Wikipedia

Oposek

Oposek[18] (Marmosa) – rodzaj ssaków z podrodziny dydelfów (Didelphinae) w obrębie rodziny dydelfowatych (Didelphidae).

Oposek
Marmosa
J.E. Gray, 1821[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – oposek wielkooki (M. robinsoni)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Nadrząd

torbacze

Rząd

dydelfokształtne

Rodzina

dydelfowate

Podrodzina

dydelfy

Plemię

Marmosini

Rodzaj

oposek

Typ nomenklatoryczny

Didelphis marina J.E. Gray, 1821 (= Didelphis murina Linnaeus, 1758)

Podrodzaje i gatunki

5 podrodzajów i 27 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zasięg występowania edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące od Meksyku po środkową część Ameryki Południowej[19][20].

Morfologia edytuj

Długość ciała 8,3–24 cm, długość ciała 10,1–29,4 cm; masa ciała 10–230 g[21][22].

Systematyka edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1821 roku angielski zoolog John Edward Gray w artykule poświęconym naturalnemu rozmieszczeniu zwierząt kręgowych, opublikowanym na łamach The London Medical Repository[1]. Jako gatunek typowy Gray wyznaczył (oznaczenie monotypowe) oposka mysiego (M. murina).

Etymologia edytuj

  • Didelphis: gr. δι- di- ‘podwójny’, od δυο duo ‘dwa’; δελφυς delphus ‘łono, macica’[23]. Gatunek typowy: Didelphis murina Linnaeus, 1758.
  • Sarigua: fr. sarigue, od br. Sarigueya, çarigueia lub çarigueira ‘opos’[24]. Gatunek typowy: Didelphis murina Linnaeus, 1758.
  • Marmosa: nazwa nadana oposkowi w Brazylii, zgodnie z Sebą, i zaadaptowana w języku francuskim w formie marmose przez Buffona[25].
  • Asagis: gr. negatywny przedrostek α- a- ‘bez’; σαγις sagis ‘kieszonka, woreczek’[26]. Gatunek typowy: Didelphis murina Linnaeus, 1758.
  • Notagogus: gr. νωταγωγες nōtagōges ‘nosić na plecach’[27]. Gatunek typowy: Didelphis murina Linnaeus, 1758.
  • Micoureus (Micureus, Micoures, Micoures, Micoreus): nazwa Micouré oznaczająca w języku guarani oposa[28]. Gatunek typowy: Didelphis cinerea Temminck, 1824 (= Marmosa cinerea paraguayana Tate, 1931).
  • Grymaeomys: gr. γρυμεα grumea ‘torba, worek’; μυς mus, μυός muos ‘mysz’[29]. Gatunek typowy: Didelphis murina Linnaeus, 1758.
  • Cuica (Quica): rodzima, rdzenno amerykańska nazwa, pochodząca z połączenia coo ‘zwierzę’ i yeîca lub îca ‘lepki, gumowaty’[30]. Gatunek typowy: Didelphis murina Linnaeus, 1758.
  • Stegomarmosa: gr. στεγη stegē ‘dach’; rodzaj Marmosa J.E. Gray, 1821[11]. Gatunek typowy: Stegomarmosa andersoni Pine, 1972.
  • Grayium: John Edward Gray (1800–1875), brytyjski zoolog[14]. Gatunek typowy: Didelphis murina Linnaeus, 1758.
  • Eomarmosa: gr. εως eōs lub ηως ēōs ‘świt’; rodzaj Marmosa J.E. Gray, 1821[16]. Gatunek typowy: Marmosa rubra Tate, 1931; opisany jako podrodzaj Marmosa.
  • Exulomarmosa: łac. exsul lub exul ‘wygnaniec’, od ex ‘poza’; solum ‘kraj, ląd’; rodzaj Marmosa J.E. Gray, 1821[31]. Gatunek typowy: Marmosa robinsoni Bangs, 1898.

Podział systematyczny edytuj

Do rodzaju należą następujące gatunki zgrupowane w pięciu podrodzajach[32][19][18]:

Podrodzaj Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa Podgatunki[21][19][22] Rozmieszczenie geograficzne[21][19][22] Podstawowe wymiary
(DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała)[21][22] 		Status IUCN
Eomarmosa Marmosa rubra Tate, 1931 oposek rudy gatunek monotypowy wschodni Ekwador, Peru; być może południowa Kolumbia DC: 12,8–20 cm; DO: 18,3–22 cm; MC: 59–81 g DD
Exulomarmosa Marmosa simonsi O. Thomas, 1899 gatunek monotypowy zachodni Ekwador (włącznie z wyspą Puná), północno-zachodnie Peru DC: 9,8–15,6 cm; DO: 12,1–18,9 cm; MC: 24–49 g nie sklasyfikowany
Exulomarmosa Marmosa isthmica E.A. Goldman, 1912 gatunek monotypowy Panama, Kolumbia (północno-zachodnia część karaibskich nizin, wybrzeże Oceanu Spokojnego, zachodnia Cundinamarca), zachodni Ekwador DC: 10,5–20 cm; DO: 15–25 cm; MC: 40–164 g nie sklasyfikowany
Exulomarmosa Marmosa zeledoni E.A. Goldman, 1911 gatunek monotypowy Nikaragua, Kostaryka, Panama, zachodnia Kolumbia (Nariño i Velle del Cauca) DC: 11,9–16,2 cm; DO: 14,5–21 cm; MS: 28–100 g nie sklasyfikowany
Exulomarmosa   Marmosa mexicana Merriam, 1897 oposek meksykański gatunek monotypowy wschodni i południowo-wschodnie Meksyk (Tamaulipas) do wschodniej Panamy, wraz z wyspami Roatá (Honduras) i Big Corn Islands (Nikaragua) DC: 9,4–16,8 cm; DO: 13–23 cm; MS: 24–99 g LC
Exulomarmosa Marmosa xerophila Handley & Gordon, 1979 oposek sucholubny gatunek monotypowy północno-wschodnia Kolumbia, północno-zachodnia Wenezuela (przybrzeżne pustynie wokół Zatoki Wenezuelskiej) DC: 10,1–15,9 cm; DO: 13–18,1 cm; MS: 39–87 g VU
Exulomarmosa   Marmosa robinsoni Bangs, 1898 oposek wielkooki gatunek typowy Panama (na zachód do Chiriqui, włącznie z wysapmi Isla del Rey i Saboga), północna i zachodnia Kolumbia, północna Wenezuela (na północ od rzeki Orinoko, wyspa Margarita), Trynidad i Tobago oraz Grenada DC: 8,3–22 cm; DO: 10,1–22 cm; MS: 16–110 g LC
Stegomarmosa Marmosa andersoni Pine, 1972 oposek nieznany gatunek monotypowy Peru (regiony Pasco i Cuzco) DC: 12,4–12,5 cm; DO: 17,5–19,3 cm; MS: 28–38 g DD
Stegomarmosa Marmosa lepida O. Thomas, 1888) oposek rdzawy gatunek monotypowy wschodnia Kolumbia, południowa Wenezuela, Gujana, zacodnia i północna Brazylia, wschodni Ekwador, wschodnie Peru, północno-zachodnia Boliwia DC: 9,7–12 cm; DO: 14–15,9 cm; MS: 10–18 g LC
Marmosa Marmosa tyleriana Tate, 1931 oposek wyżynny gatunek monotypowy Wenezuela (Bolívar i Amazonas) DC: 11,2–12,8 cm; DO: 14,5–17,7 cm; MC: 30–56 g DD
Marmosa Marmosa macrotarsus (J.A. Wagner, 1842) oposek peruwiański gatunek monotypowy Peru (na południe od rzek Solimões i Marañón), zachodnia Brazylia (na południe od rzeki Amazonka, na zachód od rzeki Tapajós); być morze Boliwia DC: 10,4–13,6 cm; DO: 14,8–21 cm; MC: 23–51 g nie sklasyfikowany
Marmosa   Marmosa waterhousii (Tomes, 1860) gatunek monotypowy środkowa, południowa i południowo-wschodnia Kolumbia, zachodnia Wenezuela (Andy), wschodni Ekwador, północne Peru, zachodnia Brazylia (na zachód od rzeki Rio Negro, na północ od rzeki Amazonka) DC: 12,2–14,9 cm; DO: 17,2–22 cm; MC: 49–66 g nie sklasyfikowany
Marmosa   Marmosa murina (Linnaeus, 1758) oposek mysi gatunek monotypowy Wenezuela, Trynidad i Tobago, środkowa i wschodnia Brazylia DC: 9,1–24 cm; DO: 13,9–28 cm; MC: 19–100 g LC
Micoureus   Marmosa demerarae O. Thomas, 1905 opośniczek długowłosy 5 podgatunków Kolumbia na wschód do Wenezueli (doliny Andów), Gujana, Brazylia (na południe do Bahii, na zachód do Mato Grosso) DC: 15,2–21 cm; DO: 19,5–27 cm, MC: 62–130 g LC
Micoureus Marmosa constantiae O. Thomas, 1904 opośniczek białobrzuchy gatunek monotypowy wschodnie Peru, północna Boliwia, zachodnia i południowo-zachodnia Brazylia (Acre do Mato Grosso i Mato Grosso do Sul) DC: 13,4–18 cm, DO: 18,6–22 cm; MC: 68–90 g LC
Micoureus Marmosa adleri Voss, Giarla & Jansa, 2021 gatunek monotypowy Panama DC: 12–15 cm; DO: 21–24 cm; MC: 40–68 g Nie klasyfikowany
Micoureus Marmosa germana O. Thomas, 1904 gatunek monotypowy południowo-wschodnia Kolumbia, wschodni Ekwador, północne Peru (na północ od rzeki Amazonka); dokładny zasięg występowania niepewny DC: 18,7–21 cm; DO: 25–28 cm; MC: 75–150 g Nie klasyfikowany
Micoureus Marmosa alstoni (J.A. Allen, 1900) opośniczek kostarykański gatunek monotypowy Belize na południe do północno-zachodniej Kolumbii (Chocó) DC: 18–19,5 cm; DO: 24–27 cm; MC: 100–155 g LC
Micoureus Marmosa nicaraguae O. Thomas, 1905 gatunek monotypowy Nikaragua i Kostaryka (karaibskie zbocza); występowanie na pacyficznych zboczach Kostaryki niepewne DC: 16,7–17,8 cm; DO: 24–28 cm; MC: brak danych nie sklasyfikowany
Micoureus   Marmosa paraguayana Tate, 1931 opośniczek szary gatunek monotypowy wschodnia Brazylia (południowa Bahia do Rio Grande do Sul) do północno-wschodniej Argentyny (Misiones) oraz wschodniego Paragwaju DC: 12–20 cm; DO: 15–26 cm; MC: 56–230 g LC
Micoureus Marmosa parda Tate, 1931 gatunek monotypowy zlewnia rzeki Huallaga (regiony Huánuco i La Libertad), Peru DC: 13,7–17,7 cm; DO: 21–27 cm; MC: około 82 g nie klasyfikowany
Micoureus Marmosa rutteri O. Thomas, 1924 gatunek monotypowy południowa Kolumbia, wschodni Ekwador, Peru i zachodnia Brazylia (zachodnie Amazonas i Acre) DC: 15,2–21 cm; DO: 21–29 cm; MC: 84–180 g nie klasyfikowany
Micoureus Marmosa rapposa O. Thomas, 1899 gatunek monotypowy południowe Peru, Boliwia, południowa Brazylia (Mato Grosso del Sul), Paragwaj i północno-zachodnia Argentyna DC: 11,8–18,6 cm; DO: 16,2–24 cm; MC: 37–132 g nie klasyfikowany
Micoureus Marmosa phaea O. Thomas, 1899 opośniczek stokowy gatunek monotypowy zachodnia Kolumbia do południowo-zahodniego Ekwadoru (zachodnie zbocza Andów) DC: 12,1–17 cm; DO: 15,3–24 cm; MC: około 63 g VU
Micoureus Marmosa perplexa Anthony, 1922 gatunek monotypowy południowo-zachodni Ekwador (Loja i El Oro) DC: 12,7–15,1 cm; DO: 17,8–20 cm; MC: 35–43 g nie klasyfikowany
Micoureus Marmosa jansae Voss & Giarla, 2021 gatunek monotypowy południowo-wschodnia Kolumbia (Putumayo), wschodni Ekwador (Orellana i Pastaza) i północno-wschodnie Peru (Lareto) DC: 14,9–17,7 cm; DO: 21–24 cm; MC: 56–103 g nie klasyfikowany

Opisano również gatunek wymarły[33][34]:

Uwagi edytuj

  1. ↑ a b W części.
  2. ↑ Nomen nudum.
  3. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Cuica Liais, 1872.
  4. ↑ a b c d Niepoprawna późniejsza pisownia Micoureus Lesson, 1842.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b J.E. Gray. On the Natural Arrangement of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 308, 1821. (ang.). 
  2. ↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 55. (łac.).
  3. ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 55. (fr.).
  4. ↑ L. Muirhead: IV. Sub-order. Pedimana. W: D. Brewster: The Edinburgh encyclopaedia. Cz. 13. Edinburg: William Blackwood, 1819, s. 429. (ang.).
  5. ↑ a b C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Cz. 1. Breslau: A. Schulz, 1841, s. 82. (niem.).
  6. ↑ R.-P. Lesson: Nouveau tableau du regne animal, Mammiferes. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 186. (fr.).
  7. ↑ H. Burmeister: Systematische Uebersicht der Thiere Brasiliens: welche während einer Reise durch die Provinzen von Rio de Janeiro und Minas geraës gesammlt oder beobachtet Wurden. T. 1. Berlin: G. Reimer, 1854, s. 138. (niem.).
  8. ↑ E. Liais: Climats, géologie, faune et géographie botanique du Brésil. Paris: Garnier Frères, 1872, s. 330. (fr.).
  9. ↑ Á. Cabrera. Catalogo del los mamiferos de America del Sur. I (Metatheria – Unguiculata – Carnivora). „Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales "Bernardino Rivadavia" e Institutio Nacional de Investigación de las Ciencias Naturales”. 4 (1), s. 12, 1958. (hiszp.). 
  10. ↑ A.B. Ringuelet. Revisión de los didélfidos fósiles argentinos. „Revista del Museo de La Plata”. 3 (19), s. 288, 1953. (hiszp.). 
  11. ↑ a b R.H. Pine. A New Subgenus and Species of Murine Opossum (Genus Marmosa) from Peru. „Journal of Mammalogy”. 53 (2), s. 279, 1972. DOI: 10.2307/1379162. (ang.). 
  12. ↑ O.A. Reig, J.A.W. Kirsch & L.G. Marshall. New conclusions on the relationships of the opossum-like marsupials with an annotated classification of the Didelphimorphia. „Amegbiniana”. 21 (2–4), s. 288, 1985. (ang.). 
  13. ↑ E. Massoia. Presas de Tyto alba en Campo Ramón, departamento Obrera, provincia de Misiones—I. „Aprona, Boletín Científico”. 7, s. 6, 1988. (hiszp.). 
  14. ↑ a b M. Kretzoi & M. Kretzoi. Index generum et subgenerum mammalium. „Fossilium Catalogus I: Animalia”. 137 (1), s. 148, 2000. (łac.). 
  15. ↑ D.A. Flores. Books Review. Atlas of New World marsupials. „Mastozoología Neotropical”. 11 (1), s. 133, 2004. (ang.). 
  16. ↑ a b Voss i in. 2014 ↓, s. 14.
  17. ↑ Voss i in. 2014 ↓, s. 15.
  18. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 3. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  19. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 42–57. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  20. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Marmosa. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-19].
  21. ↑ a b c d D. Astúa: Family Didelphidae (Opossums). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 137–144. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  22. ↑ a b c d Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 31–33. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  23. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 229.
  24. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 619.
  25. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 400.
  26. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 123.
  27. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 461.
  28. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 420.
  29. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 300.
  30. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 206.
  31. ↑ Voss i in. 2014 ↓, s. 16.
  32. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-16]. (ang.).
  33. ↑ J.S. Zijlstra, Marmosa Gray, 1821, Hesperomys project (Version 23.6.0), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-07-16] (ang.).
  34. ↑ L.G. Marshall. New didelphine marsupials from the La Venta Fauna (Miocene) of Colombia, South America. „Journal of Paleontology”. 50 (3), s. 403, 1976. JSTOR: 1303521. (ang.). 

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oposek&oldid=73714488”