Niszczyciele typu Foriel
Niszczyciele typu Foriel – rosyjskie niszczyciele z przełomu XIX i XX wieku. W latach 1899–1902 we francuskich stoczniach Chantiers et Ateliers Augustin Normand i Société Nouvelle des Forges et Chantiers de la Méditerranée w Hawrze zbudowano pięć okrętów tego typu. Jednostki weszły w skład Floty Bałtyckiej Marynarki Wojennej Imperium Rosyjskiego w latach 1901–1902 i po przebazowaniu na Daleki Wschód wzięły udział w wojnie rosyjsko-japońskiej. Podczas niej trzy okręty zostały zatopione, zaś dwa internowane w Chinach. Internowane niszczyciele zostały zwrócone Rosji i w czasie I wojny światowej służyły na Dalekim Wschodzie, a od 1916 roku zostały przeniesione do Arktyki. Podczas wojny domowej zostały przejęte przez Brytyjczyków, a w latach 20. sprzedane w celu złomowania.
 „Grozowoj” między 1899 a 1923 rokiem | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy | |
| Stocznia |
Chantiers et Ateliers Augustin Normand, Hawr |
| Wejście do służby |
1901–1902 |
| Wycofanie |
1904–1921 |
| Zbudowane okręty |
5 |
| Okręty w służbie |
0 |
| Dane taktyczno-techniczne[1][2] | |
| Wyporność |
normalna: 312 ton |
| Długość |
56,6 metra |
| Szerokość |
5,9 metra |
| Zanurzenie |
3,02 metra |
| Napęd |
2 maszyny parowe potrójnego rozprężania |
| Prędkość |
26,5 węzła |
| Zasięg |
1250 Mm przy prędkości 13 węzłów |
| Załoga |
57–59 |
| Uzbrojenie |
1 działo kal. 75 mm |
Projekt i budowa edytuj
Niszczyciele typu Foriel zostały zamówione i zbudowane we Francji[1][2]. Okręty były ulepszoną wersją pierwszego typu francuskich niszczycieli – Durandal, z odmiennym rozmieszczeniem kominów w dwóch parach po dwa[1][2].
Spośród pięciu jednostek tego typu dwa zbudowane zostały w stoczni Chantiers et Ateliers Augustin Normand w Hawrze, zaś trzy powstały w stoczni Société Nouvelle des Forges et Chantiers de la Méditerranée, także w Hawrze[1]. Stępki niszczycieli położono w latach 1899–1900, a zwodowane zostały w latach 1900–1902[2][a].
| Okręt | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Wejście do służby | Los |
|---|---|---|---|---|---|
| „Foriel” („Wnimatielnyj”) | Augustin Normand | 1899 | 8 grudnia 1900 | wrzesień 1901 | zatonął 27 maja 1904 |
| „Osiotr” („Wnuszytielnyj”) | Forges et Chantiers de la Méditerranée | 23 stycznia 1901 | marzec 1901 | zatopiony 25 lutego 1904 | |
| „Stierladʹ” („Wynosliwyj”) | Augustin Normand | 8 marca 1901 | wrzesień 1901 | zatopiony 24 sierpnia 1904 | |
| „Włastnyj” (ex-„Kiefal”) | Forges et Chantiers de la Méditerranée | 1900 | 28 listopada 1901 | czerwiec 1902 | internowany w 1905, sprzedany na złom 1921 |
| „Grozowoj” (ex-„Łosoś”) | 11 marca 1902 | internowany w 1904, złomowany w latach 20. |
Dane taktyczno-techniczne edytuj
Okręty były niewielkimi, czterokominowymi niszczycielami[1][2]. Długość całkowita wynosiła 56,6 metra, szerokość 5,9 metra i maksymalne zanurzenie 3,02 metra[1][2][b]. Wyporność normalna wynosiła 312 ton, zaś pełna 347 ton[1][2][c]. Okręty napędzane były przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 5200 KM, do których parę dostarczały cztery kotły Normand[1][2]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 26,5 węzła[1][2]. Okręty mogły zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 82 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1250 Mm przy prędkości 13 węzłów[2][d].
Uzbrojenie artyleryjskie okrętów stanowiły: umieszczone na nadbudówce dziobowej pojedyncze działo kalibru 75 mm L/48 Canet oraz pięć pojedynczych dział trzyfuntowych Hotchkiss M1885 L/40 kalibru 47 mm[1][2]. Jednostki wyposażone były w dwie pojedyncze obracalne nadwodne wyrzutnie torped kalibru 381 mm, umieszczone na pokładzie za pierwszą i drugą parą kominów[1][2].
Załoga pojedynczego okrętu liczyła 57–59 oficerów, podoficerów i marynarzy[1][3][e].
Służba edytuj
Niszczyciele typu Foriel zostały wcielone do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego w latach 1901–1902[2]. Jednostki weszły w skład Floty Bałtyckiej[4]. W marcu 1902 roku zmieniono nazwy okrętów: „Foriel” na „Wnimatielnyj”, „Osiotr” na „Wnuszytielnyj”, „Stierladʹ” na „Wynosliwyj”, „Kiefal” na „Włastnyj” i „Łosoś” na „Grozowoj”[2]. Między 1902 a 1903 rokiem niszczyciele zostały przerzucone na Daleki Wschód[4][5].
W momencie wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej wszystkie jednostki wchodziły w skład 1. Flotylli Niszczycieli I Eskadry Oceanu Spokojnego, stacjonując w Port Artur[6][7]. Podczas działań wojennych utracone zostały trzy okręty: „Wnuszytielnyj”, zatopiony 12 lutego?/25 lutego 1904 roku nieopodal Port Artur przez japońskie krążowniki[8][9]; „Wnimatielnyj”, który w nocy 14 maja?/27 maja 1904 roku wszedł na skały nieopodal Wyspy Murchisona (na północ od wybrzeży półwyspu Kwantung)[2][10] oraz „Wynosliwyj”, który zatonął 11 sierpnia?/24 sierpnia 1904 roku po wejściu na minę na redzie Port Artur[11][12]. „Grozowoj” i „Włastnyj” zostały natomiast internowane w chińskich portach Szanghaj i Czyfu[13]. Po zakończeniu działań wojennych oba okręty zostały zwrócone Rosji[2].
W 1913 roku dokonano modernizacji uzbrojenia jednostek: zdemontowano wyrzutnie torped kal. 381 mm i wszystkie działka kal. 47 mm, instalując w zamian dwie pojedyncze wyrzutnie torped kalibru 450 mm oraz drugą armatę kalibru 75 mm L/48 Canet i sześć pojedynczych karabinów maszynowych kalibru 7,62 mm; przebudowano też mostek, instalując platformę z reflektorem[2][14]. Podczas I wojny światowej niszczyciele początkowo bazowały we Władywostoku, a w 1916 roku zostały przerzucone do Arktyki[14][15]. W lutym 1917 roku oba udały się do Wielkiej Brytanii na remont, podczas którego zostały przejęte przez Brytyjczyków w listopadzie 1917 roku podczas wojny domowej[2][14]. Objęte przez Białych okręty zostały w maju 1918 roku sprzedane Brytyjczykom w rozliczeniu za węgiel, a od sierpnia służyły w Royal Navy w Archangielsku[2][14]. Jednostki zostały sprzedane w celu złomowania na początku lat 20. XX wieku[16].
Uwagi edytuj
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207 podaje, że stępki okrętów położono w latach 1898–1899.
- ↑ Olender 2012 ↓, s. 248 podaje, że długość wynosiła 55,8 metra, szerokość 6,3 metra i zanurzenie 2 metry.
- ↑ Brassey 1902 ↓, s. 286 i Brassey 1903 ↓, s. 343 podają wyporność 300 ton.
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207 podaje, że okręty zabierały 60–70 ton węgla.
- ↑ Gogin 2022 ↓ podaje, że załoga pojedynczego okrętu liczyła 64 osoby.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Gogin 2022 ↓.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 328.
- ↑ a b Brassey 1902 ↓, s. 286.
- ↑ Brassey 1903 ↓, s. 343.
- ↑ Olender 2011 ↓, s. 15.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 37.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 71.
- ↑ Olender 2011 ↓, s. 35.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 124.
- ↑ Olender 2011 ↓, s. 87.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 218.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 195, 308.
- ↑ a b c d Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 298.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 573.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 297-298.
Bibliografia edytuj
- Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Józef Wiesław Dyskant: Port Artur 1904. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1996. ISBN 83-11-08517X.
- Ivan Gogin: FOREL torpedo boats (1901 - 1902). Navypedia. [dostęp 2022-01-12]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
- Piotr Olender: Rosyjsko-japońska wojna morska 1904-1905. T. 1: Port Artur. Sandomierz: Stratus, 2011. ISBN 978-83-61421-55-9.
- Piotr Olender: Rosyjsko-japońska wojna morska 1904-1905. T. 2: Bitwa pod Cuszimą. Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-56-6.
- The Naval Annual, 1902. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1902. (ang.).
- The Naval Annual, 1903. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1903. (ang.).