Narcyz Wiatr
Narcyz Ignacy Wiatr, ps. Zawojna, Władysław Brzoza, Kłonica (ur. 18 września[1] 1907 w Stróżach Niżnych, zm. 21 kwietnia 1945 w Krakowie) − działacz polskiego ruchu ludowego, żołnierz Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej, pułkownik.
.JPG) Nowy Sącz, pomnik Narcyza Wiatra, marzec 2015 | |
 pułkownik
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Stanowiska |
komendant Okręgu VI BCh |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Urodził się w rodzinie chłopskiej, jako syn Jana i Marii. W 1928 ukończył Gimnazjum im. Kr. Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu. Następnie podjął studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego. W latach 1928−1929 odbył służbę wojskową w Batalionie Podchorążych Piechoty w Krakowie, a następnie w 55 pułku piechoty. W latach 1930−1932 był wiceprezesem, a następnie został prezesem zarządu PAML w Poznaniu. Działał w WZMW. Publikował artykuły w jego miesięczniku Społem. Wziął udział w wiecu Wincentego Witosa w rodzinnych Stróżach, po czym został aresztowany i był więziony przez miesiąc. Ukończył studia w 1934, po czym odbył aplikację adwokacką w Nowym Sączu. W latach 1935−1938 pełnił funkcję sekretarza Rady Naczelnej Związku Młodzieży Wiejskiej Spółdzielnia Oświatowa w Krakowie. W latach 1937−1939 sprawował funkcję prezesa Zarządu Powiatowego tej organizacji w Nowym Sączu. Za zorganizowanie strajku chłopskiego w 1937 w powiecie gorlickim i nowosądeckim został osadzony w obozie w Berezie Kartuskiej na sześć tygodni.
,_Planty_Garden,_Old_Town,_Krakow,_Poland.jpg)
Uczestnik kampanii wrześniowej w stopniu p.por rezerwy[2], walczył w szeregach 1 Pułku Strzelców Podhalańskich. Po jej zakończeniu organizował podziemne struktury ruchu ludowego − SL „Roch” i ZMW Wici na Nowosądecczyźnie. Współpracował z lokalnymi strukturami PPS w organizacji szlaków przerzutowych na Węgry. W maju 1940 na polecenie Macieja Rataja Narcyz Wiatr zorganizował przerzut do Budapesztu bardzo ważnych dokumentów oraz Ryszarda Świętochowskiego najbliższego współpracownika gen. Władysława Sikorskiego[3]. W 1940 został komendantem Obwodu Batalionów Chłopskich Nowy Sącz. Od 1941 do 1945 komendant Okręgu VI Batalionów Chłopskich na Małopolskę i Śląsk. Od 1943 sprawował funkcję komendanta LSB w Okręgu. W ramach scalenia z AK został zastępcą komendanta Okręgu Krakowskiego Armii Krajowej. Komendant Straży Chłopskiej „Chłostra”. Od 1943 wchodził w skład Okręgowego Kierownictwa Ruchu Ludowego. Współpracował z Tadeuszem Sewerynem, który był kierownikiem miejscowego Kierownictwa Walki Podziemnej. Był wykonawcą wyroków sądów podziemnych. Był inicjatorem akcji dywersyjnych i sabotażowych. Przygotowywał i wspierał przygotowywanie szkoleń wojskowych, ideowo-politycznych i sanitarnych. W lutym 1944 zginął zamordowany przez Gestapo jego brat Alojzy Wiatr, sierpniu 1944 podczas pacyfikacji wsi Wilczyska 8 dalszych członków jego rodziny, w październiku zginął kuzyn Kazimierz Wątróbski. Po tych wydarzeniach Narcyz oświadczył: Trudno, koledzy, gdzie walka, tam ofiary być muszą, lecz utwierdzić się musimy po tych wypadkach w przekonaniu, że po pokonaniu okupanta będziemy musieli podjąć bezwzględną walkę z rodzimą reakcją a zwłaszcza z ludzką podłością i ciemnotą[4].
Od stycznia 1945 był poszukiwany przez Urząd Bezpieczeństwa. Zamordowany na krakowskich Plantach przez funkcjonariusza Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Myślenicach Stanisława Paryłę oraz znającego go osobiście innego pracownika myślenickiego UB Jana Tomana. Pośmiertnie został awansowany do stopnia pułkownika.
Do sprawy morderstwa „Zawojny” próbowano powrócić w 1956, rzecz była bezskutecznie badana przez prokuraturę, a akta postępowania zaginęły wkrótce po jego zamknięciu. Jedynym efektem powrotu do sprawy „Zawojny” było przeniesienie jego zwłok z cmentarza Batowickiego na kwaterę partyzancką cmentarza Rakowickiego.
Odznaczenia edytuj
- Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari (pośmiertnie)
Upamiętnienie edytuj
- Na krakowskich Plantach upamiętniono miejsce śmierci Narcyza Wiatra.
- W Nowym Sączu 22 czerwca 1990 r. odsłonięto tablicę upamiętniającą na ścianie Kościoła św. Kazimierza w Nowym Sączu[5].
- W 1993 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą Narcyza Wiatra na budynku Szkoły Podstawowej w Stróżach.
- Imię Narcyza Wiatra noszą ulice w Krakowie i Nowym Sączu[6] oraz szkoła podstawowa w Gostwicy[7].
- 11 listopada 2013 na „Starym cmentarzu” w Nowym Sączu, przy al. Wyzwolenia, odsłonięto pomnik ku czci Narcyza Wiatra[8].
Przypisy edytuj
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum im. Kr. Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu, data urodzenia w spisie uczniów którzy zdali egzamin dojrzałości w 1928 roku, str 64
- ↑ Rocznik Oficerski,Ministerstwo Spraw Wojskowych, Biuro Personalne L.dz.250/mob.34, lista starszeństwa oficerów rezerwy piechoty z dn. 1 września 1934 s76,572
- ↑ Józef Bieniek ” Między Warszawą a Budapesztem”, Rocznik Sądecki tom IX 1968, s 276-277
- ↑ Włodzimierz Wnuk: Walka na szczytach. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1965.
- ↑ Romuald Bernacki: Nowy Sacz - Kosciol sw. Kazimierza. ux.uis.no, 1996-11-27. [dostęp 2023-06-15]. (pol.).
- ↑ ul. Narcyza Wiatra – Fundacja TOP. Tolerancja, odwaga, przyszłość [online], www.fundacjatop.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-29] (pol.).
- ↑ SP w Gostwicy – Gmina – Podegrodzie – portal gminny [online], www.podegrodzie.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).
- ↑ Odsłonięcie pomnika Narcyza Wiatra | Z Nowego Sącza | miastoNS.pl [online], www.miastons.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-25] (ang.).
Bibliografia edytuj
- Mateusz Szpytma: Ordery dla morderców [w:] „Dziennik Polski” z 15 kwietnia 2005
- Marian Wojtas: Słownik biograficzny żołnierzy Batalionów Chłopskich. T. V. Lublin: Wydawnictwo Bestprint, 2009, s. 665−666. ISBN 978-8360702-72-7.
