Nakszbandijja

Nakszbandijja (pers. ‏نقشبندی‎) – mistyczne sunnickie bractwo sufickie założone przez Chwadża Baha' ad-Din Muhammada Ibn Muhammada Nakszbanda (1318–1389). Jedno z najliczniejszych i najbardziej popularnych bractw sufickich działających w całym świecie islamskim. Posiada wiele, często samodzielnych, odłamów.

Modlitwa

Jej uczniowie modlą się (zikr) po cichu, w sposób nieprzerwany, uważając iż osiąga się w ten sposób silniejszy związek z Bogiem. Cichy zikr jest elementem odróżniającym szkołę nakszbandijja od innych tarikatów. Rytuał modlitewny nakszbandijja odbywa się często bez żadnych świątyń i form organizacyjnych: wyznawcy siedząc w kręgu lub pojedynczo szepczą święte wyrażenia aż do osiągnięcia ekstazy. Obejmuje on również muzykę i taniec. Wyznawcy mogą także (choć nie muszą) wyróżniać się ubiorem.

Historia

Nakszbandijja zrodziła się w Persji, jednak bardzo szybko została stamtąd wyparta. Nieliczni jej wyznawcy przetrwali w Kurdystanie. Na tereny Persji powróciła dopiero w XIX w. Najwięcej zwolenników zdobyła jednak w Azji Środkowej oraz Turcji. Nakszbandijja była silnie związana z Timurydami.

Główny ośrodek tariki nakszbandijjskiej znajdował się w Bucharze. Obejmował on meczet i szkołę. Jednorazowo mieściło się tam ponad pięć tysięcy ludzi. Był największym mahometańskim ośrodkiem nauki islamu w centralnej Azji.

W odróżnieniu od innych bractw sufickich (takich jak kadirijja, jasawijja i kubrawijja) członkowie tariki nakszbandijjskiej uznają pracę misjonarską i aktywność polityczną za ważną część swej drogi.

Wielu jej członków stało na czele powstań przeciwko władzy carskiej i komunistycznej na ziemiach byłych republik ZSRR w Azji Środkowej. Tariki nakszbandijja była głównym organizatorem religijnej i antykolonialnej walki na Północnym Kaukazie. Wpływy tego porządku wzrosły na Kaukazie na początku XIX w., głównie za sprawą jego bocznego nurtu – chalidija, biorącego swą nazwę od imienia szejcha Chalida al-Szachrazuri. Pierwszym z przywódców religijnych wprowadzających porządek nakszbandijja na Kaukazie był Ismail al-Kurdumiri, czynny w chanacie szirwańskim. Jego nauki na grunt Dagestanu z powodzeniem przeniósł szejch Chas Muhammad al-Shirwani, który z czasem zastąpił Muhammadzie al-Jaragi. Działalność kaznodziejska tego ostatniego zyskała wielki rozgłos, wzmacniany opowieściami, jakoby czynił cuda i był zesłany przez samego Allaha. Wielu uczonych uważa go za twórcę religijno-politycznego ruchu zwanego miurydyzmem. Jego następcą (jako przywódca nakszbandijji na Kaukazie) został Said Dżamal al-Ghumuqi.

Od czasu powstania Mansura porządek nakszbandijja odgrywał bardzo ważną rolę w kaukaskiej historii. Żelazna dyscyplina, całkowite poświęcenie dla ideałów i ścisła hierarchia, na której było oparte bractwo, stanowiło istotny czynnik oporu kaukaskich górali wobec rosyjskiego podboju. Nie tylko przywódcy ruchu, ale też lokalne władze (naibowie) i większość wojowników było związanych z nakszbandijja. Bractwo w zasadniczym stopniu przyczyniło się do przekształcenia na wpół pogańskich górali w ortodoksyjnych muzułmanów, wprowadziło islam do animistycznych obszarów górnej Czeczenii i czerkieskich plemion zachodniego Kaukazu. Nawet porażka miurydów w 1859 r. i masowa emigracja kaukaskich muzułmanów do Turcji nie zniszczyła wpływów nakszbandijji w Dagestanie i Czeczenii.

Najważniejsze odłamy

• chalidijja
• jasawijja
• mudżaddidijja
• parsa'ijja

Współcześnie bractwo nakszbandijja jest szczególnie aktywne w Turcji, Afganistanie, Czeczenii, Dagestanie, Tadżykistanie, Kurdystanie, Syrii, Egipcie, Palestynie, Indiach, Indonezji, Malezji, Chinach. Jest drugim co do wielkości bractwem wśród Kurdów.

Dargah założyciela bractwa znajduje się niedaleko Buchary i jest najważniejszym celem pielgrzymek w Azji Środkowej.

Bibliografia

• Ahmed Rashid: Dżihad. Narodziny wojującego islamu w Azji Środkowej. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2003. ISBN 83-88938-30-4.brak strony w książce
• Zbigniew Landowski: Islam, nurty, odłamy, sekty. Wyd. 1. Warszawa: Książka i Wiedza, 2008. ISBN 978-83-05-13525-2.brak strony w książce

Linki zewnętrzne

• Stanisław Ciesielski: Rosja – Czeczenia. [dostęp 2009-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 stycznia 2012)].
• Islam w Czeczenii. [dostęp 2009-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 lutego 2008)].
• Zdemaskowanie Sufi Nakszbandijji Tariqa. [dostęp 2009-01-24].
• Oficjalna strona Nakszbandijji Mujaddidi. [dostęp 2009-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 listopada 2015)]. (urdu).
• Oficjalna strona Nakszbandijji Tahiri (sufi). [dostęp 2009-01-24]. (ang.).