Wełnoopos nagoogonowy

(Przekierowano z Opos wełnisty)

Wełnoopos nagoogonowy[15], opos wełnisty[16] (Caluromys philander) – gatunek ssaka z podrodziny wełnooposów (Caluromyinae) w obrębie rodziny dydelfowatych (Didelphidae) występujący w lasach deszczowych Ameryki Południowej. Być może populacja z północnej Wenezueli (w tym wyspy Margarita i Trynidad) stanowi odrębny gatunek[14].

Wełnoopos nagoogonowy
Caluromys philander
(Linnaeus, 1758)[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

torbacze

Rząd

dydelfokształtne

Rodzina

dydelfowate

Podrodzina

wełnooposy

Rodzaj

wełnoopos

Gatunek

wełnoopos nagoogonowy

Podgatunki
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[14]

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Didelphis philander[1]. Miejsce typowe to Surinam[17][18][19]; Linneusz w oryginalnym opisie jako miejsce typowe podał Amerykę (łac. Habitat in America)[1], ograniczone do Surinamu przez Oldfielda Thomasa w 1911 roku[20]. Holotyp to zachowane w płynie zwłoki i wyekstrahowana czaszka dorosłej samicy o sygnaturze BMNH 67.4.12.414, przechowywany w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[21].

C. philander umieszczany jest w podrodzaju Caluromys[17][18][22][23]. Dane morfometryczne potwierdzają uznanie taksonów dichurus i trinitatis za odrębne podgatunki, jeśli nie gatunki[24][25]. Jednak wstępne dane mitochondrialne oparte o analizę cytochromu b nie potwierdzają wyraźnego oddzielenia między philander a trinitatis z pewnymi rozbieżnościami między tymi populacjami a okazami, które można przypisać dichurus[26]. Dane te pokazują również, że okazy z Boliwii (por. affinis) bardzo różnią się od innych populacji i mogą reprezentować odrębny gatunek, ponieważ rozbieżność jest podobna do tej między C. lanatus i C. derbianus[18][26]. Zachodzi potrzeba przeprowadzenia dalsze badania z wykorzystaniem technik morfometrycznych i molekularnych w całym zasięgu występowania[18]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunki[18]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe Holotyp
C. p. affinis Didelphys affinis J.A. Wagner, 1842 Rio Juraré, Moto Grosso, Brazylia[27]. Skóra samicy (Muzeum w Wiedniu, zebrana 14 marca 1829 roku)[27].
C. p. dichurus Didelphys dichura J.A. Wagner, 1842 „Ypanema”, São Paulo, Brazylia[27]. Skóra samca (Muzeum w Wiedniu, zebrana 14 sierpnia 1819 roku)[27].
C. p. trinitatis Didelphys (Philander) trinitatis O. Thomas, 1894 „Ogród botaniczny, Trynidad”, Trynidad i Tobago[27]. Dorosła samica zakonserwowana w alkoholu (Muzeum Historii Naturalnej w Londynie)[27].

Etymologia edytuj

  • Caluromys: gr. καλος kalos „piękny”; ουρα oura „ogon”; μυς mus, μυός muos „mysz”[28].
  • philander: gr. φιλανδρος philandros „miłujący ludzi”, od φιλεω phileō „kochać”; ανηρ anēr, ανδρος andros „człowiek, mężczyzna”[29].
  • affinis: łac. adfinis lub affinis „powiązany, spokrewniony”, od ad „w kierunku”; finis „koniec, granica”[30].
  • dichura: gr. διχρως dikhrōs „dwukolorowy”, od δι- di- „podwójnie”, od δις dis „dwukrotny”, od δυο duo „dwa”; χρως khrōs, χρωτος khrōtos „karnacja, kolor”; ουρα oura „ogon”[31].
  • trinitatis: łac. Trinitas „święta trójca”, od trini „trzy razem”, od tres „trzy” (w aluzji do miejsca występowania (Trynidad))[32].

Zasięg występowania edytuj

Wełnoopos nagoogonowy występuje w zależności od podgatunku[23][18]:

  • C. philander philanderGujana, południowa Wenezuela (na południe od Orinoko) i północna Brazylia (na wschód od Rio Negro).
  • C. philander affinis – środkowa i zachodnia Brazylia (Mato Grosso) i przyległa Boliwia.
  • C. philander dichurus – wschodnia i południowo-wschodnia Brazylia.
  • C. philander trinitatis – Wenezuela (na północ od Orinoko), Margarita i Trynidad.

Wygląd edytuj

Długość ciała wynosi 16–27,9 cm, ogona 25–40,5 cm; masa ciała 140–390 g[23][33]. Ten średniej wielkości opos posiada grube i miękkie futro, na grzbiecie rudobrązowe, po bokach szare, na brzuchu żółtopomarańczowe lub szare. Na szarej głowie występują trzy ciemnobrązowe pasy. Chwytny ogon jest pokryty sierścią do ok. 1/3 długości.

Tryb życia edytuj

Żyją na drzewach, niemal nigdy nie schodzą na ziemię. Prowadzą nocny tryb życia. Żywią się owocami, kwiatami, nektarem, owadami. Nie są terytorialne, choć zazwyczaj żyją na określonym obszarze wielkości 1,3–8,9 hektara (wielkość zależy od płci i wieku zwierzęcia – największe terytoria mają dorosłe samice).

Rozmnażanie edytuj

Cykl rozrodczy wełnooposa nie jest zbyt dobrze poznany. Ciąża trwa 24 dni, jeden miot liczy 1–7 młodych. Samica karmi małe mlekiem nieco ponad trzy miesiące, a po ok. pięciu miesiącach zwierzęta są w pełni samodzielne. Oposy zaczynają się rozmnażać w wieku 9 miesięcy. Średni czas życia na wolności to 3,4 lata, w niewoli dożywają 5 lat.

Zagrożenia i ochrona edytuj

Na wełnooposy poluje kilka drapieżników – węże, koty, takie jak ocelot nadrzewny, a także drapieżne ptaki, np. harpia gujańska i sowy. Ze strony człowieka głównym zagrożeniem jest niszczenie lasów deszczowym. Niektóre osobniki zamieszkują bananowe plantacje i zjadają owoce, przez co są traktowane jako szkodniki. Ogólna kondycja gatunku jest dobra. Zwierzęta są niewielkie, łatwo przystosowują się do nowych warunków życia i nie są bezpośrednio zagrożone wyginięciem. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski)[14].

Uwagi edytuj

  1. a b c Niepoprawna późniejsza pisownia Didelphis dichura J.A. Wagner, 1842.
  2. a b Nomen nudum.

Przypisy edytuj

  1. a b c d e C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 54. (łac.).
  2. P.L.S. Müller: Ritters Carl von Linné Königlich Schwedischen Leibarztes ec. ec. volkslandigen natursystems. Supplements und Register-Band. Nürnberg: Gabriel Nicolaus Raspe, 1776, s. 35. (niem.).
  3. J.Ch. D. von Schreber: Die Säugetiere in abbildungen nach der Natur mit Beschreibungen. T. 3. Erlangen: Wolfgang Walther, 1778, s. 544. (łac.).
  4. R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 193. (ang.).
  5. A. Brongniart. Catalogue des mammifères envoyés de Cayenne par M. Le Blond. „Actes de la Société d’Histoire Naturelle de Paris”. 1 (1), s. 115, 1792. (fr.). 
  6. a b c d J.G. Wagner. Diagnosen neuer Arten brasilischer Säugthiere. „Archiv für Naturgeschichte”. 8 (1), s. 358, 1842. (niem.). 
  7. H.R. Schinz: Systematisches Verzeichniss aller bis jetzt bekannten Säugethiere oder Synopsis Mammalium nach dem Cuvier’schen System. Cz. 1. Solothurn: Verlag von Jent und Bakmann, 1845, s. 504. (niem.).
  8. a b A. von Pelzeln. Brasilische Säugethiere. Resultate von Johann Natterer’s Reisen in den Jahren 1817 bis 1835. „Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Zoologisch-Botanischen Gesellschaft in Wien”. 35, s. 31, 1883. (niem.). 
  9. a b O. Thomas. On two new neotropical mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth series. 13, s. 438, 1894. (ang.). 
  10. O. Thomas. New forms of Sciureus, Oxymycterus, Kannabateonimys. Proechimys, Dasyprocta, and Caluromys from South America. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 11, s. 493, 1903. (ang.). 
  11. O. Thomas. New Sciureus, Rhipidomys, Sylvilagus and Caluromys from Venezuela. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 14, s. 36, 1904. (ang.). 
  12. A. Cabrera: Genera Mammalium. Madrid: Imprenta y Librería de Nicolás Moya, 1919, s. 34. (hiszp.).
  13. C.O. da C. Vieira. Sôbre uma coleção de mamíferos do estado de Alagoas. „Arquivos de zoologia do estado de São Paulo”. 8 (7), s. 220, 1953. (hiszp.). 
  14. a b c D. Brito i inni, Caluromys philander, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-15] (ang.).
  15. W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 2. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  16. Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 69. ISBN 83-01-14344-4.
  17. a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Caluromys (Caluromys) philander. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-07-15].</
  18. a b c d e f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 42. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  19. Brown 2004 ↓, s. 12.
  20. O. Thomas. The mammals of the tenth edition of Linnaeus; an attempt to fix the types of the genera and the exact bases and localities of the species. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1911 (1), s. 143, 1911. (ang.). 
  21. R. Voss. An annotated checklist of Recent opossums (Mammalia: Didelphidae). „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 455, s. 6, 2022. (ang.). 
  22. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-15]. (ang.).
  23. a b c D. Astúa: Family Didelphidae (Opossums). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 132–133. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  24. F.P. Caramaschi, Variação geográfica em Caluromys philander (Linnaeus, 1758) no Brasil (Didelphimorphia: Didelphidae), [w:] Praca magisterska, Museu Nacional & Universidade Federal do Rio de Janeiro, Rio de Janeiro 2005, s. 1–58 (port.).
  25. M.J. López-Fuster, R. Pérez-Hernández & J, Ventura. Morphometrics of genus Caluromys (Didelphimorphia: Didelphidae) in northern South America. „Orsis”. 23, s. 97–114, 2008. (ang.). 
  26. a b R.S. Voss, D.W. Fleck & S.A. Jansa. Mammalian diversity and Matses ethnomammalogy in Amazonian Peru. Part 3, Marsupials (Didelphimorphia). „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 432, s. 1–87, 2019. (ang.). 
  27. a b c d e f Brown 2004 ↓, s. 13.
  28. Palmer 1904 ↓, s. 155.
  29. Palmer 1904 ↓, s. 631.
  30. The Key to Scientific Names, affinis [dostęp 2023-07-15].
  31. The Key to Scientific Names, dichroura [dostęp 2023-07-15].
  32. The Key to Scientific Names, trinitatis [dostęp 2023-07-15].
  33. Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 31. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia edytuj