

Miąższ

Cienki i elastyczny, początkowo białawy, później cielistoszary. Ma bardzo ostry smak i słaby, nieokreślony zapach^[4].

Mleczko

Początkowo wypływa obficie. Jest białe, ale podczas wysychania zmienia kolor; jego wysychające na blaszkach kropelki stają się szarobrązowe i pozostawiają na blaszkach czarne plami^[4].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników kremowy. Zarodniki elipsoidalne o rozmiarach 8–9,5 × 6,5–7,5 μm. Na powierzchni posiadają brodawki połączone siateczką. Podstawki mają rozmiar 36–40 × 8–10 μm. Wrzecionowate cystydy występują głównie na ostrzu blaszek, na ich bokach rzadziej^[4].

Występowanie i siedlisko edytuj

Występuje na całej półkuli północnej. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony^[6]. W Polsce nie jest rzadki. W piśmiennictwie mykologicznym podany na licznych stanowiskach na terenie całego kraju^[3]^[4].

Rośnie na ziemi w lasach liściastych i mieszanych, na torfowiskach, w obecności brzóz, na kwaśnych glebach torfowych. Owocniki wytwarza (w Europie) od lipca do października^[5].

Znaczenie edytuj

Grzyb mikoryzowy^[3]. Owocniki Lactarius vietus wskutek ostrego smaku często opisywane są jako "niejadalne". W stanie surowym zawierają one substancje które mogą powodować nudności, wymioty lub biegunkę, jednak po odpowiednim przyrządzeniu można je spożywać. Zaleca się w tym celu ich solenie, kiszenie lub marynowanie po uprzednim kilkukrotnym namoczeniu w wodzie i obgotowaniu, lub jedynie dłuższym gotowaniu. Takie przygotowanie owocników pozbawia je także ostrego smaku^[5].

Gatunki podobne edytuj

Mleczaja szaroplamistego można pomylić z niejadalnym mleczajem kokosowym (Lactarius glyciosmus), który ma zapach wiórków kokosowych. Porównaj również z niejadalnym mleczajem sutkowatym (Lactarius mammosus)^[5].

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-12-22]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Alina Skirgiełło: Mleczaj (Lactarius). Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), mleczaj (Lactarius). Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-85444-65-3.
↑ ^a ^b ^c ^d Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. KDC, 2006, s. 422. ISBN 83-7404-513-2.
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-12-16].

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).

[sf-2] Species Fungorum. [dostęp 2015-12-22]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[lactarius-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Alina Skirgiełło: Mleczaj (Lactarius). Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), mleczaj (Lactarius). Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-85444-65-3.

[Gerhardt-5] Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. KDC, 2006, s. 422. ISBN 83-7404-513-2.

[6] Discover Life Maps. [dostęp 2015-12-16].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]