Morina (roślina)

Morina
	; Morina długolistna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	szczeciowce
Rodzina	przewiertniowate
Rodzaj	morina
	Nazwa systematyczna
	Morina Linnaeus; Sp. Pl. 28. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	M. persica L.
Synonimy
	Asaphes Sprengel (1827), not Candolle (1825); Cryptothladia (Bunge) M. J. Cannon;
	Asaphes Sprengel (1827), not Candolle (1825); Cryptothladia (Bunge) M. J. Cannon;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Morina^[5], moryna, raźnia^[6] (Morina) – rodzaj roślin z rodziny przewiertniowatych. Należy do niego około 10^[4]^[7]–12^[8] gatunków. Występują one od Półwyspu Bałkańskiego na zachodzie po wschodnie Himalaje i Azję Środkową na wschodzie^[4]. Zasiedlają różne siedliska, zazwyczaj na terenach górskich^[7]. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne (morina długolistna, nepalska i irańska), dwa pierwsze wykorzystywane są w Azji także jako rośliny lecznicze^[5]. Nasiona moriny irańskiej spożywane są w Iranie jak ryż^[7]. Nazwa rodzajowa upamiętnia Louisa Morina de Saint-Victor (1635–1715), francuskiego lekarza, botanika i meteorologa^[9].

Morfologia edytuj

Pokrój: Byliny o grubym zwykle i rozgałęzionym korzeniu oraz drewniejącej szyi korzeniowej okrytej u nasady pozostałościami starych liści^[4]. Wzniesione pędy kwiatostanowe osiągają do 125 cm wysokości^[7].
Liście: W większości skupione w przyziemnej rozecie – liście łodygowe są nieliczne^[5]. Wyrastają w okółkach po 3–4 (rzadko do 6), czasem też parami (naprzeciwlegle). Kształt blaszki jest równowąski do lancetowatego^[4]. Blaszka jest sztywna^[5], bywa pierzasto podzielona^[4], na brzegu jest falista i kolczasta^[5]^[4].
Kwiaty: Wyrastają zebrane w okółkach i wsparte parami liściopodobnych przysadek tworzą wydłużony kwiatostan^[4], rzadko skupione są główkowato^[5]. Kwiaty są siedzące lub osadzone na krótkich szypułkach^[4]. U ich nasady znajduje się dzwonkowaty kieliszek zwieńczony 8–16 szydlastymi ząbkami (dwa z nich są dłuższe od pozostałych)^[5]^[4]. Kielich jest trwały^[5], dwuwargowy, z 2–3 łatkami na każdej z warg. Korona kwiatu zrosłopłatkowa, z długą i wygiętą rurką, dwuwargowa (górna warga z dwóch łatek, dolna z trzech)^[5]^[4]. U nasady rurki znajduje się pojedynczy miodnik^[4]. Płatki są białe, różowe, fioletowe lub żółte^[5]. Pręciki są cztery, dwa płodne, dwa wykształcone jako prątniczki, ukryte są w rurce korony. Zalążnia jest dolna, jednokomorowa i z pojedynczym zalążkiem^[4]. Słupek pojedynczy z główkowatym^[5] lub dyskowatym znamieniem^[4].
Owoce: Cylindryczne niełupki o ścianie grubej i pomarszczonej^[4].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

W obrębie rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae) rodzaj należy do podrodziny Morinoideae (syn. Morinaceae Rafinesque).

Wykaz gatunków^[8]

Morina bracteata C.Y. Cheng & H.B. Chen
Morina chinensis Y.Y. Bai
Morina chlorantha Diels
Morina coulteriana Royle
Morina kokonorica K.S. Hao
Morina longifolia Wall. ex DC. – morina długolistna
Morina lorifolia C.Y. Cheng & H.B. Chen
Morina ludlowii (M.J. Cannon) D.Y. Hong
Morina nepalensis D. Don – morina nepalska
Morina persica L. – morina irańska
Morina polyphylla Wall. ex DC.
Morina subinermis Boiss.

Uprawa edytuj

Rośliny ozdobne (morina długolistna, irańska i nepalska) uprawiane są w ogrodach skalnych i na rabatach w miejscach słonecznych. Wymagają gleby przepuszczalnej, dobrze zdrenowanej. Rozmnażane są przez podział roślin, sadzonki korzeniowe lub wysiew nasion od razu po ich zbiorze^[5].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-09-02] (ang.).
↑ ^a ^b Morina. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-09-06].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Morina Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-09-06].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2012, s. 604. ISBN 978-83-7506-846-7.
↑ Nazwy polskie rodzaju według: Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d Joachim W. Kadereit, Volker Bittrich: Flowering Plants. Eudicots: Aquifoliales, Boraginales, Bruniales, Dipsacales, Escalloniales, Garryales, Paracryphiales, Solanales (except Convolvulaceae), Icacinaceae, Metteniusaceae, Vahliaceae. Springer, 2016, s. 275-279. ISBN 3-319-28534-3.
↑ ^a ^b Morina. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-09-06].
↑ Helmut Genaust: Etymologisches Wörterbuch der botanischen Pflanzennamen. 1976. ISBN 3-7643-0755-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-09-02] (ang.).

[ing-3] Morina. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-09-06].

[china-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Morina Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-09-06].

[grabowska-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2012, s. 604. ISBN 978-83-7506-846-7.

[6] Nazwy polskie rodzaju według: Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900. (pol.).

[kadereit-7] Joachim W. Kadereit, Volker Bittrich: Flowering Plants. Eudicots: Aquifoliales, Boraginales, Bruniales, Dipsacales, Escalloniales, Garryales, Paracryphiales, Solanales (except Convolvulaceae), Icacinaceae, Metteniusaceae, Vahliaceae. Springer, 2016, s. 275-279. ISBN 3-319-28534-3.

[tpl-8] Morina. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-09-06].

[9] Helmut Genaust: Etymologisches Wörterbuch der botanischen Pflanzennamen. 1976. ISBN 3-7643-0755-2.

[5]

[6]

[4]

[7]

[8]

[9]

[1]

[2]

[3]