Necker Island (Hawaje)
Necker Island (haw. Mokumanamana, także Hā‘ena) – skalista wyspa leżąca w archipelagu Hawajów, w grupie Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich. Administracyjnie należy do stanu Hawaje w Stanach Zjednoczonych. Jest bezludna.
 Zdjęcie wyspy z morza | |
| Państwo | |
|---|---|
| Stan | |
| Akwen | |
| Archipelag | |
| Powierzchnia |
0,18[1] km² |
| Najwyższy punkt | |
| Populacja • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Oceanu Spokojnego  | |
 23°35′N 164°42′W/23,583333 -164,700000
| |
_(20159366959).jpg)
| |
Geografia edytuj
Necker Island to skalista wyspa o stromych brzegach, o długości ok. 1200 m i kształcie przypominającym rybacki haczyk[3][1]. Główny grzbiet wyspy wieńczy pięć szczytów, od zachodu: Annexation Peak (75 m n.p.m.), Flagpole Hill (56,4 m), Summit Hill (84,1 m), Bowl Hill (79 m) i dalej wąska grań zwieńczona Sievers Peak (61 m)[3]. Przy wschodnim krańcu wyspy znajduje się wąska, skalista wysepka. Po zachodniej stronie znajduje się półwysep sięgający 47,5 m n.p.m., który otacza płytką zatokę o nazwie Shark Bay[3]. Na szelfie wokół wyspy znajduje się 1538 km² raf koralowych[4].
Bazaltowy grzbiet Necker Island jest pozostałością dawnego wulkanu tarczowego, który wygasł i uległ erozji. Datowanie metodą potasowo-argonową pozwoliło stwierdzić, że wulkan był aktywny 10,6 miliona lat temu (miocen). Geolodzy oceniają, że pierwotnie ta wyspa wulkaniczna miała powierzchnię taką jak obecnie Oʻahu, a jej najwyższy szczyt sięgał powyżej 1000 m n.p.m.[1]
Necker Island jest objęta ochroną prawną jako część Papahānaumokuākea Marine National Monument[4].
Znaczenie kulturowe edytuj
Mokumanamana to najdalsza na północny zachód wyspa archipelagu, na której znajdują się ślady obecności rdzennych mieszkańców Hawajów. Hawajczycy przybywali tu z Nihoa i innych wysp archipelagu głównie w celach kultowych. Na wyspie znajduje się 55 miejsc o znaczeniu kulturowym, z czego 33 mają znaczenie religijne (stojące kamienie zwane heiau, które wieńczą grań wyspy), 17 to schronienia w grotach i jaskiniach, a funkcja dwóch jest nieznana. Miejsca te były wykorzystywane głównie w czasach poprzedzających opuszczenie Nihoa w XVIII wieku[4][2].
W wierzeniach Hawajczyków kierunek wschodni był wiązany z narodzinami, a zachodni, gdzie względem zamieszkanych wysp leży Mokumanamana, wiązał się ze śmiercią i przemijaniem. Hawajczycy zauważyli, że wyspy zmieniają swój charakter geologiczny ku północnemu zachodowi, na podobieństwo starzenia się ludzi, ich umierania i łączenia się z boskimi przodkami. Mokumanamana leży prawie dokładnie na zwrotniku Raka, który dzieli archipelag na część południową i północną. Hawajczycy wiedzieli, że na głównych wyspach Hawajów i Nihoa, leżących w południowo-wschodniej części archipelagu, w pewne dni roku Słońce staje w zenicie; kulturowo były to „krainy światła” (ao). Mokumanamana i leżące dalej Północno-Zachodnie Wyspy Hawajskie, w których nigdy nie widziało się Słońca w zenicie, były „krainami ciemności” (pō), a zarazem ‘āina akua, krainami przodków, gdzie ich dusze podróżują po śmierci[5].
Hawajska nazwa Mokumanamana tłumaczy się jako „rozgałęziona” lub „zwieńczona szczytami wyspa”, co odpowiada jej ukształtowaniu. W nazwie powtarza się człon mana, oznaczający duchową moc, co odnosi się do wyjątkowego duchowego znaczenia tej wyspy[1][6]. Badacze kultury hawajskiej powiązali także Necker Island z nazwą Hā‘ena, oznaczającą dosłownie „czerwony żar”, co odnosi się do intensywności i co można interpretować jako specyficzne kapu (tabu) związane z dostojnością bądź świętością tego miejsca[5][6].
Historia edytuj
4 listopada 1786 roku do wyspy dopłynęła wyprawa Jean-François de La Pérouse’a. Obserwując jej strome klify, brak drzew i wzburzone morze żeglarze zrezygnowali z lądowania, ale nanieśli wyspę na mapy i nazwali nazwiskiem Jacques’a Neckera, ministra finansów króla Ludwika XVI. W tym czasie wyspa najprawdopodobniej nie była już odwiedzana przez Hawajczyków. 27 maja 1894 roku kapitan J.A. King anektował wyspę w imieniu rządu tymczasowego Republiki Hawajów[3]. W latach 1923 i 1924 odwiedziła ją ekspedycja USS Tanager, prowadząca badania biologiczne i etnologiczne[3][4]. W 1997 roku rdzenni Hawajczycy ponownie pogrzebali na wyspie kości przodków, które wykopano w latach 20. XX wieku[4].
Obecnie odwiedziny na wyspie są dozwolone tylko w celach naukowych, edukacyjnych i kulturowych. Zezwolenia wydaje United States Fish and Wildlife Service[4].
Przyroda edytuj
Rafy wokół Necker Island są miejscem życia 125 gatunków ryb, a także 18 gatunków koralowców, przy czym intensywne falowanie i prądy morskie ogranicza ich wzrost[2]. Znajdują się tu optymalne siedliska dla skorupiaków z gatunków Panulirus marginatus i Scyllarides squammosus[2]. Żyją tu także żarłacz rafowy i mantowate; w Shark Bay występuje wielka różnorodność strzykw, jeżowców i skorupiaków. Na skalistych brzegach spotykane są mniszki hawajskie[4].
Mały rozmiar wyspy sprawia, że rośnie tu tylko pięć gatunków roślin: Chenopodium oahuense, Panicum torridum, Portulaca lutea, Sesuvium portulacastrum i kilka osobników gatunku Sesbania tomentosa; w czerwcu 1923 roku ludzie posadzili tu sześć innych gatunków roślin, które jednak nie przetrwały[3]. Żyją tu także trzy gatunki roztoczy, dwa gatunki pająków i 70 gatunków owadów, z których 11 to endemity[2]. Rozmnaża się tu 16 gatunków ptaków morskich, w tym rybołówka atolowa[2].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Management Plan 2008 ↓, s. 13.
- ↑ a b c d e f Management Plan 2008 ↓, s. 14.
- ↑ a b c d e f Edwin Horace Bryan, The Northwestern Hawaiian Islands: An Annotated Bibliography, U.S. Fish and Wildlife Service, 1978, s. 8–10 (ang.).
- ↑ a b c d e f g Necker Island [online], Papahānaumokuākea Marine National Monument, 30 lipca 2020 [dostęp 2022-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2022-07-30] (ang.).
- ↑ a b Kekuewa Kikiloi, M. Graves. Rebirth of an archipelago: sustaining a Hawaiian cultural identity for people and homeland. „Hulili: Multidisplinary Research on Hawaiian Well-Being”. 6, s. 73–114, 2010.
- ↑ a b Ua pa‘a na inoa kahiko Ancient Names Remembered [online], Papahānaumokuākea Marine National Monument (ang.).
Bibliografia edytuj
- N. AL, O. CE, Papahānaumokuākea Marine National Monument Management Plan [online], 2008 [dostęp 2022-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2022-07-31] (ang.).