Wikipedia

Numizmatyka polska

Numizmatyka polska – numizmatyka zajmująca się monetami oraz banknotami:

W szerszym rozumieniu do numizmatyki polskiej zalicza się również monety obcych państw, na których umieszczana była polska tytulatura ich władców, jak np. francuskie monety bite przez Henryka III (Henryka Walezego) po jego ucieczce z Rzeczypospolitej Obojga Narodów, czy synów Augusta III Sasa.

Historyczne kolekcje numizmatyczne edytuj

Według stanu wiedzy z początku XXI w., na ziemiach polskich najdawniejsze kolekcje monet datowane są na koniec XV w.

  • Biskup chełmiński Stefan von Heideburg (1480–1495) miał gromadzić rzadkie monety na swym zamku w Lubawie.
  • Kolekcję monet polskich i obcych zgromadził Maciej Karpiga z Miechowa, zwany Miechowitą (ok. 1457–1523), historyk, lekarz i geograf, profesor Akademii Krakowskiej. Swój zbiór przekazał w testamencie innemu miłośnikowi numizmatów – Jerzemu Turzonowi.
  • Zbieraniem antycznych monet zajmował się także profesor uczelni krakowskiej Stanisław Grzepski (1526–1570), którego kolekcja przeszła w 1560 r. na własność Biblioteki Jagiellońskiej.
  • W Krakowie zbiory numizmatyczne posiadali ponadto doktor Wacław Kolar (zm. 1540) ze Śląska i doktor Stanisław Różanka (zm. po 1569).

Monety kolekcjonowali również niektórzy polscy królowie, książęta oraz możnowładcy, jak np.:

Więcej wiadomo o polskich zbiorach numizmatycznych z okresu oświecenia.

  • Duży zbiór monet i medali znajdował się w posiadaniu Stanisława Augusta Poniatowskiego. Zbiór ten powstał w wyniku zakupów monet i całych kolekcji (np. w 1767 kilkudziesięciu medali od Jana Steinhausera) dokonywanych w kraju, jak i za granicą za pośrednictwem agentów królewskich. Znając kolekcjonerskie zamiłowania króla wiele osób przynosiło monety i medale w darze. Trafiały się w ten sposób i całe skarby monet. Numizmatami opiekował się bezpośrednio szambelan królewski August Moszyński, który nie tylko kupował monety, ale też stać go było na podarowanie własnej kolekcji, gromadzonej przez 30 lat. W 1792 r. zbiór numizmatyczny Stanisława Augusta Poniatowskiego zawierał 5451 złotych, srebrnych i brązowych monet Cesarstwa Rzymskiego i Bizancjum oraz niedużą liczbę monet greckich. W kolekcji znajdowały się również monety i medale polskie, wśród których najliczniej reprezentowane były produkty mennicy w Warszawie, założonej przez Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1766 r. Zbiór królewski ułożony był w szafie stojącej w jednym z dwóch pokojów mieszczących królewskie zbiory rycin na zamku warszawskim. W dniach insurekcji kościuszkowskiej król przekazał narodowi „dobrowolną ofiarę na naglące potrzeby ojczyzny” w postaci 21 złotych (o masie 112 gramów każdy) i 109 srebrnych medali. Złote medale tzw. świty królewskiej zdążył odkupić Tadeusz Czacki. Niestety pozostała część zbioru została w 1798 r. po śmierci Stanisława Augusta rozsprzedana za sumę kilkudziesięciu tysięcy dukatów i w ten sposób rozpadła się największa kolekcja numizmatyczna przedrozbiorowej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Znane były również:

Straty w obszarze numizmatyki w czasie II wojny światowej edytuj

Z powodu zniszczeń i grabieży bardzo znaczące straty poniosły polskie zbiory numizmatyczne w czasie okupacji hitlerowskiej. Zagarnięto bądź ograbiono kolekcje:

W latach 1939–1945 podobny los spotkał także wiele innych zbiorów muzealnych, między innymi w:

  • Płocku,
  • Łodzi,
  • Kielcach,
  • Sandomierzu,
  • Wrocławiu,
  • Gdańsku,
  • Malborku oraz
  • liczne kolekcje prywatne.

Numizmatyczne kolekcje muzealne przełomu XX/XXI w. edytuj

Po 1945 r. sukcesywnie odbudowano numizmatyczne zbiory:

Niemal od zera powstały nowe, znaczące gabinety numizmatyczne w:

  • Muzeum Śląskim we Wrocławiu,
  • Miejskim Muzeum Prehistorycznym (Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym) w Łodzi.

Według danych z 1965 r. w muzeach polskich zgromadzono około 700 tys. numizmatów, głównie monet.

Na przełomie XX i XXI w. najzasobniejsze w zabytki gabinety numizmatyczne w Polsce posiadały:

W każdym z muzeów zbiory numizmatyczne różnią się nie tylko wielkością – od kilkudziesięciu do kilkuset tysięcy numizmatów – ale i tematyką: np. Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi odznacza się największym w Polsce zestawem 350 znalezisk monetarnych, tzn. skarbów i znalezisk pojedynczych monet antycznych, średniowiecznych i nowożytnych.

W 1981 r. muzea polskie powołały Międzymuzealne Kolegium Numizmatyczne, które wydaje roczne „Sprawozdania Numizmatyczne”. Siedziba sekretariatu i redakcji mieści się w Łodzi, w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym.

Pewien ewenement w działalności muzeów polskich stanowi konsekwentnie realizowany program wystawiennictwa numizmatycznego w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi. W 1980 r. w muzeum tym powołany został do życia rocznik numizmatyczny „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria numizmatyczna i konserwatorska”.

Znaczące kolekcje numizmatyczne, obejmujące między innymi polskie numizmaty, zgromadziły również muzea zagraniczne, jak np., liczące powyżej 500 tys. eksponatów każda, kolekcje:

  • Muzeum Brytyjskiego w Londynie,
  • Ermitażu w Petersburgu,
  • Biblioteki Narodowej w Paryżu,
  • Gabinetu Numizmatycznego Muzeów Państwowych w Berlinie,
  • Muzeum Narodowego w Pradze,
  • Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu,
  • Amerykańskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Nowym Jorku.

Dary kolekcji numizmatycznych (XX w.) edytuj

Do największych darów kolekcji numizmatycznych można zaliczyć przekazanie:

Historyczne organizacje numizmatyczne edytuj

W XIX w. zainteresowanie numizmatyką i kolekcjonerstwem monet obejmowało coraz większe kręgi osób, które w sposób naturalny zaczęły zrzeszać się w towarzystwa. Do najstarszych tego typu organizacji należały:

  • Koło Numizmatyczne założone w 1845 r. w Warszawie przez znanego fotografa i kolekcjonera Karola Beyera (1818–1877). Kilkunastoosobowa grupa numizmatyków warszawskich zbierała się w mieszkaniu Beyera w tzw. „czwartki numizmatyczne”. Zorganizowali oni kilka wystaw starożytności polskich, z okazji których wydane były albumy zabytków. Karol Beyer zebrał także znaczący zbiór (9 tys. monet i medali polskich), którego musiał się pozbyć pod koniec życia po powrocie z zesłania.
  • Towarzystwo Numizmatyczne w Krakowie powstałe w 1889 r., którego żywot był znacznie dłuższy od warszawskiego Koła Numizmatycznego, a działalność i znaczenie naukowe zostały utrwalone dzięki czasopismu „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne”. Z towarzystwem związanych było wielu znanych kolekcjonerów monet i mecenasów muzealnictwa numizmatycznego:
    • namiestnik Galicji hrabia Andrzej Potocki (1861–1908), prezes towarzystwa, który zdołał zgromadzić bogate zbiory dzieł sztuki oraz przeszło 14 tys. monet i medali,
    • Henryk Mańkowski (1872--1924) z Winnogóry w Wielkopolsce, następny prezes towarzystwa, właściciel kolekcji składającej się z 10 tys. monet polskich,
    • hrabia Kazimierz Sobański (zm. 1909) z Guzowa, który swój zbiór około 11 tys. nowożytnych monet polskich zapisał w testamencie przyszłemu Muzeum Narodowemu w Warszawie.

Organizacje numizmatyczne przełomu XX/XXI w. edytuj

Po II wojnie światowej w czterech polskich miastach powstał/odrodził się lokalny ruch numizmatyczny. Działalność rozpoczęły:

  • Warszawskie Towarzystwo Numizmatyczne,
  • Polskie Towarzystwo Numizmatyczne w Krakowie,
  • Sekcja Numizmatyczna lokalnego oddziału Polskiego Towarzystwa Archeologicznego we Wrocławiu,
  • Sekcja Numizmatyczna lokalnego oddziału Polskiego Towarzystwa Prehistorycznego w Łodzi.

W 1953 r. organizacje te połączyły się w jedną o nazwie: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne (PTAiN), przemianowane w 1991 r, na Polskie Towarzystwo Numizmatyczne (PTN). Organizacja ta od drugiej połowy XX w. odgrywa istotną rolę w polskim ruchu numizmatycznym. Siedziba zarządu głównego przy ul. Jezuickiej 6 w Warszawie stała się ważnym ośrodkiem naukowym i organizacyjnym XX i XXI-wiecznej numizmatyki w Polsce. Lokalne oddziały towarzystwa i wyodrębnione w nich sekcje działają w 38 miastach.

Czasopisma numizmatyczne przełomu XX/XXI w. edytuj

Historyczne opracowania numizmatyczne edytuj

  • Według stanu wiedzy z początku XXI w., na ziemiach polskich pierwsza praca z zakresu numizmatyki została wydana w r. 1568. Była to rozprawa profesora krakowskiego Stanisława Grzepskiego o miarach i monetach hebrajskich.
  • Tadeusz Czacki poświęcił monetom rozdział „O monecie polskiej i litewskiej” w swym dziele „O litewskich i polskich prawach” wydanym w latach 1800–1801, uzupełnionym przez autora o atlas 13 miedziorytniczych tablic numizmatycznych.
  • Joachim Lelewel dziełem „Numismatique du moyenage” (1835 r.) stworzył podwaliny naukowej numizmatyki europejskiego średniowiecza.
  • Kazimierz Władysław Stężyński-Bandtkie (1813–1876) opublikował w latach 1839–1840 dwutomowe dzieło „Numismatyka krajowa” zawierające między innymi opis 831 monet polskich, atlas monet – 70 tablic, herby podskarbich koronnych i litewskich umieszczanych na monetach.
  • Ignacy Zagórski (1788–1854) zbieracz monet polskich od XVI do XVIII w. napisał „Monety dawnej Polski” (1845).
  • Kazimierz Stronczyński (1809–1896), piotrkowianin, wysoki urzędnik Banku Polskiego, Heroldii Królestwa, Radca Stanu, senator Królestwa Polskiego, pasjonat polskich monet średniowiecznych wydał „Dawne monety polskie dynastyi Piastów i Jagiellonów” (Piotrków 1883–1885).
  • hrabia Emeryk Hutten-Czapski (1828–1896), jeden z największych kolekcjonerów i numizmatyków polskich w XIX w. opublikował „Cataloque de la Collection des Monaies et Medailles Polonaises” (tomy I–V) wydane w latach 1871–1891 oraz w 1916 r.
  • Karol Plage (1857–1927) opublikował trzyczęściowe opracowanie o monetach polskich obejmujących okres panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz czasy rozbiorów:
  • wielki książę Jerzy Romanow (1863–1919) opublikował w Sankt Petersburgu w 1893 r. pracę: „РУССКИЕ МОНЕТЫ, ЧЕКАНЕННЫЕ ДЛЯ ПРУССИИ, 1759–1762, ГРУЗИИ, 1804–1833, ПОЛЬШИ, 1815–1841, ФИНЛЯНДИИ, 1864–1890” (pol. Rosyjskie monety bite dla Prus, 1759–1762, Gruzji, 1804–1833, Polski, 1815–1841, Finlandii, 1864–1890), w której w rozdziale poświęconym monetom bitym dla Królestwa Kongresowego, poza zestawieniem katalogowym opisywanych numizmatów, zamieścił bardzo bogaty zbiór dokumentów źródłowych w języku francuskim, polskim i rosyjskim związanych z emisjami monetarnymi dla zależnego od Rosji w XIX w. Królestwa Polskiego.
  • Władysław Bartynowski (1832–1918) publikował Zapiski Numizmatyczne wydawane w Krakowie w latach 1884–1889 oraz był pierwszym redaktorem naukowego czasopisma „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych”, ukazującego się w Krakowie od 1889 do 1939 r. (ostatni, 21 tom wyszedł po II wojnie światowej, w 1949 r.).

Bibliografia numizmatyczna przełomu XX/XXI w. edytuj

  • Józef Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2002
  • Marian Gumowski, Bibliografia numizmatyki polskiej, Toruń 1967
  • Andrzej Mikołajczyk, Leksykon numizmatyczny, Warszawa–Łódź 1994, ISBN 83-01-09710-8.
  • Józef Andrzej Szwagrzyk, Pieniądz na ziemiach polskich X–XX w., Wrocław 1990, ISBN 83-04-01123-9.
  • Henryk Cywiński, Dziesięć wieków pieniądza polskiego, Warszawa 1987, ISBN 83-205-3413-5
  • Tadeusz Kałkowski, Tysiąc lat monety polskiej, Kraków 1981
  • Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, Warszawa 2011, ISBN 978-83-7705-068-2.
  • Adam Dylewski, Od denara do złotego. Dzieje pieniądza w Polsce, Warszawa 2012, ISBN 978-83-7705-206-8.
  • Borys Paszkiewicz, Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa 2012, ISBN 978-83-62939-00-8.
  • Karol Beyer, Skorowidz monet polskich od 1506 do 1825 r., Warszawa 1973
  • Ignacy Zagórski, Monety dawnej Polski, Warszawa 1969 (tablice), 1977 (teksty do tablic)
  • Karol Plage, Okres Stanisława Augusta w historii numizmatyki polskiej, Warszawa 1970
  • Karol Plage, Monety bite dla prowincyi polskich przez Austryę i Prusy oraz monety Wolnego Miasta Gdańska Księstwa Warszawskiego i w oblężeniu Zamościa, Warszawa 1970
  • Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa 1972
  • Konrad Berezowski, Cennik monet polskich panowanie Stanisława Augusta, okres porozbiorowy, wojna światowa i czasy ostatnie, Warszawa 1934
  • Janusz Kurpiewski, Katalog monet polskich 1506–1573 (Zygmunt I Stary – Zygmunt August – bezkrólewie 1573), Warszawa 1994, ISBN 83-85057-24-2.
  • Janusz Kurpiewski, Katalog monet polskich 1576–1586 (Stefan Batory), Warszawa 1994, ISBN 83-85057-23-4.
  • Janusz Parchimowicz, Mariusz Brzeziński, Monety Stefana Batorego króla Polski 1576–1586, Szczecin 2014, ISBN 978-83-87355-78-4.
  • Czesław Kamiński, Janusz Kurpiewski, Katalog monet polskich 1587–1632 (Zygmunt III Waza), Warszawa 1990, ISBN 83-03-03103-1.
  • Edmund Kopicki, Monety Zygmunta III Wazy, Szczecin 2007, ISBN 978-83-87355-53-1.
  • Czesław Kamiński, Janusz Kurpiewski, Katalog monet polskich 1632–1648 (Władysław IV), Warszawa 1984
  • Czesław Kamiński, Janusz Kurpiewski, Katalog monet polskich 1649–1696 (Jan Kazimierz – Michał Korybut Wiśniowiecki – Jan III Sobieski), Warszawa 1982
  • Tadeusz Jabłoński, Władysław Terlecki, Katalog monet polskich 1669–1763, Warszawa 1969
  • Czesław Kamiński, Jerzy Żukowski, Katalog monet polskich 1697–1763 (epoka saska), Warszawa 1980
  • Tadeusz Jabłoński, Władysław Terlecki, Katalog monet polskich 1765–1864, Warszawa 1965
  • Czesław Kamiński, Edmund Kopicki, Katalog monet polskich 1764–1864, Warszawa 1977
  • Janusz Parchimowicz, Mariusz Brzeziński, Monety Stanisława Augusta Poniatowskiego, Szczecin 2016, ISBN 978-83-87355-84-5.
  • Czesław Kamiński, Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1987, wydanie VII zmienione i uzupełnione, Warszawa 1988, ISBN 83-03-02641-0.
  • Janusz Parchimowicz, Katalog monet polskich obiegowych i kolekcjonerskich od 1916, wydanie 21, Szczecin 2012, ISBN 978-83-87355-68-5.
  • Andrzej Fischer, Adam Łanowy, Katalog monet polskich 2012, XX, XIX w. i monety koronne Stanisława Augusta Poniatowskiego, wydanie XIV, Bytom 2011, ISBN 978-83-62457-44-1.
  • Janusz Parchimowicz, Monety polskie, Szczecin 2003, ISBN 83-87355-37-2.
  • Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, wydanie 2, Szczecin 2021, ISBN 978-83-87355-97-5.
  • Janusz Parchimowicz, Polskie monety próbne 1949–1990 (Polska Rzeczpospolita Ludowa), Szczecin 2018, ISBN 978-83-87355-88-3.
  • Janusz Parchimowicz, Polskie monety obiegowe, pamiątkowe i kolekcjonerskie 1949–1990 (Polska Rzeczpospolita Ludowa), wydanie 1, Szczecin 2022, ISBN 978-83-87355-01-2.
  • Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich,
    • część pierwsza Królestwo Polskie 1917–1918, Sosnowiec 2008, ISBN 83-912223-3-0,
    • część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918–1945, Sosnowiec 2008, ISBN 83-912223-4-9,
    • część trzecia Rzeczpospolita Polska 1945–1952 Polska Rzeczpospolita Ludowa 1952–1989, Sosnowiec 2010, ISBN 978-83-931862-0-4.
  • Edmund Kopicki, Katalog podstawowych typów monet i banknotów Polski oraz ziem historycznie z Polską związanych, t. I–VI, Warszawa 1974–1980
  • Edmund Kopicki, Ilustrowany skorowidz pieniędzy polskich i z Polską związanych, część 1 i 2, Warszawa 1995
  • Marian Kowalski, Ilustrowany katalog banknotów polskich 1794–1980, wydanie IV rozszerzone i uzupełnione, Warszawa 1981
  • Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, tom I i II, Warszawa 2012, ISBN 978-83-913361-3-7 (tom I), ISBN 978-83-913361-4-4 (tom II)
  • Czesław Miłczak, Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, Warszawa 2021, ISBN 978-83-963057-0-1
  • Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, Warszawa 1996, ISBN 83-903459-5-1.
  • Jerzy Koziczyński, Banknoty polskie, Polish Paper Money, Kolekcja Lucow,
  • Stanisław Suchodolski, Mennictwo polskie w XI i XII wieku, Wrocław 1973
  • Stanisław Suchodolski, Denar w kalecie. Trzy pierwsze stulecia monety polskiej, Wrocław 1981, ISBN 83-04-00887-4.
  • Stanisław Suchodolski, Początki mennictwa w Europie Środkowej, Wschodniej i Północnej, Wrocław 1971
  • Bogumiła Haczewska, Ryszard Kiersnowski, Stanisława Kubiak, Stanisław Suchodolski, Mennictwo średniowieczne, Kraków 1984
  • Andrzej Mikołajczyk, Geneza i rozwój nowożytnej monety polskiej (XVI–poł. XVIII w.), Kraków 1983
  • Andrzej Mikołajczyk, Reforma talarowa w Europie, Warszawa 1978
  • Andrzej Mikołajczyk, Obieg pieniężny w Polsce Środkowej w wiekach od XVI do XVIII, Łódź 1980
  • Ryszard Kiersnowski, Początki pieniądza polskiego, Warszawa 1962
  • Ryszard Kiersnowski, Pradzieje grosza, Warszawa 1975
  • Ryszard Kiersnowski, Pieniądz kruszcowy w Polsce wczesnośredniowiecznej, Warszawa 1960
  • Ryszard Kiersnowski, Wstęp do numizmatyki polskiej wieków średnich, Warszawa 1964
  • Ryszard Kiersnowski, Moneta w kulturze wieków średnich, Warszawa 1988, ISBN 83-06-01123-6.
  • Ryszard Kiersnowski, Wielka reforma monetarna XIII–XIV w., cz. I, Warszawa 1999
  • Borys Paszkiewicz, Brakteaty – pieniądz średniowiecznych Prus, Wrocław 2009, ISBN 978-83-229-3022-9.
  • Borys Paszkiewicz, Mennictwo Władysława Łokietka, Wiadomości Numizmatyczne, Warszawa 1986
  • Elżbieta Korczyńska, Borys Paszkiewicz, Mennictwo XIX i XX wieku, Kraków 1989
  • Stanisława Kubiak, Monety pierwszych Jagiellonów 1386–1444, Wrocław 1970
  • Herman Dannenberg, Monety pomorskie w średniowieczu, Warszawa 1967
  • Ferdynand Friedensburg, Monety śląskie średniowiecza, Warszawa 1968
  • Eugeniusz Mrowiński, Monety Rygi, Warszawa 1986
  • Eugeniusz Mrowiński, Monety Księstwa Kurlandii i Semigalii, Warszawa 1989, ISBN 83-85057-02-1.
  • Dariusz F. Jasek, Studukatówka bydgoska 1621 Zygmunta III Wazy, 2018, ISBN 978-83-940534-5-1.
  • Jarosław Dutkowski, Talary Jana Kazimierza, Gdańsk 2012, ISBN 978-83-927453-8-9.
  • Stanisław Walewski, Trojaki koronne Zygmunta III od r. 1588 do 1624, Warszawa 1970
  • Tadeusz Iger, Katalog trojaków polskich, Warszawa 2008, ISBN 978-83-923332-4-1.
  • Dariusz Ejzenhart, Herby i znaki mennicze na trojakach polskich, Wrocław 2008
  • Cezary Wolski, Miedziane szelągi Jana Kazimierza Wazy z lat 1659–1667, Lublin, ISBN 978-83-945784-1-1.
  • Tomasz Poniewierka, Katalog monet Prus Południowych i Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 2015, ISBN 978-83-941916-0-3.
  • Adam Kuriański, Dwunominałowe monety z lat 1832–1850 bite dla Królestwa Kongresowego, Warszawa 2018, ISBN 978-83-918397-1-3.
  • Jacek Sarosiek, Monety getta łódzkiego 1940–1944, Białystok 2016, ISBN 978-83-935318-1-3.
  • Henryk Janocha, Franciszek Jan Lachowicz, Średniowieczna mennica w starym Drawsku, 1973
  • Rudolf Mękicki, Mennica lwowska w latach 1656–1657, Lwów 1932
  • Marian Gumowski, Dzieje mennicy krakowskiej, Poznań 1927
  • Marian Gumowski, Dzieje mennicy toruńskiej, Toruń 1961
  • Marian Gumowski, Mennica Gdańska, Gdańsk 1990
  • Marian Gumowski, Mennica bydgoska, Bydgoszcz 2005
  • Tadeusz Kałkowski, Cztery żywoty mennicy malborskiej, Malbork 1969
  • Władysław Terlecki, Mennica warszawska 1765–1965, Wrocław 1970
  • Teofila Opozda, Mennica łobżenicka, Wrocław 1975
  • Janusz Reyman, Mennica olkuska 1579–1601, Wrocław 1975
  • Dariusz Marzęta, Mennica koronna w Lublinie 1595–1601, Lublin 2017, ISBN 978-83-944506-1-8.
  • Ryszard Piotr Kozłowski, Mennictwo wschowskie, Warszawa 2018, ISBN 978-83-945110-6-7.
  • Witold Garbaczewski, Piękno monety polskiej. Opowieść o władcach, artystach i symbolach, Warszawa 2016, ISBN 978-83-62939-01-5.
  • Czesław Kamiński, Monety złote 1851–1987, Warszawa 1990, ISBN 83-85005-22-6
  • Stefan Lamparski, Pieniądz zastępczy powiatu noteckiego, Trzcianka 1982
  • Stefan Lamparski, Pieniądz zastępczy miasta Trzcianki 1914–1923, Pila 1984
  • Bogumił Sikorski, Pieniądz zastępczy w Pile 1914–1923, Piła 1984
  • Mirosław Bartoszewicki, Katalog–cennik polskich monet wojskowych 1925–1939, Warszawa 2006
  • Jarosław Doliński, Metale monet, ich właściwości i patyny, Warszawa 1971
  • Jarosław Doliński, ABC numizmatyka, Warszawa 1971
  • Anatol Gupieniec, Czyszczenie i konserwacja monet i banknotów, Warszawa 1979
  • Bartosz Błądek, Jacek W. Kamiński, Vademecum czyszczenia i konserwacji monet, Warszawa 2009, ISBN 978-83-929853-0-3.
  • Janusz Kurpiewski, Fałszerstwa monet i banknotów, Warszawa 1990, ISBN 83-85057-05-6.

Materiały konferencyjne

  • IX Ogólnopolska Sesja Numizmatyczna w Nowej Soli. Fałszerstwa i naśladownictwa – swego rodzaju mała monografia tematu.
  • III Międzynarodowa Konferencja Numizmatyczna w Supraślu – Wspólnota dziejów. Mennice od Morza Czarnego do Morza Bałtyckiego – aktualny stan badań na mennictwem środkowoeuropejskim

Publikacje źródłowe

  • Sadowski, Rozprawy o pieniądzu w Polsce I połowy XVII wieku
  • Zagórski I. Monety dawnej Polski (teksty)

Zobacz też edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Numizmatyka_polska&oldid=71808689”