Nastrój

Nastrój – utrzymujące się przez dłuższy okres zabarwienie emocjonalne wszystkich przeżyć, zarówno doświadczane subiektywnie i relacjonowane, jak również możliwe do obserwacji przez otoczenie.

Nastrój (ang. mood) jest składową temperamentu i wykazuje stałe i zindywidualizowane cechy; u osoby zdrowej psychicznie waha się zależnie od wpływu rozmaitych czynników zewnętrznych i wewnętrznych, nie przekraczając granic płytkiej subdepresji i słabo nasilonej hipomanii.

Elementy neurobiologii nastroju

W regulacji nastroju i napędu psychoruchowego uczestniczą liczne obszary kory (przede wszystkim kora przedczołowa) i ośrodki podkorowe, m.in. należące do międzymózgowia i śródmózgowia (ciało migdałowate, prążkowie, wzgórze, hipokamp i wiele innych). Neurony mózgu łączą te obszary w pętle korowo-korowe, korowo-prążkowiowo-wzgórzowo-korowe (CSTC) i inne. W utworzonych sieciach neuronów zachodzi analiza zbiorów informacji o otoczeniu (środowisku przyrodniczym i społecznym), docierających do mózgu za pośrednictwem zmysłów (zob. bodziec w fizjologii i w psychologii) oraz sygnałów endogennych, pochodzących z wnętrza organizmu (np. o bólu, zmęczeniu, głodzie; zob. też oś jelitowo-mózgowa). Od wyniku tej analizy zależą dalsze zachowania (zob. np. układ nagrody).

Główne obszary mózgu, uczestniczące w kształtowaniu nastroju

Symbol	Nazwa obszaru	Zachowania, hipotetycznie powiązane z obszarami
A	ciało migdałowate (amygdala)	strach, niepokój, panika
BF	podstawne przodomózgowie (basal forebrain)	pamięć, czuwanie
C	móżdżek (cerebellum)	napęd
H	hipokamp (hippocampus)	pamięć, ponowne przeżywanie
HY	podwzgórze (hypothalamus)	sen, apetyt, hormony
NA	jądro półleżące (nucleus accumbens)	urojenia, omamy, przyjemność, zainteresowanie, libido, zmęczenie, euforia, nagroda, motywacja,
NT	ośrodki neuroprzekaźnika w pniu mózgu (brainstern neurotransmitter centers)
PFC	kora przedczołowa (prefrontal cortex)	funkcje wykonawcze, uwaga, koncentracja, emocje, impulsy (np. wybuchy gniewu), obsesje, kompulsje, napęd, zmęczenie, luminacje, martwienie się, ból, objawy negatywne, wina, tendencje samobójcze
S	prążkowie (striatum)	kluczowe miejsce przekaźnikowe z PFC, napęd
SC	rdzeń kręgowy (spinal cord)	ból
T	wzgórze (thalamus)	ból, czuwanie, przekazywannie czuciowe do kory i z kory

Działanie sieci jest zależne od neuroprzekaźników, docierających do poszczególnych jej węzłów. Za główne regulatory nastroju uważane są dopamina i noradrenalina (również serotonina, acetylocholina i histamina).

Projekcje noradrenaliny rozpoczynają się przede wszystkim w miejscu sinawym w pniu mózgu (NT). Projekcje wstępujące regulują m.in. nastrój, wzbudzenie, funkcje poznawcze, a zstępujące rozchodzą się w dół, do rdzenia kręgowego i regulują szlaki przewodzenia bólu

W zmiennych warunkach życia człowieka dochodzi do naturalnych krótkookresowych zmian nastroju, zgodnych z sytuacją. W niektórych przypadkach wahania nastroju są znacznie większe i pojawiają się bez usprawiedliwiających je czynników zewnętrznych (zmiany egzogenne). W przypadkach wystąpienia takich endogennych wahań nastroju (tj. zaburzenia afektywne dwubiegunowe) jest potrzebna terapia (m.in. psychofarmakoterapia zaburzeń psychicznych).

Rodzaje nastroju

• nastrój prawidłowy (eutymia) – obejmuje zwykły zakres wahań nastroju, bez nastroju wyraźnie obniżonego lub wzmożonego
• nastrój obniżony (depresja) – nastrój z poczuciem smutku:
  • dysforia – nastrój obniżony z cechami drażliwości, skłonnością do agresji i czynów impulsywnych
  • minorowy – pełen smutku, melancholii i żalu
  • nastrój żałobny – nastrój smutku związany z realną utratą
• nastrój wzmożony – nastrój z poczuciem radości:
  • euforia – nastrój wzmożony z przeżyciem szczęścia, wielkości, bez zwiększonej aktywności psychoruchowej
  • ekstaza – nagłe przeżycie nieopisanego szczęścia
  • mania – nastrój wzmożony z cechami ekspansywności, nadmiernym przekonaniem o możliwościach, z towarzyszącą wzmożoną aktywnością psychiczną i ruchową; lekkie nasilenie – hipomania
• labilność – wahania między nastrojem wzmożonym a obniżonym
• drażliwość – łatwe wpadanie w gniew
• anhedonia – niemożność odczuwania przyjemności powodująca zaprzestanie wykonywania czynności dających uprzednio przyjemność
• aleksytymia – niemożliwość wyrażenia za pomocą słów swoich stanów emocjonalnych

Zobacz też

• afekt

Linki zewnętrzne

• Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego > Czytelnia > Emocje i nastrój