Niebiańskie pnie

Niebiańskie pnie (lub dziesięć pni) to dziesięciostopniowy system cykliczny używany w chińskiej filozofii, alchemii i astrologii. Razem z ziemskimi gałęziami tworzą one cykl sześćdziesięcioletni, stosowany w chińskich kalendarzach tradycyjnych oraz w astrologii. W filozofii łączą się ściśle z pojęciami yin i yang oraz z teorią pięciu pierwiastków.

Niebiańskie pnie

Nazwa chińska
Pismo uproszczone 天干 / 十干 Pismo tradycyjne 天干 / 十干 Hanyu pinyin tiāngàn / shígàn Wade-Giles t’ien-kan / shih-kan

	Niebiański pień	Chińska nazwa	Japońska nazwa kun'yomi	Japońska nazwa on'yomi	Yin Yang	Pierwiastek
1	甲	jiǎ	kinoe	kō	yang	drewno
2	乙	yǐ	kinoto	otsu	yin
3	丙	bǐng	hinoe	hei	yang	ogień
4	丁	dīng	hinoto	tei	yin
5	戊	wù	tsuchinoe	bo	yang	ziemia
6	己	jǐ	tsuchinoto	ki	yin
7	庚	gēng	kanoe	kō	yang	metal
8	辛	xīn	kanoto	shin	yin
9	壬	rén	mizunoe	jin	yang	woda
10	癸	guǐ	mizunoto	ki	yin

W epoce Shang istniał mit o dziesięciu słońcach, z których każde nosiło nazwę jednego z niebiańskich pni i każde ukazywało się podczas jednego z dziesięciu dni starochińskiego tygodnia (旬; xǔn). Królowie Shangów umieszczali niebiańskie pnie w swoich imionach. Niektórzy historycy uważają, że pnie mogły odzwierciedlać dziesięć klanów pod rządami Shangów. Niebiańskie pnie powiązano z teorią yin i yang oraz pięcioma pierwiastkami już po ich upadku.

W dzisiejszym języku chińskim niebiańskie pnie są powszechnie używane tak jak na Zachodzie litery alfabetu podczas różnych wyliczeń:

• Jako oceny na studiach, przy czym przed Jiǎ (bardzo dobry) występuje jeszcze Yōu (優), czyli celujący.
• Oznaczenia stron w dokumentach prawnych; w tym charakterze niebiańskie pnie są również popularne w Japonii.
• Oznaczenia odpowiedzi do wyboru w testach.
• Nazwy chemiczne, np. metanol: 甲醇 jiǎchún; etanol: 乙醇 yǐchún) itd.
• Nazwy chorób/wirusów: Hepatitis A: 甲型肝炎 jiǎxíng gānyán; Hepatitis B: 乙型肝炎 yǐxíng gānyán
• Nazwy lig sportowych: Serie A: 意甲 yìjiǎ
• Dawniej używano pni także przy nazwach witamin; wyparły je jednak litery A, B, C itd.
• Oznaczanie postaci w dialogach, np. 甲 pyta, 乙 odpowiada

Używany był także w Japonii, jako system jikkan, do oznaczania kolejności (według wymowy on’yomi), np. kolejnych wzorów uzbrojenia lub ich modyfikacji.