Obszar Lwowski Armii Krajowej

Obszar Lwowski Armii Krajowej (Obszar Południowo-Wschodni AK) – struktura organizacyjna ZWZ a potem Armii Krajowej. Kryptonimy "Orzech", "Wazon", "Lutnia".

Sztandar ŚZŻ AK Obszaru Lwów

Sztandar ŚZŻ AK Obszaru Lwów

Sztandar ŚZŻ AK Obszaru Lwów

Sztandar ŚZŻ AK Obszaru Lwów

Siedziba dowództwa mieściła się we Lwowie.

Obsada personalna sztabu obszaru

Obsada "Orzecha" – kwiecień 1942

• Komendant Obszaru - gen. bryg. Kazimierz Sawicki "Prut"
• Szef sztabu - ppłk dypl. Mieczysław Dobrzański "Leon"
• Oddział I Organizacyjny - mjr Jerzy Neugebauer "Piotr" (do lutego 1942); potem rtm. dypl. Kornel Stasiewicz "Kostek"
• Oddział II
  • Wywiad Wojskowy Ofensywny - kpt. dypl. Henryk Pohoski "Walery"
  • Kontrwywiad - Wywiad Defensywny - por. Zbigniew Makusch "Kazimierz"
• Oddział III Operacyjny - "Ryszard" mjr dypl. Tadeusz W. Wojciechowski
• Oddział IV Kwatermistrzowski - ppłk Tadeusz Zygmunt Słoniewski "Sewer "
• Oddział V Łączność
  • łączność konspiracyjna - Maria Chęcińska "Maria"; potem Stanisława Jakubowska "Marta"
  • łączność operacyjna - kpt. Marian Schmidt "Andrzej"
• Oddział VI BiP - "Sławek" Lech Sadowski do kwietnia 1942 - Władysław Grzędzielski "Błażej"
• Budżet i kasa Obszaru - Maria Chęcińska "Maria"
• Związek Odwetu (od września 1942 Kedyw) - "Adaś" mjr Jan Władyka

Obsada "Wazonu" – wrzesień 1943:

• Komendant Obszaru - płk Władysław Filipkowski "Stach"
• Szef sztabu - mjr dypl. Tadeusz W. Wojciechowski "Korab"
• Oddział I - mjr Kornel Stasiewicz "Prosper"
• Oddział WSK - Wanda Jamiołkowska "Irena"
• Oddział II - mjr dypl. piech. Henryk Pohoski "Adolf"
  • kontrwywiad - por. Czesław Dzierżek "Wilhelm"
  • Referat Legalizacji - Bernard Nuszkowski "Lang"
  • Sieć wtórna - pchor. Jerzy Polaczek "Dwera"
• Oddział III - kpt. dypl. Bolesław Tomaszewski "Bolesław"
  • Referat Przerzutów Powietrznych - ppor. Maksymilian Kaucki "Antoni"
• Oddział IV - mjr Feliks Janson "Kamil"
  • WSOP - por. rez. NN "Bogusław"
• Oddział V Łączność
  • Vk - "Kalina" Janina Grabska-Treter
  • Vo - "Sławiński" mjr Franciszek Domurat (aresztowany 4 kwietnia 1944) - "Bogdan" kpt. Leopold Piątkiewicz
• Oddział VI BiP - Władysław Grzędzielski "Eden"
• Oddział VII Finansowy - Zdzisław Strzembosz "Józef"
  • ASCO - Stefania Augustin "Wiera"
• Oddział VIII Kedyw - mjr Jan Władyka "Adaś"
• Oddział IX Wojskowy - mjr Jerzy Neugebauer "Ostoja"

Obsada "Lutni" – wiosna 1944

• Komendant obszaru kryptonim "Granit" - płk Władysław Filipkowski "Janka"
• Szef sztabu kryptonim "Bazalt" - ppłk Feliks Janson "Sylwia"
• Oddział I kryptonim "Wapień" - kpt. dypl. Bolesław Tomaszewski "Warta"
  • Komórka Legalizacji kryptonim "Dolomit" - ppor. Stanisław Kuliński "Skrzypek"
  • WSK kryptonim "Kreda" - Wanda Jamiołkowska "Grażyna"
• Oddział II kryptonim "Gryps" - mjr dypl. Henryk Pohoski "Stawisz"
  • wywiad - por. Antoni Chmielowski "Wroński"
  • kontrwywiad - ppor. Jerzy Polaczek "Dwera"
• Oddział III kryptonim "Gnejs" - kpt. dypl. Bolesław Tomaszewski "Bolesław"
• Oddział IV kryptonim "Trachit" - kpt. Józef Zieliński „Orzeł”
• Oddział V kryptonim "Łupek"
  • Vo - kpt. Leopold Piątkiewicz "Bogdan"
  • Vk - Emilia Maleczyńska "Luiza"
• Oddział VI kryptonim "Garbo" - Mirosław Żuławski "Andrzej"
• Oddział VII kryptonim "Porfir" - ppor. Zdzisław Strzembosz "Stanisław"
• Oddział VIII kryptonim "Margiel" - ppłk Jan Władyka "Łopot

Struktura organizacyjna

• Okręg Lwów Armii Krajowej
• Okręg Stanisławów Armii Krajowej
• Okręg Tarnopol Armii Krajowej
• Okręg Wołyń Armii Krajowej

Likwidacja obszaru

Po akcji „Burza” we Lwowie, 30 lipca 1944 odbył się przed Teatrem Wielkim wiec, w którym wzięli udział m.in. I sekretarz KC KP Nikita Chruszczow, dowódca 1 Frontu Ukraińskiego marszałek Iwan Koniew, oficerowie Wojska Polskiego. Po pierwszych przemówieniach ludzie zaczęli śpiewać hymn Polski a potem padły okrzyki: Niech żyje polski Lwów! Lwów do Polski! Polski Lwów! Następnego dnia gen. Iwanow wezwał na 21:00 na odprawę oficerów sztabu Okręgu, komendantów dzielnic i ich zastępców, oraz dowódców zgrupowań i kompanii. Zgłosiło się ich około 20 z szefem sztabu mjr. dypl. Stasiewiczem na czele. Wszyscy zostali internowani.

1 sierpnia nieujawniony szef sztabu Komendy Obszaru (a jednocześnie komendant NIE na ten Obszar), ppłk Janson "Carmen" wydał ostatni rozkaz lwowskiego dowództwa AK, w którym nakazywał likwidację oddziałów sztabu Komendy Obszaru nr 3 AK.

2 sierpnia delegacja oficerów Obszaru z Władysławem Filipkowskim na czele, udała się na rozmowy z gen. Michałem Żymierskim do Żytomierza, gdzie została w całości aresztowana w nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 przez NKWD.

Sztandar

Sztandar Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego poświęcony został 10 września 1988 w czasie XVIII Ogólnopolskiej Pielgrzymki Kombatantów i Harcerzy na Jasną Górę. Poświęcenia sztandaru dokonał kapelan Armii Krajowej - Polski Walczącej, ks. Biskup Zawistowski w obecności: Matki Chrzestnej sztandaru – Joanny Darmaszewskiej ps. "Hanka", Ojca Chrzestnego sztandaru – Bronisława Dzikowskiego ps. "Kiełbik", senatora do spraw ludności polskiej za granicą – prof. Bogdana Skubiszewskiego oraz przedstawicieli Wojska Polskiego.

Sztandar ufundowany przez żołnierza 26 pułku piechoty AK 5 Lwowskiej Dywizji porucznika Mieczysława Rychlickiego ps. "Pantera". Z kustoszem klasztoru o.o. Paulinów – ojcem Janem Golonką ustalono, że po odejściu większości żołnierzy Obszaru Lwowskiego AK na "wieczną wartę', sztandar ten będzie przekazany na Jasną Górę i umieszczony w Kaplicy Papieża Jana Pawła II.

Opis sztandaru

Na prawej stronie płatu sztandaru, pośrodku krzyża kawaleryjskiego znajdują się dwie gałązki wawrzynu ułożone w kształcie wieńca. Pośrodku wieńca mieści się orzeł państwowy. Pomiędzy ramionami krzyża kawaleryjskiego w rogach płatu są umieszczone mniejsze wieńce z wawrzynu, a w nich symbolika Polski Walczącej: POWW (Polska Organizacja Walk Wolnościowych), ZWZ (Związek Walki Zbrojnej), AK (Armia Krajowa), kotwica (znak Polski Walczącej). Na ramionach krzyża widnieją napisy: ARMIA KRAJOWA, 1939 – 1945, OBSZAR POŁUDNIOWO – WSCHODNI RP LWÓW. Na lewej stronie płatu, pośrodku krzyża kawaleryjskiego znajduje się wieniec, taki sam jak na prawej stronie płatu, a w wieńcu trzywierszowy napis: BÓG HONOR OJCZYZNA. Pomiędzy ramionami krzyża kawaleryjskiego w rogach płatu są umieszczone tarcze, a w nich znajdują się wizerunki patrona Lwowa - św. Jana z Dukli i Matki Boskiej Łaskawej oraz herb Lwowa i krzyż Armii Krajowej. Na ramionach krzyża kawaleryjskiego widnieją napisy: W OBRONIE ZIEMI PRAOJCÓW, KONSPIRACJA, WALKI PARTYZANCKIE, POWSTANIE LWOWSKIE 22-27 LIPCA 1944. Na podstawie orła widnieje napis: LUTNIA AK (kryptonim Obszaru używany dla lotów samolotów zrzutowych) i wyszczególnione są nazwy dywizji: 5, 11, 12 DP. Na drugiej strony podstawy napisy: AFRYKA, TARCZA AK (kryptonimy lotów samolotów zrzutowych) i wyszczególnione nazwy dywizji: 5, 11, 12 DP

Upamiętnienie

1 sierpnia 1980 w katedrze we Wrocławiu odsłonięto tablicę upamiętniającą żołnierzy Obszaru Lwowskiego i Okręgu Wileńskiego AK.

Bibliografia

• Struktura Organizacyjna Armii Krajowej, Marek Ney-Krwawicz w: Mówią wieki nr 9/1986.
• Stanisław Pempel: ZWZ - AK we Lwowie : 1939-1945. Warszawa: "Bis" : Trust, 1990. ISBN 83-85102-01-9.brak strony w książce
• Rafał Wnuk: Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956 = The atlas of the independence underground in Poland 1944-1956. Warszawa: Lublin : Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2007. ISBN 978-83-60464-45-8.brak strony w książce
• Światowy Związek Żołnierzy AK, Materiały sympozjum nt: Operacja zbrojna AK kryptonim Burza na ziemiach południowo-wschodnich II RP w 1944. Biblioteczka ”Na Kresach Południowo-Wschodnich 1939-1945 nr 7. Kraków 1994
• Tadeusz Krząstek, Jerzy Tomczyk: W 55 rocznicę powstania Armii Krajowej". Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997. ISBN 83-86268-63-8.brak strony w książce
• Leszek Zachuta: 51 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych im. Giuseppe Garibaldiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 83-85621-10-5.