Narew (województwo podlaskie)
wieś w województwie podlaskim
Narew (białorus. Нараў, Naraŭ) – wieś w Polsce, położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Narew[4][5], około 20 km na północ od Hajnówki, 25 km na północny wschód od Bielska Podlaskiego, 35 km na południe od Białegostoku, na lewym brzegu rzeki Narew, przy drodze wojewódzkiej nr 685. Siedziba gminy Narew.
| wieś | |
 Ul. Mickiewicza | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
133–142 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
1398[2] |
| Strefa numeracyjna |
85 |
| Kod pocztowy |
17-210[3] |
| Tablice rejestracyjne |
BHA |
| SIMC |
0036274 |
Położenie na mapie gminy Narew  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego  | |
 52°54′49″N 23°31′09″E/52,913611 23,519167[1]
| |
W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa białostockiego.
Narew to dawne miasto królewskie, założone na prawie chełmińskim w 1514 roku. Położone było w starostwie narewskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku[6]. Obecnie Narew nie posiada praw miejskich – utraciła je w 1934 roku w wyniku upadku gospodarczego miasta w XIX wieku.
Integralne części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0036280 | Glinica | część wsi |
| 0036297 | Piaski | część wsi |
| 0036305 | Popiele | część wsi |
Historia edytuj
 |
Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji. |
- 1282 – pierwsza wzmianka o osadzie Narew
- 1421 – założenie wsi przez mieszczan bielskich jako osady portowej w okolicy istniejących wcześniej osad.
- 27 czerwca 1514 – nadane zostało prawo chełmińskie na mocy przywileju nadanego przez króla Zygmunta I i tym samym nadano prawa miejskie. Lokacją miał się zająć wojewoda połocki Olbracht Gasztołd.
- 1529 – Narew otrzymała od starosty bielskiego Olbrachta Gasztołda prawa miejskie na prawie magdeburskim. Miejscowość pełniła również rolę stacji postojowej przeznaczonej dla władców podróżujących między Koroną a Litwą. Miasto rozwijało się dynamicznie aż do końca XVII wieku.
- 1533 – wykupienie ziemi bielskiej wraz z Narwią przez królową Bonę od Olbrachta Gasztołda
- 1554 – w mieście przebywał król Zygmunt August
- 1555 – potwierdzenie przywilejów miejskich
- 1558 – w mieście przebywała z królewnami królowa Bona. (data do poprawy, Bona zmarła w 1557).
- 5 grudnia 1576 – potwierdzenie przywilejów przez króla Stefana Batorego. Miasto liczy 178 domów.
- 1580 – w mieście przebywał król Stefan Batory
- 1582 – w mieście ponownie przebywał król Stefan Batory
- 1616 – w mieście było 135 rzemieślników
- 1650 – wybudowanie trójczłonowego mostu na rzece Narew
- 1665 – odbudowanie jednego członu mostu na polecenie króla Jana Kazimierza
- XVII wiek – potop szwedzki i upadek miasta; do dziś nie odzyskało ono pierwotnego znaczenia
- 1767 – potwierdzenie przywilejów przez króla Stanisława Augusta
- XVIII wiek – zarządzenia Stanisława Augusta o ochronie Puszczy Białowieskiej – załamanie gospodarki miejskiej
- 1807–1915 – Narew jest pod zaborem rosyjskim
- 1934 – utrata praw miejskich
- 1939 – okupacja niemiecka, następnie radziecka
- 1941 – ponowna okupacja niemiecka; wymordowanie przez Niemców pod Waśkami 43 mieszkańców Narwi (31 lipca)
- wrzesień 1941 – utworzenie przez Niemców getta dla ludności żydowskiej[7]. Przebywało w nim ok. 600 osób[7]. Getto zostało zlikwidowane 2 listopada 1942, a jego mieszkańców wywieziono do getta w Bielsku Podlaskim[7].
- 1944 – Narew zajmuje Armia Czerwona
- marzec 1945 – Narew zajmuje oddział V Brygady Wileńskiej AK pod dowództwem mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, starcia z NKWD, KBW, UB i MO.
- 1974 – spłonęła drewniana synagoga
- 1989 – rozpoczyna działalność firma Pronar
Zabytki edytuj
- Układ przestrzenny z XVI wieku, nr rej.:510 z 22 grudnia 1981
- Cmentarz prawosławny z XVIII wieku
- Drewniany parafialny kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława bp. i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z 1775 r. przebudowa fasady 1853–1882, nr rej.: 334 z 18 lutego 1971
- Drewniana dzwonnica z 1772 roku, nr rej.:413 z 12 grudnia 1977
- Cmentarz rzymskokatolicki z XIX w., nr rej.: A-101 z 29 grudnia 1982
- Kaplica cmentarna rzymskokatolicka pw. św. Wincentego, murowana z lat 1840 – 1848
- Drewniana parafialna cerkiew prawosławna pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1882 roku, częściowo spalona w 1990, nr rej.:746 z 31 grudnia 1990
- Dom parafialny z pocz. XX w.
- Drewniana zabudowa z końca XIX i pocz. XX w.
- Kaplica cmentarna pw. MB Kazańskiej z 2001, murowana, zbudowana na wzór drewnianej świątyni pounickiej z 1726, przeniesionej na obecne miejsce ze starego cmentarza w 1993 i całkowicie zniszczonej przez pożar (podpalenie) w 2000
- Cmentarz żydowski z końca XIX w.
Demografia edytuj
Rosyjski komitet statystyczny podawał, że Narew w 1857 roku zamieszkiwały 984 osoby. 533 osoby były wyznania prawosławnego, 309 rzymskokatolickiego, a tylko 152 mojżeszowego[8]. Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Narwi zamieszkiwały 963 osoby w 174 domach, 568 osób podało narodowość polską, 51 – białoruską, 344 – żydowską[9]. 307 osób było wyznania rzymskokatolickiego, 237 – wyznania prawosławnego, 419 – mojżeszowego[9].
Kościoły edytuj
Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:
Znane osoby edytuj
W Narwi urodzili się dwaj biskupi Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego: arcybiskup Abel, ordynariusz diecezji lubelsko-chełmskiej i arcybiskup Jakub, ordynariusz diecezji białostocko-gdańskiej.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 85947
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 807 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795
- ↑ a b c Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 331. ISBN 83-01-00065-1.
- ↑ Бобровский Павел Осипович Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Гродненская губерния. Часть 1. Приложения. Санкт-Петербург 1863, nr 60.
- ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5, Województwo białostockie, 1924, s. 19.
- ↑ Dekanat narewski [online], orthodox.pl [dostęp 2024-03-12].
- ↑ Narew – Parafia Wniebowzięcia NMP i św. Stanisława Biskupa i Męczennika [online], drohiczynska.pl [dostęp 2024-03-12].
- ↑ Zbory [online], baptysci.pl [dostęp 2024-03-12].
Bibliografia edytuj
- Dorota Michaluk, Z dziejów Narwi i okolic. W 480 rocznicę nadania prawa chełmińskiego 1514–1994, Białystok-Narew 1996.
Linki zewnętrzne edytuj
- Strona gminy Narew
- Narew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 909.