Wikipedia

Ochojec (Katowice)

Ochojec (niem. Ochojetz) – część Katowic[1], położona w środkowym rejonie miasta, na terenie dzielnicy Piotrowice-Ochojec, nad Ślepiotką.

Ochojec
Część Katowic
Ilustracja
Kompleks Górnośląskiego Centrum Medycznego im. prof. Leszka Gieca Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Katowice

Dzielnica

Piotrowice-Ochojec

Data założenia

koniec XVIII wieku

W granicach Katowic

1 kwietnia 1951

SIMC

0937735

Strefa numeracyjna

32

Tablice rejestracyjne

SK

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ochojec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Ochojec”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ochojec”
50°12′52,5600″N 18°59′42,3600″E/50,214600 18,995100
Multimedia w Wikimedia Commons

Jest to wielofunkcyjna miejscowość, a poza funkcją mieszkaniową ważne znaczenie ma jej funkcja medyczna, gdyż siedzibę ma tutaj Górnośląskie Centrum Medyczne im. prof. Leszka Gieca Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Główną osią komunikacyjną Ochojca jest ulica gen. Z. Waltera-Jankego. Historycznie zaś początki Ochojca jako wsi powstałej na gruntach zlikwidowanego folwarku sięgają XVIII wieku. Znaczny rozwój miejscowości nastąpił po II połowy XIX wieku. W dniu 1 kwietnia 1951 roku Ochojec został włączony w granicę Katowic, a od 1 stycznia 1992 roku tworzy wspólną dzielnicę z sąsiednimi Piotrowicami.

Geografia edytuj

 
Ślepiotka na wysokości Ochojca

Ochojec położony jest w środkowym rejonie Katowic[2] i stanowi północna część dzielnicy Piotrowice-Ochojec[3]. W podziale na krainy fizycznogeograficzne część ta położona jest na Wyżynie Śląskiej[4], w mezoregionie Wyżyna Katowicka (341.13)[5]. Geologicznie tereny Ochojca są położone w niecce górnośląskiej[6]. Obszar dzielnicy znajduje się na pograniczu Płaskowyżu Murcek[7] zbudowanego z nieco bardziej odpornych utworów karbońskich[8] i Rowu Kłodnicy, będącego obniżeniem tektonicznym wypełnionymi osadami mioceńskimi i czwartorzędowymi[9]. Większą część terenu powierzchniowo budują piaski i żwiry glacjalne z głazami na glinie zwałowej[10]

Ochojec położony jest w dorzeczu Odry[11], w zlewni Kłodnicy. Rzeka ta przez Ochojec płynie w kierunku północno-zachodnim[12], a przez miejscowość przepływa także jeden jej dopływów – Ślepiotka i na środkowym biegu przekracza zurbanizowaną część Ochojca[13]. Klimat Ochojca nie wyróżnia się zbytnio od klimatu dla całych Katowic. Występuje tu klimat umiarkowany przejściowy. Średnia roczna temperatura w wieloleciu 1961–2005 dla stacji w pobliskim Muchowcu wynosi 8,1 °C, a średnia roczna suma opadów dla wielolecia 1951–2005 wynosiła 713,8 mm[14].

W rejonie Ochojca znajduje się rezerwat przyrody „Ochojec”. Powołano go dla ochrony ostoi roślin górskich o reliktowym charakterze na Górnym Śląsku, w szczególności dla ochrony liczydła górskiego. Rezerwat obejmuje fragment rozległego kompleksu lasów i położony jest w dolinie Ślepiotki. Spośród drzew najczęstszym występującym w rezerwacie gatunkiem jest olsza czarna[15]. Sama Ślepiotka na wielu odcinkach zachowała walory naturalne, a skarpy i brzegi są miejscem bytowania wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt[13]. Ponadto w strukturze przyrodniczej Ochojca znaczącą rolę odgrywa zieleń urządzona w formie nasadzeń przyulicznych, zieleni podwórek, placów i skwerów[16]. Wzdłuż części Ślepiotki w rejonie ulic gen. Z. Waltera-Jankego i B. Prusa został ustanowiony skwer ks. Waldemara Dekiela[17].

Historia edytuj

 
Piotrowice i Ochojec na mapie wydanej na początku XIX wieku

Początki Ochojca jako wsi w księstwie pszczyńskim sięgają końca XVIII wieku. Powstał on na gruntach zlikwidowanego w tym samym okresie folwarku, na których książę pszczyński osiedlił trzech siodłaków[18][3], a jeden z nich nazywał się Gierlotka i od jego nazwiska okolicę przez długi czas nazywano Gierlotkowizną[19]. Wcześniej, po od połowy XV wieku grunty późniejszej wsi należały do kolejnych wolnych sołtysów Piotrowic. W 1640 roku doszło do ugody pomiędzy sołtysem Janem Wieczorkiem a baronem Zygfrydem Promnitzem o zamianę gruntów. Na terenach należących poprzednio do sołtysa powstał folwark zwany Ochojcem[18].

Przez Ochojec prowadziła droga z Mysłowic do Mikołowa zwana Furmańcem[20]. Została ona przedstawiona na mapie Johanna Wolfganda Wielanda zamieszczonej w atlasie wydanym w 1752 roku[21]. Na początku XIX wieku przez Ochojec poprowadzono nową drogę łączącą Murcki przez Zadole i Ligotę do Katowic[18]. W dniu 1 grudnia 1852 roku oddano do użytku linię kolejową łączącą Murcki z Katowicami przez Ochojec, co dla miejscowości stworzyło duże możliwości rozwoju[18]. W 1880 roku w Ochojcu mieszkało około 100 osób, większość z nich na ziemiach obszaru dworskiego Piotrowice, z których w 1900 roku większość zatrudniona była jako służba leśna[18]. Własną szkołę po wielu staraniach Ochojec zyskał w 1910 roku, a naukę w nowej placówce rozpoczęło 158 dzieci[22].

 
Widokówka wydana około 1899 roku prezentująca kilka miejsc z Ochojca: młyn wodny, wapiennik Towarzystwa Akcyjnego Altsmanna i restaurację (obecny budynek przy ulicy gen. Z. Waltera-Jankego 59)

Ochojec przed I wojną światową był częścią obszaru dworskiego Piotrowice i nigdy nie był samodzielny administracyjnie[23]. W latach 1919–1921 mieszkańcy miejscowości aktywnie działali w trakcie trzech śląskich powstaniach. W czasie I powstania śląskiego Ochojec został zdobyty przez miejscowy oddział Polskiej Organizacji Wojskowej pod dowództwem Jana Żychonia, po czym oddział ten zdobył stację kolejową w Ligocie i brał udział w walkach w Bogucicach i Dąbrówce Małej. W 1921 roku 89% mieszkańców gminy Piotrowice (w tym mieszkańcy Ochojca) zagłosowało w trakcie plebiscytu za przyłączeniem Górnego Śląska do Polski[22]. W 1922 roku tereny Ochojca znalazły się w granicach Polski[24].

W latach międzywojennych znacząco wzrosła liczba mieszkańców osady – 1938 roku mieszkały tutaj 5 102 osoby[22]. Rozwijały się liczne organizacje polityczne i kulturalne, w tym gniazdo „Sokoła” czy chór „Słowik”[22]. Na początku II wojny światowej, po zajęciu Ochojca przez Niemcy jedną z pierwszych ofiar był Emil Wilczek, który 3 września 1939 roku został rozstrzelany – tablica jemu poświęcona została w późniejszym czasie odsłonięta przy ulicy St. Worcella 3[25]. W czasach niemieckiej okupacji na terenie Fabryki Kotłów Parowych znajdował się obóz pracy, w którym przebywali Francuzi[25].

Do 1951 roku Ochojec był częścią gminy Piotrowice, która to została włączona 1 kwietnia w granice Katowic[3]. Do lat 50. XX wieku miejscowość ta zachowała wiejski charakter, chociaż jego mieszkańcy byli w większości zatrudnieni w okolicznych zakładach przemysłowych[3]. W czasach Polski Ludowej powstało w Ochojcu wiele własnościowych domów jednorodzinnych, a także budynki stawiała Spółdzielnia Mieszkaniowa „Południe”[25]. Pod koniec 1977 roku w Ochojcu otwarto przy ulicy Ziołowej Centralny Szpital Górniczy[25], a w 1982 roku ustanowiono rezerwat przyrody „Ochojec”[26].

W dniu 1 stycznia 1992 roku podzielono Katowice na 22 pomocnicze jednostki samorządowe, a Ochojec włączono w granicę jednostki samorządowej nr 19 „Ochojec – Piotrowice”[27].

Gospodarka edytuj

 
Budynek biurowy przy ulicy gen. Z Waltera-Jankego w Ochojcu

Ochojec ma charakter wielofunkcyjny. Poza funkcją mieszkaniową działają tutaj przedsiębiorstwa i instytucje związane m.in. z usługami, handlem i przemysłem[28]. Firmy z branży przemysłowo-budowalnej koncentrują się w rejonie ulic Kolejowej i Fabrycznej. Siedzibę ma tam m.in. przedsiębiorstwo budujące sygnalizację świetlną Synchrogop czy przedsiębiorstwo z branży metalowej Gwarnt[29]. W Ochojcu siedzibę mają także instytucje o zasięgu ponadlokalnym, w tym Zarząd Dróg Wojewódzkich w Katowicach (ul. Lechicka 24[30])[29]. Lokalny ośrodek usługowy Ochojca ciągnie się wzdłuż ulicy gen. Z Waltera-Jankego od ulicy Odrodzenia do ulicy B. Prusa, oraz w rejonie ulicy B. Prusa[31].

Ochojec do lat 50. XX wieku zachował wiejski charakter, chociaż jego mieszkańcy byli w większości zatrudnieni w okolicznych zakładach przemysłowych[3]. Oddanie do użytku w 1852 roku linii kolejowej biegnącej przez Ochojec stworzyło duże możliwości rozwoju osady[18]. W 1855 roku Towarzystwo Akcyjne Altsmanna postawiło na pograniczu Ligoty, Brynowa i Ochojca trzy duże wapienniki systemu Rumfolda, które działały do 1907 roku[22]. Ostatnim właścicielem wapienników był Luis Kuntze[32]

W 1905 roku w Ochojcu działalność rozpoczęły tartak oraz cegielnia[22]. W 1924 roku Paweł Ruda założył Śląską Wytwórnię Części do Kotłów Parowych, w której w 1929 roku uruchomiono odlewnię żelaza[33]. Została ona znacjonalizowana w 1950 roku, otrzymując nazwę Zakłady Budowy Urządzeń Kotłowych[34]. W dniu 30 stycznia 2004 roku zakład został wykreślony z rejestru przedsiębiorców[35].

Transport edytuj

 
Ulica gen. Z. Waltera-Jankego na wysokości skrzyżowania z ulicą B. Prusa w centrum Ochojca

Najważniejszą drogą w Ochojcu jest ulica gen. Zygmunta Waltera-Jankego[36] o łącznej długości wynoszącej ponad 4 km[36]. Od północy krzyżuje się z ulicą Kolejową i z tego miejsca biegnie na południe przez Ochojec, a na wysokości Ślepiotki zmienia kierunek na południowo-zachodni, skąd kieruje się do Piotrowic[2]. Jest to droga powiatowa klasy drogi zbiorczej (Z)[37]. Na tej ulicy oparty jest cały układ drogowy Ochojca, co prowadzi m.in. do przeciążenia tej drogi w godzinach szczytu[29]. Do innych ważniejszych dróg w Ochojcu należą m.in:

W dniu 1 grudnia 1852 roku oddano do użytku bocznicę kolejową prowadzącą z Katowic przez Ligotę i Ochojec do Murcek[32]. Na niej w 1932 roku został oddany do użytku kolejowy przystanek osobowy – późniejszy przystanek Katowice Ochojec. Został on zamknięty w 1995 roku wraz z likwidacją nierentownych połączeń pasażerskich[38].

Publiczny transport zbiorowy w rejonie Ochojca realizowany jest wyłącznie w formie połączeń autobusowych organizowanych przez Zarząd Transportu Metropolitalnego (ZTM)[39]. Autobusy według stanu z połowy 2023 roku kursują głównymi ulicami dzielnicy, łącząc poszczególne jej części z innymi dzielnicami Katowic i miastami Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. W tym czasie z przystanku Ochojec Sadowa odjeżdżało 9 linii autobusowych (w tym jedna nocna)[40]. Regularny ruch autobusów na trasie Katowice – Ochojec – Piotrowice – Kostuchna został zainaugurowany 16 grudnia 1938 roku przez Śląskie Linie Autobusowe[41].

Architektura i urbanistyka edytuj

 
Jedne z przedwojennych budynków w Ochojcu (ul. B. Prusa 48)

Ochojec składa się z budynków o różnej intensywności zabudowy i powstałych w różnych okresach historycznych. Budynki jednorodzinne, w tym wille, zlokalizowane są w pasach ulic: gen. Z. Waltera-Jankego, B. Prusa, Odrodzenia i Marmurowej[29]. Część ta stanowi wraz z Piotrowicami zwarty kompleks charakteryzujący się zbliżonym poziomem i sposobem zainwestowania, co jest wynikiem wspólnego rodowodu historycznego[28].

Historycznie, w I połowie XIX wieku w rejonie mostu na Ślepiotce znajdował młyn istniejący już w 1736 roku. Za rzeką, w kierunku północno-wschodnim położony był Ochojec z domami jednorodzinnymi otoczony przez gęste lasy[36]. Na mapie z 1914 roku zaznaczona była już zabudowa Ochojca w rejonie skrzyżowania ulicy gen. Z. Waltera-Jankego z ulicą B. Prusa[42]. Tam też się koncentruje najwięcej istniejących budynków powstałych do 1922 roku[43]. W latach międzywojennych znacznie wzrosła liczba budynków w Ochojcu – z 125 domów w 1928 roku do 560 w 1938 roku[22]. W czasach Polski Ludowej nastąpił proces asymilacji zabudowy Piotrowic i Ochojca[44], a po 1989 roku w dalszym ciągu trwał proces dogęszczania zabudowy osady[44].

Jednym z ważniejszych budynków w Ochojcu jest rzymskokatolicki kościół św. Jacka. Został on w latach 1972–1975 rozbudowany według projektu Kazimierza Sołtykowskiego i Mieczysława Króla. Wzbogacono go o witraże autorstwa Lidii Kwiatkowskiej i rzeźby autorstwa Jerzego Kwiatkowskiego[45].

Kultura edytuj

W sąsiednich Piotrowicach przy ulicy gen. Z. Waltera-Jankego 136 funkcjonuje placówka miejskiego domu kultury – Filia „Piotrowice” Miejskiego Domu Kultury „Południe” w Katowicach[46]. W domu tym organizowane są wszelkiego rodzaju działalności dla dzieci, młodzieży i dorosłych, w tym: taneczne, plastyczne, akrobatyki, nauki gier na instrumentach czy wszelkiego rodzaju warsztaty[47].

Historycznie zaś w Ochojcu 19 stycznia 1919 roku z inicjatywy Augustyna Ostarka i Antoniego Matysioka powołano 63-osobowy chór „Słowik”[48], który działał do 1968 roku[49]. Czynne było w Ochojcu także kino[22].

Oświata edytuj

 
Gmach V LO im. Wł. Broniewskiego

Przed powstaniem pierwszej placówki oświatowej na terenie Ochojca dzieci z tych rejonów uczęszczały do Piotrowic[22], a pierwsza szkoła w Ochojcu została oddana do użytku 10 sierpnia 1910 roku. Była to początkowo szkoła czteroklasowa, a kierownikiem placówki została nauczycielka Widera[50]. W latach 1948–1950 budynek szkoły został rozbudowany[25]. W 1954 roku Szkołę Podstawową w Ochojcu przekształcono w rozwojową Szkołę Ogólnokształcącą Stopnia Podstawowego i Licealnego nr 8. Uczęszczała do niej młodzież Ochojca, Piotrowic, Brynowa, a także z innych części Katowic. Szkole tej 21 marca 1962 roku nadano imię Władysława Broniewskiego[51].

Dnia 1 września 1962 roku zainaugurowano działalność Szkoły Podstawowej nr 56 przy ulicy Spółdzielczości 21[52]. Była to jedna z tzw. „Tysiąclatek”[25].

Według stanu z połowy 2023 roku na terenie Ochojca swoją siedzibę miał spośród szkół podstawowych i ponadpodstawowych jedynie Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 w Katowicach (ul. Spółdzielczości 21)[53], na który składa sią następujące placówki: Szkoła Podstawowa nr 56 im. Henryka Sławika w Katowicach (ul. Spółdzielczości 21)[54] oraz V Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Broniewskiego w Katowicach (ul. gen. Z. Waltera-Jankego 65)[55].

Ochrona zdrowia edytuj

O Ochojcu przy ulicy Ziołowej 45/47 siedzibę ma Górnośląskie Centrum Medyczne im. prof. Leszka Gieca Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Szpital ten jest publicznym zakładem opieki zdrowotnej, a organem tworzącym szpital jest Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach[56]. Ochojecki szpital umożliwia pełny zakres leczenia serca i zapewnia ok. 30% wszystkich usług kardiologicznych świadczonych w kraju[57].

Szpital w Katowicach-Ochojcu został oficjalnie otwarty w 1977 roku. Rok później obok niego z inicjatywy prof. Leszka Gieca rozpoczęto budowę Śląskiego Ośrodka Kardiologii, oficjalnie oddanego do użytku w lutym 1986 roku[58]. W 1988 roku pod nadzorem prof. Zbigniewa Religi rozpoczęła pracę Klinika Kardiochirurgii, a w następnych latach II Klinika Kardiochirurgii. Na ich czele stanęli Andrzej Bochenek i Stanisław Woś[57]. W 2000 roku obie placówki zaczęły funkcjonować jako całość pod nazwą Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 7, składający się z dwóch części: Specjalistycznego Szpitala Wieloprofilowego i Górnośląskiego Ośrodka Kardiologii[58].

W Ochojcu przy ulicy Fabrycznej 13d znajduje się także Centrum Medyczne Angelius Provita[59]. Ośrodek mieści 26 poradni specjalistycznych, w tym Poradnię Leczenia Niepłodności, Poradnię Patologii Ciąży czy Poradnię Dermatologiczną ESTEklinika[60].

Religia edytuj

 
Kościół św. Jacka w Ochojcu

W Ochojcu przy ulicy Leśnej 14 siedzibę ma rzymskokatolicka parafia św. Jacka w Ochojcu[61]. Przynależy ona do dekanatu Katowice-Panewniki w archidiecezji katowickiej[62].

Pierwotnie rzymskokatoliccy mieszkańcy Ochojca przynależeli do parafii św. Wojciecha w Mikołowie. Od stycznia 1914 roku duszpasterstwo nad wiernymi z Ochojca przejęli ojcowie franciszkanie z Panewnik. W dniu 1 maja 1931 roku w Piotrowicach ustanowiono kurację, a 1 listopada 1936 roku parafię Najświętszego Serca Pana Jezusa. Z niej wydzielono osobną parafię dla Ochojca – św. Jacka[63]. Tymczasowy kościół św. Jacka został poświęcony 2 sierpnia 1936 roku przez ks. infułata Wilhelma Kasperlika. Nowy kościół został poświęcony 23 czerwca 1940 roku przez księdza kanonika Karola Wilka z Mikołowa[64]. Parafia została erygowana 15 marca 1958 roku[65]. Wiosną 1972 roku rozpoczęto prace nad rozbudową kościoła, a jego poświęcenia dokoła biskup katowicki Herbert Bednorz 15 czerwca 1975 roku[65].

W Ochojcu miał swój filiał także katowicki zbór metodystów[66].

Sport i rekreacja edytuj

Funkcje rekreacyjne Ochojca zapewniają przede wszystkim położone od strony wschodniej Lasy Murckowskie, w tym szczególnie cenny przyrodniczo rezerwat przyrody „Ochojec”[29]. Przez Ochojec przebiegają trzy szlaki rowerowe: nr 1 Śródmieście Katowic – rezerwat przyrody „Ochojec” – Tychy, nr 3 Giszowiec – Ochojec – Stare Panewniki i nr 101 Ochojec – Giszowiec – Lędziny[67]. Biegną tu też piesze szlaki: czarny Szlak Ochojski, prowadzący z Ochojca do Lędzin przez rezerwat „Ochojec”[68] oraz zielony Szlak Dwudziestopięciolecia PTTK, będący szlakiem okrężnym ze Stadionu Śląskiego przez m.in. Czleladź, Dąbrowę Górniczą i Mysłowice[69].

W Ochojcu przy ulicy B. Prusa siedzibę ma Klub Sportowy Bumeikan, w którym trenowane jest Yoshinkan Aikido. Sekcja w Ochojcu działa od 2011 roku[70].

Historycznie zaś pierwszą organizacją sportową w Ochojcu był klub „Iskar” Ochojec, w którym prowadzono sekcję piłki nożnej. Bazę i większość kadry przekazał on Oddziałowi Młodzieży Powstańczej w Ochojcu[71]. W 1949 roku przy Zakładach Budowy Urządzeń Kotłowych w Ochojcu działał klub sportowy „Stal”[72]. W 2007 roku na terenie Ochojca nie działał żaden klub bądź towarzystwo sportowe[73].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2023-05-16]. (pol.).
  2. ↑ a b c d Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-05-18]. (pol.).
  3. ↑ a b c d e Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 674.
  4. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 30.
  5. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 8.
  6. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 44.
  7. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 43.
  8. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 50.
  9. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 51.
  10. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 10.
  11. ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 9.
  12. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 15.
  13. ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 94.
  14. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 51–54.
  15. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 92.
  16. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 81.
  17. ↑ Urząd Miasta Katowice, Skwer Księdza Waldemara Dekiela [online], katowice.eu [dostęp 2023-05-18] (pol.).
  18. ↑ a b c d e f Szaraniec 1996 ↓, s. 167.
  19. ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 60.
  20. ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 52.
  21. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 172.
  22. ↑ a b c d e f g h i Szaraniec 1996 ↓, s. 168.
  23. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 138.
  24. ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 100.
  25. ↑ a b c d e f Szaraniec 1996 ↓, s. 169.
  26. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 93.
  27. ↑ Rada Miejska w Katowicach, UCHWAŁA Nr XXVI/148/91 RADY MIEJSKIEJ W KATOWICACH z dnia 16 września 1991 r. w sprawie: utworzenia na terenie miasta Katowice 22 pomocniczych jednostek samorządowych i podziału miasta na 22 obszary ich działania, Katowice, 16 września 1991 (pol.).
  28. ↑ a b Raport... 2014 ↓, s. 43.
  29. ↑ a b c d e Raport... 2014 ↓, s. 107.
  30. ↑ Zarząd Dróg Wojewódzkich, Kontakt [online], zdw.katowice.pl [dostęp 2023-05-18] (pol.).
  31. ↑ Studium... 2012 ↓, s. 63.
  32. ↑ a b Gierlotka 2005 ↓, s. 66.
  33. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 315.
  34. ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 104.
  35. ↑ ZAKŁADY BUDOWY URZĄDZEŃ KOTŁOWYCH W LIKWIDACJI. www.krs-online.com.pl. [dostęp 2023-05-19]. (pol.).
  36. ↑ a b c Bulsa 2018 ↓, s. 102.
  37. ↑ a b c Rada Miasta Katowice, Uchwała nr XL/925/13 Rady Miasta Katowice z dnia 11 września 2013 r. w sprawie zaliczenia dróg na terenie miasta Katowice do kategorii dróg powiatowych oraz gminnych [online] [dostęp 2023-05-19] (pol.).
  38. ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 118.
  39. ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Poznaj ZTM. www.metropoliaztm.pl, 2021-04-07. [dostęp 2023-05-19]. (pol.).
  40. ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Lista przystanków: Katowice. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2023-05-19]. (pol.).
  41. ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 130.
  42. ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 103.
  43. ↑ Katowickie budynki. katowickiebudynki.eu. [dostęp 2023-05-19]. (pol.).
  44. ↑ a b Chmielewska 2016 ↓, s. 127.
  45. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 80.
  46. ↑ Studium... 2012 ↓, s. 67.
  47. ↑ MDK „Południe” w Katowicach, Kontakt-Piotrowice [online], www.mdkpoludnie.com [dostęp 2023-05-19] (pol.).
  48. ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 82.
  49. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 187.
  50. ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 77.
  51. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 583.
  52. ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 157.
  53. ↑ Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2. www.zso2.katowice.pl. [dostęp 2023-05-19]. (pol.).
  54. ↑ Szkoła Podstawowa nr 56, Kontakt [online], www.sp56.katowice.pl [dostęp 2023-05-19].
  55. ↑ VLO, dane kontaktowe [online], www.vlokatowice.eu [dostęp 2022-12-12] (pol.).
  56. ↑ Górnośląskie Centrum Medyczne, O GCM [online], www.gcm.pl, 23 lipca 2013 [dostęp 2023-05-19].
  57. ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 128.
  58. ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 695.
  59. ↑ Centrum Medyczne Angelius Provita i Angelius Szpital Katowice [online], angelius.pl [dostęp 2023-08-28] (pol.).
  60. ↑ Medycyna estetyczna Katowice. ESTEklinika Grupa Angelius [online], esteklinika.pl [dostęp 2023-08-28] (pol.).
  61. ↑ Archidiecezja Katowicka, Świętego Jacka – Katowice Ochojec [online], archidiecezjakatowicka.pl [dostęp 2023-05-19] (pol.).
  62. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 145.
  63. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 611.
  64. ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 126.
  65. ↑ a b Gierlotka 2005 ↓, s. 135.
  66. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 643.
  67. ↑ Steuer 2023 ↓, C.
  68. ↑ Steuer 2023 ↓, O.
  69. ↑ Steuer 2023 ↓, S.
  70. ↑ Steuer 2023 ↓, B.
  71. ↑ Steuer 2023 ↓, I.
  72. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 763.
  73. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 757.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ochojec_(Katowice)&oldid=73183028”