Wikipedia

Ohele na cmentarzu żydowskim w Warszawie na Woli

Ohele na cmentarzu żydowskim w Warszawie na Woli – na wolskim cmentarzu żydowskim w Warszawie znajduje się obecnie około 40 oheli[1]. Jest to największe ich skupisko w Polsce. Przed wybuchem II wojny światowej takich budowli znajdowało się na tym cmentarzu czterdzieści jeden. Były wznoszone nad grobami wybitnych rabinów i cadyków.

Pewne wątpliwości budzi data powstania pierwszego ohelu na tym cmentarzu. Wynikają one z różnego sposobu interpretowania statusu grobowca Bera Sonnenberga. Jeżeli uznać go za ohel to będzie on pierwszym tego typu budynkiem na wolskim cmentarzu, gdyż został wzniesiony około 1831. W razie odmiennego stanowiska, to jest przyjęcia, że jest to mauzoleum, ohel zmarłego w 1839 Szlomo Zalmana Lipszyca należy uznać za najstarszy[2].

W czasie II wojny światowej niektóre z oheli uległy zniszczeniu, a zniszczenie przez Niemców dokumentacji cmentarza nie pozwoliło na ich zlokalizowanie po wojnie. W okresie powojennym, wobec zagłady nieomal całej żydowskiej społeczności miasta, zaniedbane ohele popadały w ruinę. Dopiero w ostatnich latach niektóre ohele były remontowane i odbudowywane.

Poniższa tabela jest zestawieniem oheli, ich ruin i miejsc w których z dużą dozą prawdopodobieństwa stały ohele przed II wojną światową.

Lp. Numer kwatery Pochowani w ohelu Data wybudowania / odbudowania ohelu Zdjęcie Galeria
1. 1 Szlomo Zalman Lipszyc (zm. 1839)
Binum Zeew Lipszyc (zm. 1875)
Jakir Lipszyc (zm. 1878) 		ok. 1839
2. 1 Jeszaja Muszkat pomiędzy 1871 a 1874[3]
3. 1 Arie Lejb Cinc ?
4. 1 Aharon Kacenelenbogen ?
5. 4 ? ?
6. 4 ? ?
7. 12 Meir Szlomo Jehuda Rabinowicz, Jehoszua Łęczner i Jicchak Jaakow Rabinowicz pomiędzy 1871 a 1874[3]
8. 13 Mordechaj Menachem Mendel Kalisz, Menachem Mendel Kalisz z Maczewic, Abraham Mojżesz Kalisz z Połańca, Jakub Juda Tannenbaum z Warszawy i Nadarzyna, Chaim Tannenbaum z Warszawy pomiędzy 1871 a 1874[3]
9. 13 Immanuel Waltfried pomiędzy 1871 a 1874[3]/po 1899 i po 1904[4]
10. 13 Izrael Izaak z Radoszyc 1858[5]
11. 31 Baruch Szapiro z Czyżewa 1879[6]
12. 32 Jakub Arie Guterman, Lewi Izaak z Seroczyna, Aron Menachem Mendel Guterman z Radzymina, Nechemiasz Alter z Warszawy pomiędzy 1871 a 1874[3]
13. 32 Jaakow Jicchak Szapira z Mogielnicy 1883[3]
14. 32 ? ?
15. 44 ? ?
16. 47 Cwi Hirsz Morgenstern pomiędzy 1897-1937[7]
17. 47 Abraham Józef z Kocka 1939?
18. 47 Mosze Mordechaj Morgenstern 1929?
19. 47 Mordechaj Josef Twerski 1929?
20. 47 Israel Taub i Jaakow Dawid Taub 1920?
21. 47 Mordechaj Józef Eleazar Leiner 1932[8]
22. 47 Menachem Kalisz, Josef Kalisz I, Jakub Dawid z Żyrardowa 1932[8]
23. 47 Aharon Cwi Landau z Białej Rawskiej 1910?
24. 47 Szmuel Weinberg 1916?
25. 47 Nechemiasz z Baranowicz 1927?
26. 47 Mojżesz Mordechaj z Pelcowizny 1914?
27. 47 Beniamin Menachem i Jicchak Meir / 1997?
28. 47 ? Mosze Aharon Taub ?
29. 47 Jaakow Taub z Jabłonny 1920?
30. 47 Cadyk ze Skierniewic ?
31. 47 ?[9] ?
32. 49 Jaakow Landau z Jeżowa
Menachem Mendel Chaim Landau z Zawiercia 		1893?
33. 49 Chaim Sołowiejczyk i Naftali Cwi Jehuda Berlin ?; odnowiony w latach 2011-2012
34. 49 ? ?
35. 49 ? ?
36. 57 Salomon Henoch Rabinowicz ?
37. 57 Alter Israel Szimon z Mińska Mazowieckiego 1933[8]; odnowienie dachu w latach 2011-2012
38. 57 Josef Aharon Rabinowicz ?
39. 57 Abraham Mosze Zilberberg ?
40. 73 Jicchak Zelig Morgenstern 1939?
41. 73 Elimelech Menachem Mendel Landau, symboliczny grób Jaakow Jicchak Dan Landau 1936?
42. 73 Chaim Biniamin Taub ze Zwolenia ?
43. ?[10] I. Flancgart z Płocka pomiędzy 1871 a 1874[3]
44. ?[10] cadyk zwany reb Berke pomiędzy 1897 a 1914[11]/po 1900[12]
45. ?[10] Naftali Goldberg z Siedlec pomiędzy 1897 a 1914[11]
46. ?[10] Goldszlak pomiędzy 1897 a 1937[7]
47. ?[10] Lejb Weingarten pomiędzy 1897 a 1937[7]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Adrianna Rozwadowska: Żyd antysemita, Legia i jelenie. Dyrektor cmentarza: "Moja praca to ciągłe napięcie". wyborcza.biz, 1 listopada 2021. [dostęp 2021-11-13].
  2. ↑ O wątpliwościach tego rodzaju informuje już Schiper Cmentarze ss. 118-119. Zwolennikami tezy, iż grobowiec Sonnenberga to jedynie trochę bardziej ozdobny nagrobek, były kręgi ortodoksyjne, chcące przez fakt pierwszeństwa ohelu Lipszyca podkreślić jego pobożność i świątobliwość.
  3. ↑ a b c d e f g Tak Schiper s. 186
  4. ↑ W latach tych ohel spłonął i, pewnie niezwłocznie, został odnowiony. Tak Schiper s. 220
  5. ↑ Data ta odnosi się jedynie do wniosku, który rodzina i zwolennicy zmarłego wnieśli do warszawskiego Dozoru Bożniczego o zgodę na wybudowanie ohelu. Wobec faktu, iż miał to być drugi, po ohelu Szlomo Zalmana Lipszyca, ohel na wolskim kirkucie Dozór Bożniczy w swym gronie przeprowadził specjalne głosowanie nad zezwoleniem na wzniesienie ohelu. Przy licznych głosach wstrzymujących się ostatecznie odmówiono zgody i ohel nie powstał. Na grobie zmarłego wystawiono jedynie ozdobną macewę. Tak Schiper Cmentarze s. 119
  6. ↑ Tak Schiper s. 186, choć podaje, że ten był rabinem w Szczucinie
  7. ↑ a b c Tak Schiper s. 220
  8. ↑ a b c Tak Schiper s. 235
  9. ↑ Wodziński na mapce na s. 226 odnotowuje ruinę ohelu leżącą w południowej części kwatery 47, pomiędzy ohelami Mordechaja Józefa Eleazara Leinera i Aharona Cwi Landaua. Nie podaje przy tym kto mógłby być w tym ohelu pochowany. Autorowi tego zestawienia na Wikipedii nie udało się odnaleźć tych ruin w terenie, stąd brak zdjęcia.
  10. ↑ a b c d e Ohel ten wymienia Schiper lecz nie podaje miejsca położenia. Być może jest to któryś z niezidentyfikowanych oheli. Współczesne źródła, to jest Wodziński i baza pochowanych na cmentarzu na Okopowej nie odnotowują takiego pochówku ani ohelu, co świadczyłoby o zupełnym zniszczeniu nagrobka, choć niekoniecznie ohelu.
  11. ↑ a b Tak Schiper s. 207
  12. ↑ W tym roku ohel spłonął i, pewnie niezwłocznie, został odnowiony. Tak Schiper s. 220

Bibliografia edytuj

  • Marcin Wodziński, Groby cadyków w Polsce. O chasydzkiej literaturze nagrobnej i jej kontekstach, Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1998, ISBN 83-7091-041-6, OCLC 835718414.
  • Rozdział VIII, XIII, XV, XVI. W: Ignacy Schiper: Cmentarze żydowskie w Warszawie. Warszawa: Wydawnictwo Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie Maor, 1938.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ohele_na_cmentarzu_żydowskim_w_Warszawie_na_Woli&oldid=65287870”