Wikipedia

Niechorze

wieś w województwie zachodniopomorskim

Niechorze (do 1945 niem. Horst, Ostseebad Horst; od 1945 początkowo Gniezdzino[3], a następnie Horzewo[4]) – wieś sołecka w północno-zachodniej Polsce, położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie gryfickim, w gminie Rewal. Leży na Pobrzeżu Szczecińskim, Wybrzeżu Trzebiatowskim, nad Morzem Bałtyckim na północy i jeziorem Liwia Łuża na południu.

Niechorze
wieś
Ilustracja
Niechorze – widok z latarni morskiej na miejscowość oraz jezioro Liwia Łuża
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

gryficki

Gmina

Rewal

Wysokość

0–18 m n.p.m.

Liczba ludności (2021)

940

Strefa numeracyjna

91

Kod pocztowy

72-350[2]

Tablice rejestracyjne

ZGY

SIMC

0782818

Położenie na mapie gminy Rewal
Mapa konturowa gminy Rewal, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Niechorze”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Niechorze”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Niechorze”
Położenie na mapie powiatu gryfickiego
Mapa konturowa powiatu gryfickiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Niechorze”
Ziemia54°05′41″N 15°04′35″E/54,094722 15,076389[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Miejscowość wypoczynkowa z kąpieliskiem morskim i przystanią morską. Na koniec 2022 roku wieś liczyła 911 mieszkańców, a sołectwo obejmowało 4,09 km² powierzchni[5].

Historia edytuj

 
Fragment Wielkiej Mapy Księstwa Pomorskiego Eilerta Lübbena z l. 1610-18 z wsiami Horst i Gr.Horst
 
Lovis Corinth, Horst an der Ostsee, 1902
 
Niechorze – widok z latarni morskiej na plażę i przystań rybacką
 
Niechorze – Latarnia morska

Na początku Niechorze było typową wsią rybacką. Jego charakterystyczną dominantą widokową jest wybudowana w 1866 roku latarnia morska. Rozwój wsi jako kąpieliska datuje się od XIX wieku, ale jego prawdziwy rozkwit zaczął się w 1870 roku. W 1889 roku zarejestrowano tu 700 letników, w 1910 roku było już 1873 wczasowiczów[6], a w 1923 roku przyjechało ich do Niechorza 3000[7]. Na potrzeby letnich gości tuż przy plaży, na płyciźnie, wybudowano na olbrzymich palach pawilon kąpielowy (Familienbad) ze zjeżdżalnią[8] istniejący jeszcze w 1947 roku[9]. Wydany w 1938 roku przewodnik po niemieckich kurortach, oprócz istniejących licznych kwater prywatnych, odnotowuje w miejscowości 4 hotele (o łącznie 131 łóżkach) i 19 większych pensjonatów (oferujących razem 429 miejsc noclegowych). W sezonie trwającym od 15 maja do 30 września poza wypoczynkiem świadczono także usługi wodolecznicze (zabiegi kąpieli w zimnej i ciepłej wodzie morskiej oraz kąpiele medyczne). We wsi funkcjonowały wówczas: lokalna kasa oszczędnościowo-pożyczkowa Spar- und Darlehnskasse Horst i filia powiatowej kasy oszczędności Kreissparkasse Greifenberg i. P., urząd pocztowy oraz gabinet lekarski[10].

W dniu 1 lipca 1896 roku otwarto pierwszą, zachodnią linię Gryfickiej Kolei Wąskotorowej łączącą Gryfice z Niechorzem. Końcowy dworzec linii Groß Horst wybudowano w zachodniej części wsi. W dniu 1 maja 1913 roku Niechorze wzbogaciło się o połączenie z Trzebiatowem przez Pogorzelicę oraz o kolejny, położony nad jeziorem i użytkowany do dziś, dworzec kolei wąskotorowej Horst Seebad, a także dodatkowo – położony 1 kilometr w kierunku wschodnim przystanek kolejowy Horst Liebelose[a][11].

Obecne Niechorze utworzyły dwie odrębne dawniej wsie: nadmorska, rybacka Klein Horst oraz położona na południe od niej, nad zachodnim brzegiem jeziora Liwia Łuża, rolnicza Gross Horst. W dniu 1 kwietnia 1936 roku do miejscowości Gross Horst przyłączono Klein Horst, a 1 października 1937 roku zmieniono jej nazwę na obowiązującą do 1945 roku (Ost)Seebad Horst[12].

Działania wojenne edytuj

W marcu 1945 roku, Niechorze znalazło się na obszarze działań bojowych prowadzonych w ramach operacji pomorskiej 1. Frontu Białoruskiego, których celem byłą likwidacja zgrupowania trzebiatowskiego, stanowiącego część[b][13] jednostek rozbitej 11. Armii Pancernej SS z Grupy Armii Wisła[c][13], liczącego około 25 tysięcy[d][14] żołnierzy (i podobną liczbę cywilów)[15][13]. Okrążone jednostki utrzymywały się dzięki dostawom przez niechorski port rybacki, a także wskutek działalności silnej w południowych regionach Bałtyku floty Kriegsmarine[e], która zapewniała izolowanym zgrupowaniom niemieckim komunikację z zapleczem oraz silne wsparcie ogniowe artylerii okrętowej[13]. Miejscowość leżała na szlaku wycofującej się na zachód jednej z compagne de marche pod dowództwem Henri Feneta ze składu rozbitej francuskiej 33. Dywizji Grenadierów SS „Charlemagne”, Kompania spędziła w Niechorzu noc z 9 na 10 marca, licząc na możliwość ewakuacji drogą morską[16]. Tego samego dnia nastąpiło uderzenie wojsk 1. FB pod dowództwem generała lejtnanta Nikołaja Simoniaka[13], a kolejnej nocy niemiecki kontratak. Ostatecznie Niechorze zostało zdobyte przez jednostki 7. Korpusu Kawalerii Gwardii Armii Czerwonej oraz 2. Warszawską Dywizję Piechoty i 13 Pułk Artylerii Pancernej Ludowego Wojska Polskiego dnia 12 marca 1945 roku[17]. Działania wojsk radzieckich i polskich zadały nieprzyjacielowi dotkliwe straty[f][18]. Podczas walk o nadmorską wieś zniszczona została laterna latarni morskiej. W dniu 12 marca 1972 roku upamiętniono zdobycie miejscowości ustawiając głaz z tablicą w niechorskim parku[19].

Po zakończeniu działań wojennych, wieś znalazła się w strefie obrony przeciwdesantowej wybrzeża Bałtyku (od Łukęcina do Mrzeżyna) utworzonej przez wojska 6. Pomorskiej Dywizji Piechoty po zakończeniu bitwy o Kołobrzeg (18 marca 1945 roku). W dniu 7 kwietnia jej obowiązki przejęła 4. Pomorska Dywizja Piechoty im. Jana Kilińskiego pod dowództwem generała Bolesława Kieniewicza, która dyslokowana była następująco: 10. Pułk Piechoty odpowiedzialny za odcinek jezioro Resko Przymorskie – Niechorze, 11. Pułk Piechoty chroniący odcinek Niechorze – Łukęcin. W takim ugrupowaniu dywizja pozostała do dnia 11 kwietnia 1945 roku[20][21].

Po II wojnie światowej edytuj

Na mocy traktatów pokojowych konferencji poczdamskiej miejscowość włączona została do Polski, a jej dotychczasowych mieszkańców wysiedlono do Niemiec.

W 1946 roku w Niechorzu powołano Komendę Poligonu numer 3 w ramach Ośrodka Szkolenia Poligonowego Wojsk Obrony Przeciwlotniczej (obecnie Centralny Poligon Sił Powietrznych w Ustce), której pierwszym dowódcą był ppłk Kazimierz Jackowski[22].

Początkowo wieś nosiła nazwę Horzewo[4], którą w 1947 roku[23] zmieniono na obecną. W latach 1946–1998 miejscowość położona była w województwie szczecińskim, a po reformie administracyjnej w 1999 roku w zachodniopomorskim.

Od jesieni 2013 roku do jesieni 2014 roku zostały przeprowadzone przez Urząd Morski w Szczecinie prace wzmacniające klifowy brzeg morski w Niechorzu[24].

Rozwój demograficzny wsi
  • 1821 – 52 mieszkańców (Groß Horst) i 90 mieszkańców (Klein Horst)[25]
  • 1870 – 140 mieszkańców (Groß Horst) i 150 mieszkańców (Klein Horst)[26]
  • 1905 – 350 mieszkańców[27]
  • 1910 – 400 mieszkańców[6]
  • 1923 – 400 mieszkańców[7]
  • 1925 – 373 mieszkańców (gmina Groß Horst)[28] i 265 mieszkańców (gmina Klein Horst)[29]
  • 1933 – 774 mieszkańców[12]
  • 1938 – 850 mieszkańców[10]
  • 1939 – 805 mieszkańców[12]
  • 2006 – 904 mieszkańców[30]
  • 2007 – 933 mieszkańców[30]
  • 2008 – 936 mieszkańców[30]
  • 2009 – 932 mieszkańców[5]
  • 2010 – 953 mieszkańców[31][5]
  • 2011 – 983 mieszkańców[5]
  • 2012 – 980 mieszkańców[5]
  • 2013 – 979 mieszkańców[5]
  • 2022 – 911 mieszkańców[32]

Zabytki edytuj

 
Niechorze – budynek przy ulicy Ludnej

Na obszarze wsi przylegającym do jeziora, w starszej części wsi, można spotkać dawne zagrody i kamieniczki rybackie z XVIII i XIX wieku z ozdobnymi bramami wjazdowymi[33]. Przy ulicy Środkowej 7 mieści się zabytkowa zagroda z przełomu XVIII/XIX wieku[34].

Największym zabytkiem miejscowości jest zespół latarni morskiej wybudowany w latach 1863–1866, uszkodzony w 1945 roku, odbudowany w 1948 roku[35]. Do zespołu prócz latarni, zaliczane są także domy latarników, dwa budynki gospodarcze i ogród z murowanym ogrodzeniem i furtkami[36].

W Niechorzu znajduje się dworzec Gryfickiej Kolei Wąskotorowej z przełomu XIX/XX wieku[37].

Turystyka edytuj

Niechorze należy do gminy Rewal na Wybrzeżu Rewalskim. Jest kurortem wypoczynkowym, z licznymi ośrodkami wczasowymi, pensjonatami, pokojami gościnnymi, kempingami oraz polami namiotowymi. Nadmorski brzeg w miejscowości cechuje piaszczysta plaża oraz wydmy we wschodniej części i wysoki klif z latarnią morską w zachodniej części wsi.

W Niechorzu wyznaczono letnie kąpielisko morskie obejmujące 100 m linii brzegowej[38]. Część plaży w okresie letnim jest strzeżona.

Przez Niechorze przebiegają znakowane szlaki turystyczne piesze i rowerowe:

Infrastruktura edytuj

 
Niechorze – kutry na przystani rybackiej
 
Niechorze – u lokalnych rybaków można kupić świeżo złowione ryby
 
Niechorze – Muzeum Rybołówstwa Morskiego

W Niechorzu znajdują się między innymi: ośrodek zdrowia, 2 apteki, filia Urzędu Pocztowego Gryfice 1, 3 przystanki autobusowe oraz kościół pw. Matki Bożej Miłosierdzia, a także dom zakonny Sióstr Służebniczek.

Przez Niechorze prowadzi linia Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej Gminy Rewal: Gryfice – Pogorzelica z dwiema stacjami kolejowymi: Niechorze i Niechorze Latarnia. W okresie wakacyjnym kursuje kolejka wąskotorowa zarządzana przez gminę Rewal. Na południe od wsi przebiega droga wojewódzka nr 102.

Od 1946 roku działa Ochotnicza Straż Pożarna, stacjonująca w zintegrowanym Centrum Ratownictwa przy ulicy Kolejowej (otwarcie 25 października 2008 roku)[41][42]. Jednostka OSP Niechorze (jedna z dwóch w gminie Rewal) włączona jest do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego[43].

Przy ulicy Nadmorskiej ma siedzibę Straż Przybrzeżna – Obwód Ochrony Wybrzeża Urzędu Morskiego w Szczecinie, obejmujący obwody Pobierowo, Niechorze, Mrzeżyno i Rogowo[44].

Lokalni rybacy korzystają z przystani morkiej[45][46] nadzorowanej przez Urząd Morski w Szczecinie. W jej granicach znajduje się akwatorium o powierzchni 0,0141 km² i średniej szerokości 100 m licząc od linii brzegu[47]. Wyposażenie techniczne stanowi dalba wyciągowa i nowy 144-metrowy pomost rybacki wybudowany wiosną 2022 roku w miejsce dwóch starych pomostów[48]. Wcześniej istniały dwa pomosty rybackie, zachodni o długości 62,5 m i środkowy: 53,95 m[49]. Rybacy wykorzystują do nawigacji także światło na wschodnim pirsie. Kutry rybackie miejscowych rybaków pływają z oznaczeniem przynależności portowej NIE na burcie (NIE–4, NIE–20).

Sport edytuj

Miejscowość posiada zespół sportowo-rekreacyjny, w którym znajdują się boiska do piłki nożnej, koszykówki, siatkówki oraz korty tenisowe.

W Niechorzu odbywały się Mistrzostwa Polski w siatkówce plażowej mężczyzn[50][51][52].

Oświata edytuj

Kultura edytuj

Pomniki edytuj

  • Pomnik latarnika upamiętniający wszystkich niechorskich latarników, odsłonięty w dniu 19 sierpnia 2023 roku[55]. Pomnik znajduje się na placu przed latarnią morską od strony morza.
  • Pomnik Niechorskich Osadników (przekształcony na mocy ustawy dezubekizacyjnej z 2016 roku z pomnika wyzwolicieli Niechorza)[56][57]. Pomnik znajduje się w parku przy ulicy Parkowej.
  • Pomnik poświęcony „Tym, co nie wrócili z Morza”. Znajduje się przy ulicy Wschodniej, przy zejściu na plażę.
  • Pomnik foki Depki. Pomnik znajduje się na placu Foki Depki, na skrzyżowaniu ulicy Morskiej, Nadmorskiej i Pomorskiej.

Przyroda edytuj

Obrzeża miejscowości znalazły się w specjalnym obszarze ochrony siedlisk – Trzebiatowsko-Kołobrzeskim Pasie Nadmorskim (PLH320017)[58] oraz obszarach specjalnej ochrony ptaków – Zatoce Pomorskiej (PLB990003) oraz Wybrzeżu Trzebiatowskim (PLB320010) programu Natura 2000. Ponadto Niechorze leży na terenie obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty Europejskiej – Ostoi na Zatoce Pomorskiej (PLH990002).

Na plażach w Niechorzu można obserwować liczne ptaki wodne, takie jak: śmieszka, mewa srebrzysta, mewa białogłowa, mewa siodłata, kaczka krzyżówka, mewa siwa, czy biegus zmienny. W wodach Bałtyku na terenie miejscowości coraz częściej żerują foki szare, sporadycznie także foki pospolite. Na terenie rezerwatu przyrody Jezioro Liwia Łuża występują łabędzie nieme, czaple siwe, kormorany, a także kilka gatunków perkozów.

Społeczność edytuj

 
Kościół Matki Bożej Miłosierdzia w Niechorzu

Samorząd gminy Rewal utworzył jednostkę pomocniczą „Sołectwo Niechorze”, obejmujące jedynie miejscowość Niechorze. Mieszkańcy wsi wybierają sołtysa oraz radę sołecką, która składa się z 6 osób[59].

31 grudnia 1986 roku decyzją Kurii Diecezji Szczecińsko-Kamieńskiej powstała parafia św. Stanisława BM w Niechorzu[60], obejmująca swym zasięgiem trzy miejscowości: Niechorze (siedziba parafii), Pogorzelicę i Lędzin. Parafię zamieszkuje 1256 osób (394 rodziny)[61]. Dotychczasowi proboszczowie:

  • + ks. Tadeusz Walczyk (1986–1989),
  • ks. mgr Ireneusz Pastryk (1989–1999),
  • ks. kan. mgr Józef Czujko (od 21.08.1999)

W Niechorzu działa koło Polskiego Związku Wędkarskiego numer 35 „Liwia”.

Nawiązania w kulturze edytuj

  • Kilka scen filmu Beata z 1964 roku, w reżyserii Anny Sokołowskiej, rozgrywa się na plaży w Niechorzu oraz przed budynkiem, na wieży i w latarni morskiej. Film opowiada o szesnastoletniej dziewczynie Beacie (Pola Raksa), która ucieka z domu. Poszukiwanie dziewczyny prowadzi jej kolega Olek Smoleński „Ramzes” (Marian Opania). W trakcie poszukiwań Olek trafia między innymi nad morze i na latarnię, gdzie spotyka latarnika (Wirgiliusz Gryń), u którego prawdopodobnie zatrzymała się Beata.
  • Akcja powieści bożonarodzeniowej Wigilijna przystań, Sylwii Trojanowskiej, rozgrywa się w Niechorzu[62].
  • Na okładce książki Agnieszki Krawczyk, Lato wśród wydm, pomimo że jej akcja rozgrywa się w odległych Dębkach, znajduje się wizerunek słynnej niechorskiej latarni morskiej[63].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 86402
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 819 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ Mapa komunikacyjna Pomorza, opr. i rys. P. Swakowski, Wydawnictwo Instytutu Bałtyckiego w Bydgoszczy, maj 1945.
  4. ↑ a b Piskorski, Czesław Szczecin i Dolne Przyodrze. Przewodnik wyd. Czytelnik, listopad 1948, s. 105.
  5. ↑ a b c d e f www.rewal.pl. rewal.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-04)]..
  6. ↑ a b Meyers Reisebücher: Ostseebäder und Städte der Ostseeküste. 4. Auflage, Bibliographisches Institut, Lipsk i Wiedeń 1910, s. 135-136 (niem.).
  7. ↑ a b Meyers Reisebücher: Deutsche Ostseeküste. Teil II: Rügen und die pommersche Küste mit ihrem Hinterland. wydanie II, Bibliographisches Institut, Lipsk 1924, s. 162-163 (niem.).
  8. ↑ fot. z 1929 r.
  9. ↑ fot. z 1947 r.
  10. ↑ a b Reichs-Handbuch der deutschen Fremdenverkehrsorte, Reichs-Bäder-Adressbuch-Verlag Erwin Jäger, wydanie 10., Berlin, 1938, str. C92 (niem.).
  11. ↑ Deutsches Kursbuch – Jahresfahrplan 1944/45 – Teil 1 (KBS 100 – 178), s. 68, tabela 126h (niem.).
  12. ↑ a b c [1] (niem.).
  13. ↑ a b c d e Erenc, Marian Wyzwolenie ziemi szczecińskiej, marzec-maj 1945. Krajowa Agencja Wydawnicza
  14. ↑ Jan Bogutyn, Józef Bohatkiewicz Szlakami walki i męczeństwa po ziemi szczecińskiej w latach 1939-1945, Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej i Reklamy „Pomerania” w Szczecinie, s. 10.
  15. ↑ Meldunek Grupy Armii "Wisła" z 7 marca 1945; Wojskowy Instytut Historyczny, Materiały i Dokumenty, t.311, rol. 169, kl. 7220594-98 (tzw. mikrofilmy aleksandryjskie)
  16. ↑ Robert Forbes, For Europe: The French Volunteers of the Waffen-SS, Mechanicsburg, PA: Stackpole Books, 2010, s. 366-367, ISBN 978-0-8117-3581-0, OCLC 263605446 (ang.).
  17. ↑ Informacja z tablicy pamiątkowej przy ul. Parkowej w Niechorzu.
  18. ↑ Notatki OKH z 13 marca 1945, Wojskowy Instytut Historyczny, Materiały i Dokumenty, t.311, rol. 169, kl. 7220812-14 (tzw. mikrofilmy aleksandryjskie)
  19. ↑ Opis planowanych przedsięwzięć. W: Plan odnowy miejscowości Niechorze. Niechorze: Prozped Consulting Piotr Rozpędek, 2007-11, s. 25.
  20. ↑ Śliwiński, Jan: Z kroniki bojowych dni, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965, s. 271.
  21. ↑ Baranowski, Bohdan: Historia XVIII-XX w., Uniwersytet Łódzki, 1981, s. 150.
  22. ↑ Centrum Zarządzania Systemami Teleinformatycznymi (CZST www.czst.wp.mil.pl) 2008, ..:: Centralny Poligon Sił Powietrznych w Ustce :: Historia ::.. [online], cpsp.wp.mil.pl [dostęp 2017-03-16] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-17] (pol.).
  23. ↑ Monitor Polski nr 37/1947 poz. 297 – Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości.
  24. ↑ UM Szczecin. ums.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-13)]..
  25. ↑ Mützell, Alexander August: Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des Preussischen Staats, Bei Karl August Kümmel, Halle, 1821, t. 2, s. 217 (niem.).
  26. ↑ Berghaus, Heinrich: Landbuch des Herzogtums Pommern und des Fürstentums Rügen. cz. II, rozdz. 5, s. 1058 (niem.).
  27. ↑ Meyer’s Großes Konversations-Lexikon, wydanie 6., 1905, t.IX, s. 568 (niem.).
  28. ↑ Die Gemeinde Groß Horst im ehemaligen Kreis Greifenberg in Pommern. gemeinde.gross-horst.kreis-greifenberg.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-30)]. (niem.)..
  29. ↑ Die Gemeinde Klein Horst im ehemaligen Kreis Greifenberg in Pommern. gemeinde.klein-horst.kreis-greifenberg.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-02)]. (niem.)..
  30. ↑ a b c Informacja o liczbie ludności w Gminie Rewal.
  31. ↑ Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Rewal do roku 2020 (Załącznik do Uchwały Nr XXXV/274/13 Rady Gminy Rewal z 22 lutego 2013 r. ws. wprowadzenia zmian w uchwale Nr XXIX/245/04).
  32. ↑ Redakcja, Statystyki gminne na początek roku | www.rewal.pl [online] [dostęp 2023-01-13] (pol.).
  33. ↑ Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 167, ISBN 978-83-7495-133-3.
  34. ↑ Zachodniopomorski rejestr zabytków nieruchomych KOBiDZ, nr rej. 754 z 28.02.1974.
  35. ↑ Wojciech Jankowski, Mały przewodnik po Polsce, Wydawnictwo Sport i Turystyk, Warszawa 1983 ISBN 83-217-2329-2 s. 198
  36. ↑ Zachodniopomorski rejestr zabytków nieruchomych KOBiDZ, nr rej. A-1350 z 23.09.1997.
  37. ↑ Zachodniopomorski rejestr zabytków nieruchomych KOBiDZ, nr rej. A-1286 z 11.05.1995.
  38. ↑ Uchwała Nr XXXVIII/299/13 Rady Gminy Rewal z dnia 24 maja 2013 r. ws. wykazu kąpielisk (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2013 r. poz. 2512).
  39. ↑ https://pomorzezachodnie.travel/Poznawaj-Szlaki_turystyczne-Piesze/a,7574/Szlak_Dookola_Liwiej_Luzy_
  40. ↑ Waymarked Trails – Cycling [online], cycling.waymarkedtrails.org [dostęp 2017-11-19].
  41. ↑ strona posła na Sejm RP Konstantego Tomasza Oświęcimskiego. oswiecimski.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-01)]..
  42. ↑ rewal.pl.
  43. ↑ Wykaz OSP w KSRG w województwie zachodniopomorskim w lutym 2011 r. Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Szczecinie, 2011-03-02. [dostęp 2011-08-14].
  44. ↑ UM Szczecin.
  45. ↑ Zarządzenie Nr 1 Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie z dnia 15 lutego 2010 r. ws. ustalenia granicy przystani morskiej w Niechorzu (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2010 r. Nr 57, poz. 1111).
  46. ↑ (zniesione) Zarządzenie Nr 4/92 Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie z dnia 27 maja 1992 r. ws. ustalenia granicy morskiej przystani rybackiej w Niechorzu (Dz. Urz. Woj. Szczecińskiego z 1992 r. Nr 7, poz. 89).
  47. ↑ (§ 16.) Zarządzenie Nr 2 Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie z dnia 3 czerwca 2002 r. (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2002 r. Nr 38, poz. 798).
  48. ↑ Nowa inwestycja w Niechorzu. radioszczecin.pl. [dostęp 2022-04-02]. (pol.).
  49. ↑ (§ 14.) Zarządzenie nr 3 Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie z dnia 7 października 2004 roku (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2004 r. Nr 81, poz. 1405).
  50. ↑ pzps.pl: Orlen Beach Volley Tour 2013 Finał Mistrzostw Polski Niechorze 23-25.08.2013.
  51. ↑ pzps.pl: Mistrzostwa Polski Mężczyzn Finał 10-12.08.2012 Niechorze.
  52. ↑ pzps.pl: MP FINAŁ Niechorze 19-21.08.2011.
  53. ↑ Przedszkole Publiczne im. Sindbada Żeglarza.
  54. ↑ Zespół Szkolno-Przedszkolny.
  55. ↑ Kasia Przybyła, Międzynarodowy Dzień Latarń Morskich. Odsłonięcie pomnika latarnika w Niechorzu | www.rewal.pl [online] [dostęp 2023-09-27] (pol.).
  56. ↑ Pomnik upamiętniający wyzwolicieli Niechorza Niechorze [online], www.nocowanie.pl [dostęp 2020-01-21] (pol.).
  57. ↑ Niechorze – Pomnik upamiętniający wyzwolicieli Niechorza. Atrakcje turystyczne Niechorze. Ciekawe miejsca Niechorze [online], www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2020-01-21].
  58. ↑ Mapa nr 4 obszaru PLH320017 (Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski) Ministerstwo Środowiska RP.
  59. ↑ Uchwała Nr XIV/116/03 Rady Gminy Rewal z dnia 29 października 2003 r. (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2003 r., Nr 111, poz. 1871, s. 13477).
  60. ↑ serwis www Kurii Metropolitalnej Szczecińsko-Kamieńskiej
  61. ↑ https://parafianiechorze.pl/historia
  62. ↑ www.empik.com
  63. ↑ www.empik.com

Uwagi edytuj

  1. ↑ Przystanek zlokalizowany był w pobliżu kanału Liwia Łuża (niem. Liebelose), stąd jego nazwa
  2. ↑ Obszar pomiędzy Trzęsaczem a Mrzeżynem na północy oraz Czaplinem Wielkim, Cerkwicą i Ninikowem na południu; pozostałe rejony, to Kołobrzeg i Dąbie
  3. ↑ Wg danych radzieckiego rozpoznania były to m.in. 163 DP, 402 DP zapasowa, DP "Bärwalde", DPanc "Holstein", 15 DGren SS, 33 DGren SS "Charlemagne", 5 DStrzel
  4. ↑ W literaturze spotyka się również liczbę 10 tys.
  5. ↑ Działały tu m.in. krążowniki kieszonkowe "Admiral Scheer" i "Lützow", okręt liniowy "Schlesien", ciężkie krążowniki "Admiral Hipper" i "Prinz Eugen", lekkie krążowniki "Emden", "Köln", "Nürnberg" i "Leipzig", ok. 30 niszczycieli i torpedowców, ponad 200 okrętów podwodnych, ok. 70 kutrów torpedowych, trałowce, kononierki artyleryjskie, ścigacze i statki transportowe — łącznie kilkaset okrętów różnego typu i przeznaczenia
  6. ↑ Z 25-tysięcznego okrążonego zgrupowania żołnierzy wyszły tylko szczątkowe oddziały. DPanc. "Holstein" utraciła całą technikę, w 15 DGren. SS ocalało jedynie ok. 1000 żołnierzy, a w DGren. SS "Charlemagne" – 300; reorganizacji i odtworzeniu poddano jedynie DPanc. "Holstein" i 5 DStrzel oraz warunkowo – 163 DP

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Niechorze&oldid=73383994”