Oman wąskolistny

gatunek rośliny

Oman wąskolistny[4] (Pentanema ensifolium L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Tradycyjnie włączany do rodzaju oman Inula, jednak w 2018 zawężono ujęcie tego rodzaju i gatunek trafił do rodzaju Pentanema[5][3].

Oman wąskolistny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

Pentanema / oman

Gatunek

oman wąskolistny

Nazwa systematyczna
Pentanema ensifolium (L.) D.Gut.Larr., Santos-Vicente, Anderb., E.Rico & M.M.Mart.Ort.
Taxon 67: 159 (2018)[3]
Synonimy
  • Aster ensifolius (L.) Scop.
  • Helenium ensifolium (L.) Kuntze
  • Inula angustifolia Wender.
  • Inula bubonium Eichw.
  • Inula ensifolia L.
  • Inula lancifolia Wender.
  • Inula linifolia Wender.
  • Inula serpentinica Rech.f. & Goulimy
  • Inula valiensis Tausch ex Beck[3]

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Występuje na rozproszonych obszarach we wschodniej i środkowo-wschodniej Europie po Morze Czarne oraz w Azji Mniejszej, odizolowane jego stanowiska znajdują się jeszcze na Gotlandii[6][3]. W Polsce jest dość rzadki i występuje tylko w południowo-wschodniej części po Wyżynę Małopolską i Lubelszczyznę; są one głównym jego centrum występowania w Polsce. W polskich Karpatach podawano jego występowanie na kilku tylko stanowiskach w Pieninach (u podnóża Sokolicy i Hukowej Skały, na Długim Groniku, na Szafranówce, w Szczawnicy nad Dunajcem), na południowych stokach Wysokiej Góry (Beskid Sądecki), na przełomie Dunajca w Kłodnem, w starym kamieniołomie w Zarzeczu i na Jasieniowej na Pogórzu Śląskim. Liczna populacja omanu wąskolistnego rośnie w słowackich Pieninach, przy ujściu Leśnickiego Potoku do Dunajca[6].

Morfologia edytuj

 
Koszyczek
 
Okrywa koszyczka
Łodyga
Wzniesiona lub podnosząca się, krucha o wysokości 7–60 cm. Jest naga, co najwyżej pod kwiatostanem czasami filcowata. Pod ziemią roślina posiada czołgające się kłącze[7].
Liście
Ulistnienie skrętoległe, gęste. Liście równowąskolancetowate lub równowąskie, siedzące, obejmujące łodygę zwężoną nasadą. Mają 3–7 równoległych nerwów. Są sztywne, mają szerokość 2–7 mm i ostry wierzchołek. Brzegi blaszki liściowej mają orzęsione, poza tym są nagie[7].
Kwiaty
Zebrane w koszyczek o szerokości 2,5–5,5 cm. Listki okrywy skórzaste, lancetowate lub równowąskie, stopniowo coraz większe ku wnętrzu. Kwiaty żółte, brzeżne kwiaty języczkowe mają języczki około dwukrotnie większe od okrywy koszyczka[7].
Owoc
Nagie niełupki z puchem kielichowym[7].

Biologia i ekologia edytuj

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do lipca, jest owadopylny i wiatrosiewny. Rośnie na suchych murawach, na skałach i w świetlistych zaroślach[6]. Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Cirsio-Brachypodion pinnati i Ass. Inuletum ensifoliae[8]. Liczba chromosomów 2n = 16. Tworzy mieszańce z omanem szorstkim i o. wierzbolistnym[9].

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. a b c d Pentanema ensifolium (L.) D.Gut.Larr., Santos-Vicente, Anderb., E.Rico & M.M.Mart.Ort., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-12-13].
  4. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 102, ISBN 978-83-62975-45-7.
  5. David Gutiérrez-Larruscain, María Santos-Vicente, Arne A. Anderberg, Enrique Rico, María Montserrat Martínez-Ortega. Phylogeny of the Inula group (Asteraceae: Inuleae): Evidence from nuclear and plastid genomes and a recircumscription of Pentanema. „Taxon”. 67, 1, s. 149-164, 2018. DOI: 10.12705/671.9. 
  6. a b c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  7. a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  8. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  9. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.