Most łyżwowy we Włocławku
Most łyżwowy we Włocławku – most łyżwowy na Wiśle we Włocławku, łączący niegdyś centrum miasta ze Szpetalem Dolnym. Spalony w 1914, odbudowany w 1915, ponownie zniszczony w 1920, odbudowany w 1922 i ostatecznie rozebrany w 1938 roku.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Podstawowe dane | |
| Przeszkoda | |
| Długość |
637,48 m |
| Szerokość: • całkowita |
|
| Data budowy | |
| Data zburzenia | |
| Data odbudowy | |
| Projektant | |
Położenie na mapie Włocławka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
| 52°39′54″N 19°04′14″E/52,665000 19,070556 | |
Konstrukcja edytuj
Most posiadał konstrukcję metalowo-drewnianą[1]. Jego długość wynosiła 637,48 metrów[2], szerokość – 6 metrów[1]. Zbudowany był na 80 łyżwach[2] (według innego źródła − na 82[1]). Szkielet łyżew wykonany był ze stali kątowej i pokryty blachą stalową grubości 3,5 mm na bokach i 4,0 mm na dnie. Długość łyżew wynosiła 15,24 m, szerokość 3,81 m, głębokość 1 m. Jedna łyżwa miała ciężar 4586 kg i była zamknięta pokładem z desek. Nosy łyżew pokryte były blachą cynkową. Łyżwy związane były w 38 tafli mostowych[2] (według innego źródła − 40[1]). Na łyżwach spoczywało drewniane wiązanie pod drewniany pomost, o warstwie dolnej z bali 76 mm i górnej z desek 38 mm. Każda podpora złożona była z dwóch łyżew, ale przy otworze zwodzonym podpory tworzyły po 3 łyżwy z każdej strony. Wszystkie tafle łączyły się ze sobą za pomocą zasuw[2] i utrzymywane były na miejscu za pomocą kotwic i łańcuchów[1]. Po obu stronach mostu znajdowały się drewniane przyczółki[1].
Historia edytuj
Projekt edytuj
Pierwsze starania związane z budową przeprawy na Wiśle zostały podjęte w połowie XIX wieku. Podnoszący się powoli z upadku Włocławek otoczony był wówczas lasami i nie miał możliwości sprowadzania żywności z wsi położonych na tym samym brzegu. Most miał zapewnić stały dopływ artykułów żywnościowych do miasta ze wsi znajdujących się na drugim brzegu Wisły. W związku z tym magistrat włocławski przedstawił 3 marca 1843 wniosek do Komisji Rządowej w Warszawie w sprawie budowy mostu. Wedle założeń most miał przypominać ten, który znajdował się w Toruniu. Projekt ten, choć przyjęty przez komisję, nie został ostatecznie wykonany[3].
W 1864 roku inspektor Zarządu Okręgu Komunikacji Grzegorz Czerniawski przygotował projekt mostu łyżwowego przez Wisłę we Włocławku wraz z regulacją rzeki w tym miejscu. Przewidywał on usypanie na prawym brzegu wału długości 138 m, szerokości w koronie 8,53 m i wysokości 3,66 m ponad zerem rzeki, a także − wyżej − tamy zabezpieczającej ten wał. W rezultacie zwęził koryto Wisły do szerokości ok. 640 m[4].
Budowa edytuj
30 grudnia 1864 roku Naczelnik Królestwa Polskiego wydał pozytywną opinię w sprawie budowy mostu, stwierdzając, że przeciw budowie mostu nie zachodzi żadna przeszkoda natury wojskowej. Tego samego dnia powołano komitet techniczny budowy mostu. Środki na jego budowę pozyskano z pożyczki w Banku Polskim, która wynosiła 160 tys. rubli. Warunkiem pożyczki było powierzenie budowy fabrykom krajowym. W związku z tym budowę mostu władze powierzyły fabryce maszyn Andrzeja hr. Zamoyskiego w Warszawie i fabrykom żelaznym Adolfa barona Krugera w Porębie. Ostatecznie koszty budowy mostu okazały się nieco niższe od zakładanych i wyniosły 152 tys. rubli[5]. Budowa mostu rozpoczęła się 17 marca 1865. Głównym konstruktorem był członek Zarządu Komunikacji Królestwa Polskiego, inż. Czerniawski. Kierownikiem budowy mostu został inżynier Antoni Teodor Ostaszewski. Uroczyste otwarcie i poświęcenie odbyło się 29 października. Uczestniczyli w nim m.in. biskup Jan Michał Marszewski i namiestnik Królestwa Polskiego hrabia Fiodor Berg.
Eksploatacja edytuj
Początkowo większość dochodów z mostu szła na spłatę pożyczki, zaś nadwyżka przeznaczona była na wydatki związane z konserwacją i naprawą mostu oraz opłacaniem pracujących na nim ludzi. W 1871 dekretem cara most przeszedł pod kontrolę ministerstwa komunikacji, a reszta długu została spłacona z budżetu państwa. W latach 1871–1914 most generował dochody w wysokości 25 – 40 tys. rubli rocznie. Most otwierany był w godzinach 4.00-6.00 rano i 15.30-17.30 po południu[6]. W okresie zimowym był rozbierany i przechowywany w specjalnie zbudowanej motławie (magazynie) poniżej mostu, na prawym brzegu Wisły, pomiędzy wyspą a brzegiem[6]. Most został zniszczony 2 sierpnia 1914, kiedy wycofujące się z Włocławka wojska rosyjskie podpaliły go. Okupujący w latach 1914-1918 Włocławek Niemcy zbudowali w 1915 nowy most, o konstrukcji identycznej z poprzednim. Ten most został z kolei zniszczony przez wojska polskie w 1920 na rozkaz pułkownika Wojciecha Gromczyńskiego za zgodą gen. Józefa Hallera[7], podczas najazdu bolszewickiego, by uniemożliwić przeprawę przez Wisłę oddziałom sowieckiego III Korpusu Kawalerii. Odbudowano go w 1922. Ostatecznej rozbiórki mostu dokonano w 1938, rok po zbudowaniu na Wiśle Mostu im. Edwarda Śmigłego-Rydza. Do dziś zachował się fragment ul. Gdańskiej, która prowadziła bezpośrednio na most.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Morawski 2003 ↓, s. 78
- ↑ a b c d Chwaściński 1997 ↓, s. 117
- ↑ Morawski 2003 ↓, s. 76
- ↑ Chwaściński 1997 ↓, s. 116
- ↑ Morawski 2003 ↓, s. 77
- ↑ a b Andrzej Winiarski: Włocławek na Starej Fotografii. Włocławek: Oficyna Wydawnicza „Lars-Antyki”, 2008, s. 241. ISBN 978-83-920391-2-3.
- ↑ Krzysztof Kaliszewski, Tomasz Rojewski, Andrzej Winiarski: Ukłony z Włocławka. Włocławek: 2005, s. 103. ISBN 83-89836-30-0.
Linki zewnętrzne edytuj
Bibliografia edytuj
- Bolesław Chwaściński: Mosty na Wiśle i ich budowniczowie. Warszawa: Fundacja Rozwoju Nauki w Zakresie Inżynierii Lądowej im. A. i Z. Wasiutyńskich, 1997, s. 413. ISBN 83-905390-2-0.
- Michał Morawski: Monografia Włocławka. Włocławek: 2003. ISBN 83-85084-95-9.