Wikipedia

Organy w kościele św. Jacka w Słupsku

zabytkowy instrument muzyczny

Organy w kościele św. Jacka w Słupsku – 33-głosowe barokowe organy piszczałkowe w kościele św. Jacka w Słupsku. Jedne z najstarszych w Polsce grywalnych organów wyposażonych w trakturę mechaniczną. Zbudowane w latach 1655–1657 przez organmistrza Paula Fischera. Zrekonstruowane w 2002.

Historia edytuj

Fundatorką pierwszych, nieistniejących już organów dla kościoła św. Jacka (wówczas jeszcze kościoła ewangelickiego św. Jana[1]) była księżna Erdmuta(inne języki) – żona księcia szczecińskiego Jana Fryderyka[2].

Budowę organów barokowych w połowie XVII wieku zlecił i sfinansował książę Ernest Bogusław von Croy[3]. Projektantem i pierwszym wykonawcą instrumentu był organmistrz Paul Fischer[4]; prace rozpoczął w 1655[5]. Po jego nagłej śmierci konstrukcję kontynuował i zakończył w 1657[6] jego zięć – organmistrz Michał Beriegel(inne języki)[5]. Prospekt i dekorację rzeźbiarską wykonał snycerz Hans Eddelwer z Darłowa[4].

Zapiski historyczne wzmiankują muzyka wojskowego D.S. Arsandta[7] – żołnierza z regimentu Filipa Ottona von Grumbkowa(inne języki)[8] wyznaczonego w 1735 przez króla Prus Fryderyka Wilhelma I na stanowisko organisty w niedalekim Koszalinie[7]. Od 1736 powoływany był do komisji egzaminującej kandydatów na organistę w kościele św. Jana w Słupsku[8].

W 1911 wykonano pobieżną konserwację wystroju rzeźbiarskiego prospektu[9].

W wyniku działań wojennych organy uległy uszkodzeniom[10]. Do końca XX wieku przeprowadzono kilka interwencji remontowych, wskutek których utraciły swoje barokowe brzmienie i walory konstrukcyjne[9]. Pierwszym proboszczem parafii św. Jacka po wojnie był ksiądz Karol Chmielewski[11] – zlecił on naprawę instrumentu, a remont wykonał organmistrz Wilhelm Voelkner z Duninowa[12]. W 1950 z instrumentu wymontowano cały zespół brzmieniowy pedału oraz piszczałki kilku głosów pierwszego manuału[12] – organmistrz Stefan Truszczyński z Włocławka wykorzystał je do budowy organów w kościele Mariackim w Słupsku[10]. W 1972[12] organmistrz Jarzemowski uzupełnił brakujące piszczałki manuału[10]. W 1976[12] toruński oddział Pracowni Konserwacji Zabytków opracował pierwszą powojenną dokumentację historyczno-konserwatorską oraz inwentaryzację pomiarową organów[10]. W 1980[12] organmistrz Zygmunt Kamiński z Warszawy wykonał i zainstalował sekcję pedału[13]. W latach 1985-1986[14] pracownia konserwatorska Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku[15] uzupełniła brakujące elementy prospektu i poddała go konserwacji[9].

Po 1989[13] organista kościoła św. Jacka Janusz Dudziński[16] i organista kościoła Mariackiego w Stralsundzie Martin Rost(inne języki)[17] odnaleźli niemiecką dokumentację organów sprzed 1681, zawierającą informacje o budowniczych i pierwotnej dyspozycji (instrument miał wówczas 36 głosów rozmieszczonych w czterech zespołach brzmieniowych i 3 manuały[13])[9]. W 1995 Dudziński założył Stowarzyszenie Rekonstrukcji Organów Kościoła Zamkowego w Słupsku[13][16], którego celem było przywrócenie instrumentu do stanu zgodnego z projektem pierwszego budowniczego – Paula Fischera[9]. Dużą rolę w pozyskaniu funduszy odegrał mieszkający w Fassbergu pastor i organista Joachim Schwarz[9]. Rekonstrukcja organów zakończyła się 16 czerwca 2002[13]. Zakończoną 16 czerwca 2002 renowację organów przeprowadził warsztat organmistrzowski Zdzisława Mollina z Odry[17]. Od tamtego czasu organy służą celom liturgicznym, edukacyjnym i koncertowym, a w kościele św. Jacka od 1983 odbywa się cyklicznie Festiwalowi Muzyki Organowej i Kameralnej w Słupsku[18][19][17].

Budowa edytuj

Organy umieszczone są na emporze przy zachodniej ścianie kościoła, nad głównym wejściem; zespół brzmieniowy Ruckpositiv wkomponowany jest w balustradę chóru[20][21]. Instrument posiada 1604 piszczałki rozmieszczone w 33 głosach, trzy manuały[18] oraz mechaniczną trakturę gry i rejestrów[20][21]. Piszczałki prospektu szafy głównej należą do głównego głosu Principal 4′; pochodzą z 1657[20][21].

Wykonane w połowie XVII wieku przez Hansa Eddelwera[4] barokowe prospekty obydwu części instrumentu mają analogiczną konstrukcję – są pięcioosiowe, architektoniczne, z trzema wysuniętymi półkolistymi ryzalitami wieżami. Elewacje szaf organowych podzielone są wyraźnie na trzy części: dolną – linię cokołu, zasadniczą – z piszczałkami oraz górną – zwieńczenie. Dekoracjami snycerskimi są ażurowe, akantowe uszaki, figury postaci ze Starego Testamentu, atlantów i aniołów oraz kartusz z kiścią winogron. Szczyt prospektu głównego wieńczy figura króla Dawida z lirą. W zwieńczeniach bocznych wież prospektu dolnego znajdują się herby księstwa pomorskiego i Ernesta Bogusława von Croy[5].

Dyspozycja edytuj

Dyspozycja po rekonstrukcji z 2002[20][21]:

Manuał I
Ruckpositiv 		Manuał II
Hauptwerk 		Manuał III
Brustwerk 		Pedał
  1. Floit 8′
  2. Principal 4′
  3. Quintade 4′
  4. Superoctave 2′
  5. Waldfloit 2′
  6. Suiffloit 1 1/3′
  7. Cromhorn 8′
  8. Trommet 8′
  1. Bordun 16′
  2. Principal 8′
  3. Gemshorn 8′
  4. Quintade 8′
  5. Octave 4′
  6. Rohrfloit 4′
  7. Quinte 3′
  8. Octave 2′
  9. Sedecima 1 3/5′
  10. Mixtur IV
  1. Floit 8′
  2. Floit 4′
  3. Principal 2′
  4. Zimbel III
  5. Knopfregal 8′
  1. Gedackt 16′
  2. Quintade 8′
  3. Gedackt 8′
  4. Octave 4′
  5. Nachthorn 4′
  6. Bauernfloit 1′
  7. Posaune 16′
  8. Sordun 16′
  9. Trommet 8′
  10. Cornett 2′

(kolorem czerwonym oznaczono głosy języczkowe)

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Historia parafii św. Jacka w Słupsku [online], Parafia pw. św. Jacka w Słupsku [dostęp 2024-02-18] (pol.).
  2. ↑ Bartosiewicz, Machura i Popławski 2021 ↓, s. 12.
  3. ↑ Bartosiewicz, Machura i Popławski 2021 ↓, s. 70.
  4. ↑ a b c Machura 2006 ↓, s. 32.
  5. ↑ a b c Bartosiewicz, Machura i Popławski 2021 ↓, s. 53.
  6. ↑ Machura 2006 ↓, s. 56.
  7. ↑ a b Bartosiewicz, Machura i Popławski 2021 ↓, s. 94.
  8. ↑ a b Machura 2006 ↓, s. 40.
  9. ↑ a b c d e f Bartosiewicz, Machura i Popławski 2021 ↓, s. 109.
  10. ↑ a b c d Machura 2006 ↓, s. 46.
  11. ↑ Machura 2006 ↓, s. 45.
  12. ↑ a b c d e Bartosiewicz, Machura i Popławski 2021 ↓, s. 108.
  13. ↑ a b c d e Machura 2006 ↓, s. 47.
  14. ↑ Machura 2006 ↓, s. 51.
  15. ↑ Machura 2006 ↓, s. 52.
  16. ↑ a b Bartosiewicz, Machura i Popławski 2021 ↓, s. 65.
  17. ↑ a b c Bartosiewicz, Machura i Popławski 2021 ↓, s. 55.
  18. ↑ a b Broszura informacyjna kościoła zamkowego w Słupsku [online], Parafia pw. św. Jacka w Słupsku [dostęp 2024-02-18] (pol.).
  19. ↑ Machura 2006 ↓, s. 6.
  20. ↑ a b c d Robert Dziemba, Słupsk. Kościół św. Jacka [online], Polskie Wirtualne Centrum Organowe, 5 maja 2003 [dostęp 2024-02-18] (pol.).
  21. ↑ a b c d Zdzisław Mollin, Kościół św. Jacka, Słupsk (pomorskie) [online], Stowarzyszenie Musicam Sacram, 8 maja 2021 [dostęp 2024-02-18] (pol.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

  • Prezentacja organów w serwisie YouTube – Janusz Dudziński, prezentacja organów w kościele św. Jacka w Słupsku w ramach projektu „Spotkanie z zabytkowymi organami kościoła zamkowego w Słupsku”
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Organy_w_kościele_św._Jacka_w_Słupsku&oldid=73406315”