Wikipedia

Niebielistka

Niebielistka, swercja[5] (Swertia L.) – rodzaj roślin z rodziny goryczkowatych (Gentianaceae). Obejmuje ok. 150[4]–160[6] gatunków. Najliczniej przedstawiciele tego rodzaju reprezentowani są w Afryce i Azji, mniej liczne gatunki rosną w Europie i Ameryce Północnej[4]. W Polsce występuje tylko jeden – niebielistka trwała (Swertia perennis)[5]. Łacińska nazwa rodzaju pochodzi od nazwiska żyjącego na przełomie XVI i XVII w. holenderskiego ogrodnika – Emmanuela Swerta.

Niebielistka
Ilustracja
Niebielistka trwała
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

goryczkowce

Rodzina

goryczkowate

Rodzaj

niebielistka

Nazwa systematyczna
Swertia L.
Sp. Pl. 226. 1753
Typ nomenklatoryczny

Swertia perennis L.[3]

Synonimy
  • Agathotes D. Don
  • Anagallidium Grisebach
  • Kingdonwardia C. Marquand
  • Ophelia D. Don ex G. Don
  • Sczukinia Turczaninow[4]
Multimedia w Wikimedia Commons
Kwiat niebielistki trwałej
Swertia japonica

NIektóre gatunki wykorzystywane są jako rośliny lecznicze i ozdobne[7].

Morfologia edytuj

 
Swertia bimaculata
Pokrój
Rośliny jednoroczne i byliny. Korzenie cienkie, włókniste lub drewniejące. U części przedstawicieli brak łodygi – kwiaty rozwijają się na głąbiku, u innych łodyga dobrze rozwinięta, podnosząca się lub prosto wzniesiona, okrągła na przekroju, kreskowana lub kanciasta, pojedyncza lub rozgałęziona[4].
Liście
Całobrzegie, zwykle naprzeciwległe, rzadziej skrętoległe lub w okółkach[4].
Kwiaty
Zebrane w wierzchotki tworzące pojedynczą lub złożoną wiechę, rzadko kwiatostan zredukowany do grona lub kwiat pojedynczy. Działki kielicha i korony kwiatu 4- lub 5-krotne, podzielone niemal do nasady (rurka do 3 mm długości). Każdy płatek z jednym lub dwoma miodnikami o frędzlowatych lub gładkich brzegach. Pręciki osadzone u nasady płatków korony. Zalążnia jednokomorowa, zwieńczona krótką lub długą szyjką słupka[4].
Owoce
Torebki otwierające się dwiema klapkami, zawierające od kilku do wielu drobnych nasion[4].

Systematyka edytuj

Homonimy[3]

Swertia Boehmer in Ludwig = Tolpis Adanson

Pozycja systematyczna

Rodzaj z podplemienia Swertiinae, plemienia Gentianeae w obrębie rodziny goryczkowatych (Gentianaceae) z rzędu goryczkowców (Gentianales)[2][8].

Analizy DNA plastydowego pozwoliły sytuować ten rodzaj w pozycji siostrzanej względem rodzajów goryczuszka Gentianella, Lomatogonium i Comastoma. Bardziej bazalną pozycję w tym samym kladzie zajmują oddzielone wcześniej rodzaje Gentianopsis i Halenia. Analizy wskazują na to, że rodzaj prawdopodobnie nie jest monofiletyczny i tworzy grad ewolucyjny w obrębie ww. kladu[9].

Relacje filogenetyczne w obrębie podplemienia Swertiinae[9]
Swertiinae


Tripterospermum



Gentiana – goryczka





Gentianopsis




Halenia




Swertia – niebielistka




Gentianella – goryczuszka




Lomatogonium



Comastoma








Wykaz gatunków[6]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-11-30] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-22].
  4. ↑ a b c d e f g Swertia Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. [dostęp 2017-05-02].
  5. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 173, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. ↑ a b Swertia L.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2022-08-15].
  7. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 895, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ Genus: Swertia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-16].
  9. ↑ a b Yu Zhang, Jingya Yu, Mingze Xia, Xiaofeng Chi, Gulzar Khan, Shilong Chen, Faqi Zhang. Plastome sequencing reveals phylogenetic relationships among Comastoma and related taxa (Gentianaceae) from the Qinghai–Tibetan Plateau. „Ecology and Evolution”. 11, 22, s. 16034-16046, 2021. DOI: 10.1002/ece3.8274. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Niebielistka&oldid=72986237”