Najtyczanka
Najtyczanka, nejtyczanka (od niem. Neu-Titschein) – rodzaj niedużej bryczki[1] używanej w przeszłości na terenach wiejskich[potrzebny przypis].
Był to czterokołowy pojazd konny[1], często resorowany, podwyższony z tyłu, z przednim kozłem[potrzebny przypis] i wyplatanym nadwoziem (wasągiem)[2], nierzadko wewnątrz wyściełanym i z ochronnymi fartuchami, niekiedy też wyposażonym w budę[potrzebny przypis]. W Polsce używano go zwłaszcza na Kresach Wschodnich w XIX wieku i na początku XX wieku[1].
Określenie pochodzi od fonetycznie zniekształconej niemieckiej nazwy czeskiego miasta Nowy Jiczyn (Nový Jičín), w którym owe pojazdy wytwarzano[1]. Ludwik Pietrusiński, przywołując Nowy Jiczyn w swych „Wspomnieniach z Wenecyi, kolei żelaznej lipnicko-wiedeńskiej, Wiednia, Karpat Wadowickich (...)”, wydanych w 1845 r., pisał: To jest ojczyzna znanych i w Warszawie Najtyczanek[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Najtyczanka, [w:] Krystyna Kubalska-Sulkiewicz (red.), Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Wyd. 5, 2 dodr, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 274, ISBN 978-83-01-12365-9 [dostęp 2023-06-24].
- ↑ najtyczanka – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2023-06-28] (pol.).
- ↑ Ludwik Pietrusiński: Wspomnienia z Wenecyi, kolei żelaznej lipnicko-wiedeńskiej, Wiednia, Karpat Wadowickich, Frankfurtu nad Menem, i przelotu z Krakowa do Tatr Spiskich. Warszawa: Drukarnia Józefa Ungera, 1845, s. 362, seria: Podróże, przejazdki i przechadzki po Europie, t. III.
Bibliografia edytuj
- Słownik terminologiczny sztuk pięknych (pod red. S. Kozakiewicza). Warszawa: PWN, 1969, s. 245
- Słownik wyrazów obcych PWN. Warszawa: PWN, 1991, s. 585
- Wielki słownik języka polskiego (pod red. W. Doroszewskiego) [dostęp 2023-02-19]