Wikipedia

Ognica promieniopłetwa

gatunek ryb z rodziny skorpenowatych

Ognica promieniopłetwa[3], skrzydlica promieniopłetwa[4] (Pterois radiata) – gatunek morskiej ryby skorpenokształtnej z rodziny skorpenowatych (Scorpaenidae)[5].

Ognica promieniopłetwa
Pterois radiata[1]
Cuvier, 1829
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

promieniopłetwe

Nadrząd

kolcopłetwe

Rząd

skorpenokształtne

Podrząd

Scorpaenoidei

Rodzina

skorpenowate

Rodzaj

Pterois

Gatunek

Pterois radiata

Synonimy
  • Pteropterus radiata (Cuvier, 1829)
  • Pteropterus radiatus (Cuvier, 1829)
  • Scorpaena barffi (Curtiss, 1944)
  • Pterois vittata (Sauvage, 1878)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia edytuj

 
Ilustracja opublikowana w trzecim tomie „Andrew Garrett’s Fische der Südsee” z 1873; A – ognica promieniopłetwa, B – Scorpaenodes guamensis, C – Centropyge bispinosa

Gatunek po raz pierwszy opisał naukowo francuski zoolog Georges Cuvier w 1829 w pracy zatytułowanej „Histoire naturelle des poissons”. Miejsce typowe – Tahiti w archipelagu Wysp Towarzystwa (Polinezja Francuska). Neotyp znajduje się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Chicago. Obecnie (stan 2019) ryba ta klasyfikowana jest w rodzaju Pterois w rodzinie ryb skorpenowatych[5]. Nazwa rodzajowa pochodzi z języka greckiego – pteron (πτερον) oznacza skrzydło lub płetwę[6].

Występowanie edytuj

Jest to gatunek morski. Występuje w zwrotnikowych wodach Indo-Pacyfiku, od Sodwana Bay (Południowa Afryka) i Morza Czerwonego na zachodzie po Wyspy Towarzystwa na wschodzie oraz od japońskiego archipelagu Riukiu na północy po Nową Kaledonię na południu (32°N–30°S). Obserwacje z Maskarenów są niepewne i z dużym prawdopodobieństwem odnoszą się do ognicy rogatej (Pterois antennata). W podziale na regiony rybołówstwa FAO (ang. FAO Major Fishing Areas) gatunek notowany w regionach zachodniego (nr regionu 51) i wschodniego (57) Oceanu Indyjskiego, a także północno-zachodniego (61), środkowo-zachodniego (71) i środkowo-wschodniego (77) Pacyfiku[6].

Bytuje w płytkich wodach, w okolicach raf koralowych, głównie skalistych, na głębokości do 30 m[6][2], zwykle jednak 3–20 p.p.m[2]. Jest powszechny w całym regionie wód indo-pacyficznych[2].

Morfologia edytuj

 
Ognica promieniopłetwa w pobliżu skalistej rafy w Morzu Czerwonym

Osiąga maksymalnie 24 cm długości całkowitej (TL), przeważnie 20 TL. Ma dużą głowę, wielkości około trzeciej części ciała[6]; otwór gębowy głęboki[7]. Wymiary przykładowego osobnika (13,2 cm TL) w odniesieniu do długości całkowitej: długość standardowa – 78,5%, długość ogonowa – 52,5%, długość przedgrzbietowa – 21,7%, długość przedpiersiowa – 27,9%, głębokość ciała – 31,0%, długość głowy – 30,1%; średnica oka – 18,2% długości głowy. Występuje jedna płetwa grzbietowa z 12–13 kolcami i 10–12 promieniami miękkimi[6], wyraźnie przedzielona wcięciem na przednią część ciernistą i tylną miękką z jednym kolcem[7]. Zaobserwowano różnice w liczbie promieni płetwy grzbietowej pomiędzy różnymi populacjami w Oceanie Spokojnym[8]. Występuje jedna płetwa odbytowa z 3 kolcami i 5–6 promieniami miękkimi. Płetwy piersiowe są duże, z 16–17 charakterystycznymi, nitkowymi, palczastymi, jasnymi promieniami miękkimi[6][7]. W płetwie brzusznej występuje jeden cierń[7].

Ubarwienie od czerwonawego do brązowawego, z 5–6 szerokimi, ciemnymi pasami oddzielonymi jasnymi liniami[6].

Zachowanie edytuj

Żywi się przede wszystkim małymi krabami i krewetkami, m.in. Stenopus hispidus. U podstawy promieni ciernistych płetwy grzbietowej zlokalizowane są gruczoły jadowe. Ukłucia są bardzo bolesne, odczuwalne natychmiastowo, ból jest pulsujący[6][9][10]. W bardzo krótkim czasie (kilka minut) może objąć całą kończynę. Jad zachowuje swoje toksyczne właściwości do kilku dni po śmierci ryby[10]. Ognica promieniopłetwa nie należy jednak do gatunków agresywnych[11].

Ochrona edytuj

Od 2016 Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) na podstawie oceny z marca 2015 uznaje ognicę promieniopłetwą za gatunek najmniejszej troski (ang. least concern – LC). Nie istnieją żadne szczególne środki ochronne. Zasięg jej występowania może pokrywać się z niektórymi morskimi obszarami chronionymi. Trend populacji jest nieznany[2].

Znaczenie gospodarcze edytuj

Gatunek handlowy, popularny wśród akwarystów. Nie odnotowano z tego powodu żadnych negatywnych skutków dla liczebności globalnej populacji[2]. W zbiorach muzealnych na całym świecie – w tych, których rekordy zbierane są w projekcie FishNet – według stanu na czerwiec 2019 zgromadzonych było 336 okazów tej ryby[12].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Pterois radiata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2019-06-03] (ang.).
  2. ↑ a b c d e f H. Motomura, K. Matsuura, Pterois radiata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T69799861A69801032.en [dostęp 2019-06-03] (ang.).
  3. ↑ Stanislav Frank: Wielki atlas ryb. Przekład: Henryk Szelęgiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974.
  4. ↑ Eugeniusz Grabda, Tomasz Heese: Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby – Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1991.
  5. ↑ a b R. Fricke, W. N. Eschmeyer, R. van der Laan (eds): Catalog of Fishes: genera, species, references electronic version). California Academy of Sciences. [dostęp 2019-06-03]. (ang.).
  6. ↑ a b c d e f g h Pterois radiata. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 2019-06-03]
  7. ↑ a b c d Stanisław Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Morskie, 1982, s. 89.
  8. ↑ Mizuki Matsunuma, Hiroyuki Motomura. Redescriptions of Pterois radiata and Pterois cincta (Scorpaenidae: Pteroinae) with notes on geographic morphological variations in P. radiata. „Ichthyological Research”. 63 (1), s. 145–172, 2016. Springer Japan. DOI: 10.1007/s10228-015-0483-6. ISSN 1616-3915. (ang.). 
  9. ↑ Zbigniew Chrzanowski (red.): Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976, s. 221.
  10. ↑ a b Donald G. Barceloux: Medical Toxicology of Natural Substances: Foods, Fungi, Medicinal Herbs, Plants, and Venomous Animals. John Wiley & Sons Inc., 2008, s. 1115–1121. ISBN 978-0-471-72761-3. [dostęp 2019-06-17].
  11. ↑ Joseph W. Burnett, Peter J. Fenner, Jacqueline F. Rifkin: Venomous and Poisonous Marine Animals: A Medical and Biological Handbook. Sydney: University of New South Wales Press, 1996, s. 409. ISBN 0-86840-279-6. [dostęp 2019-06-17].
  12. ↑ Search FishNet. FishNet 2. [dostęp 2019-06-05]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ognica_promieniopłetwa&oldid=68360791”